Sống thấp thỏm trong khu tập thể cũ nát giữa lòng đô thị

Vợ chồng trẻ không có nổi một chỗ ngủ riêng

Mỗi khi mưa lớn, bà Nguyễn Thị Hoa - 64 tuổi, trú khối Bến Thủy 7, phường Trường Vinh, tỉnh Nghệ An - lại phải mang thau chậu, xoong nồi ra đặt khắp nhà để hứng nước dột. Căn nhà tập thể chỉ rộng hơn 30m², mái lợp tôn xi măng đã mục nát, tường chung nứt toác sau gần nửa thế kỷ sử dụng, nay không còn đáp ứng nổi nhu cầu sống tối thiểu. Bà Hoa nói rằng, không chỉ phải khổ sở vì “mưa thì nước dột tứ phía, nắng nóng hầm hập như lò nung”, mà còn sống trong cảnh thấp thỏm lo nhà đổ sập mỗi mùa mưa bão. Thế nhưng, vì khu nhà tập thể nằm trong diện quy hoạch, chỉ được phép chắp vá tạm bợ để sống tạm qua ngày.

Nhà dột khắp nơi, bà Nguyễn Thị Hoa phải dùng chậu hứng nước khắp nhà mỗi khi có mưa lớn

Đó cũng là thực cảnh của hàng trăm hộ dân đang bám trụ tại khu tập thể Cọc Sợi. Khu nhà tập thể này được xây dựng từ cuối những năm 1970, đầu 1980, sau đó bán hóa giá cho cán bộ, công nhân viên từ năm 1992. Sau gần 50 năm, những dãy nhà cấp 4 đã xuống cấp nghiêm trọng, tường nứt, mái mục, hệ thống điện chằng chịt như mạng nhện. Ông Lê Văn Đường - 67 tuổi, cư dân khu tập thể Cọc Sợi - cho biết, lối đi chật hẹp, nhà cửa san sát khiến nơi đây luôn tiềm ẩn nguy cơ cháy nổ cao, nhất là vào những ngày nắng nóng kéo dài. “Đường nhỏ, không có mương thoát nước nên chỉ cần mưa nhỏ là ngập lênh láng. Mỗi khi có bão, chúng tôi phải sơ tán vì nhà không đảm bảo” - ông Đường nói.

Theo ông Đường, cư dân ở khu tập thể Cọc Sợi phần lớn là công nhân viên nhà máy sợi Vinh. Sau khi mua nhà hóa giá, họ đã nhiều lần kiến nghị chính quyền các cấp làm sổ đỏ để “an cư lạc nghiệp”. Nhưng mong ước ấy vẫn mãi ngoài tầm với, do vướng chủ trương giải tỏa các khu nhà tập thể cũ nát của tỉnh Nghệ An. Nhìn những mái nhà thấp lè tè được chắp vá tạm bợ từ mái tôn, tôn xi măng, ngói… ông Đường nói rằng: “Có ở đâu ngói lợp như chỗ này không. Dột khắp nơi nên mọi người lấy ngói đặt chồng chéo lên nhau vậy đó. Một số hộ nhà bị xuống cấp nặng, bị sập sau bão, nên không ở được, phải đi thuê nhà trọ” - ông Đường phân trần.

Để có đủ chỗ ngủ cho cả gia đình 3 thế hệ trong căn nhà chật hẹp vài chục mét vuông, bà Nguyễn Thị Vượng - 62 tuổi, khu tập thể Cọc Sợi - phải cắt giảm gần như toàn bộ đồ dùng sinh hoạt, nhường không gian cho những chiếc giường chen chúc. Chồng mất sớm, một mình bà tảo tần nuôi 2 người con trai khôn lớn. Đến nay, cả hai đều đã có gia đình riêng, song vẫn đang phải sống chung một mái nhà với mẹ vì không đủ điều kiện ra riêng. Bà Vượng cho biết, 2 con trai đi làm xa nên trong nhà chỉ còn bà, 2 con dâu và 3 cháu nội, nhưng bấy nhiêu người cũng đã khiến không gian trở nên ngột ngạt. Những ngày mưa, cả nhà lại nơm nớp lo mái có thể sập bất cứ lúc nào; còn trời nắng thì hơi nóng hầm hập khiến con, cháu muốn chạy ra ngoài vì ngột ngạt không chịu nổi.

Cuộc sống bí bách, thiếu an toàn ấy đã trở thành nỗi ám ảnh thường trực của cả gia đình 3 thế hệ suốt nhiều năm qua. Không ít lần bà rơi vào những tình huống “dở khóc dở cười” chỉ vì thiếu không gian sinh hoạt riêng. Bà kể, ngay cả đêm tân hôn của các con, vợ chồng trẻ cũng không có nổi một chỗ ngủ riêng. Có lần bà Vượng mang chiếu xuống nền nhà trải tạm để nhường giường cho các con, nhưng chúng cũng không nỡ để mẹ nằm dưới đất, khiến cả nhà lúng túng vì chẳng biết xoay xở ra sao trong không gian quá chật hẹp. “Lâu dần cũng quen, chỉ lo mưa bão không an toàn, nhưng cũng không biết đi đâu bây giờ” - bà Vượng thở dài.

3 thế hệ trong gia đình ông Lê Văn Đường chật vật sinh sống trong căn tập thể cũ

Cuộc sống “treo” theo dự án

Ông Tưởng Đăng Bằng - Khối trưởng khối 7 Bến Thủy - cho biết, khu tập thể Cọc Sợi rộng hơn 27.000m², gồm 22 dãy nhà cấp 4 với 246 hộ dân sinh sống. Hơn 10 năm trước, khu vực này đã được vẽ bản đồ quy hoạch, cắm mốc theo phương án bố trí đất tái định cư tại chỗ cho các hộ dân. Với phương án này, các chủ hộ sẽ được bốc thăm vị trí lô đất, nộp tiền sử dụng đất theo quy định để xây dựng nhà cửa. Tuy nhiên, quá trình thực hiện kéo dài quá lâu. Mãi đến hơn 2 năm trước, 54 hộ đầu tiên mới được giải quyết theo phương án chỉnh trang đô thị; 1 năm sau, thêm 65 hộ được bốc thăm vị trí tái định cư.

Thế nhưng đến nay, những hộ dân đã bốc thăm vị trí tái định cư trong đợt 2 vẫn chưa được bàn giao đất. Dự án cũng bị “treo” từ đó đến nay khiến hàng trăm người tiếp tục phải sống trong cảnh chờ đợi mỏi mòn giữa khu tập thể đã xuống cấp trầm trọng. Nhà cửa xuống cấp, nguy hiểm rình rập, song không được sửa vì nằm trong diện quy hoạch. “Mỗi khi mưa bão lại phải di dời, sống tạm bợ. Chúng tôi chỉ mong chính quyền sớm giải quyết vì giá đất ngày càng tăng, càng để lâu người dân càng gặp khó. Nếu không thực hiện dự án nữa thì cũng nên cho phép dân được sửa chữa, xây dựng kiên cố để ổn định cuộc sống” - ông Bằng kiến nghị.

Là 1 trong số 65 hộ thuộc diện được cấp đất tái định cư trong đợt 2, bà Lê Thị Thuận (62 tuổi) từng hy vọng sau khi bốc thăm xong sẽ sớm được nhận đất để xây nhà mới, chấm dứt cảnh sống tạm bợ trong căn tập thể đã vá víu suốt nhiều năm. Thế nhưng đến nay, việc cấp đất vẫn chưa được triển khai, cũng không có thời hạn cụ thể khiến cuộc sống gia đình bà thêm chật vật khi ngay cả việc sửa tạm căn nhà xuống cấp cũng không dám. Dù đã nhiều lần gửi kiến nghị lên các cấp chính quyền nhưng đến nay chưa có tiến triển. Điều bà mong nhất là địa phương sớm thực hiện chính sách cải tạo khu tập thể cũ, ban hành mức giá đất phù hợp để các hộ dân được ổn định chỗ ở.

Cách đó không xa, cuộc sống của 25 hộ dân ở khu tập thể công nhân Dệt may Hoàng Thị Loan cũng không khá hơn. Những dãy nhà đã qua hàng chục năm sử dụng nay đã cũ kỹ, xuống cấp và nhếch nhác ngay cạnh trục đường lớn. Mỗi căn hộ chỉ là một không gian bé tẹo, thấp lè tè, lợp ngói, xi măng hoặc tấm tôn đã gỉ sét. Nhiều mái nhà mục nát đến mức người dân phải phủ bạt lên trên để che mưa che nắng tạm bợ, sống cầm cự qua ngày.

Ông Nguyễn Sơn Tùng - Trưởng phòng Kinh tế, hạ tầng và đô thị phường Trường Vinh - cho biết, 54 hộ dân ở khu tập thể Cọc Sợi được giao đất tái định cư tại chỗ đợt 1 đã xây dựng nhà mới. Đợt 2 có 65 hộ dù đã bốc thăm vị trí, song vì nhiều lý do nên dự án phải tạm dừng lại. Hiện đơn vị đang hoàn thiện hồ sơ trình UBND tỉnh Nghệ An phương án để bố trí tái định cư cho những hộ dân này. Phường Trường Vinh hiện còn 21 khu tập thể cũ với gần 700 hộ dân. Việc xử lý các khu tập thể đã xuống cấp gặp nhiều khó khăn, do luật đất đai 2024 không có quy định riêng cho khu tập thể. “Luật không quy định cụ thể nên không có khung pháp lý để tham mưu thực hiện. Chúng tôi đang phải nghiên cứu để vận dụng, đưa ra phương án cho từng khu để trình tỉnh xin phương án xử lý” - ông Tùng nói.

Theo ông Nguyễn Ngọc Phong - Phó chủ tịch UBND phường Trường Vinh - để giải quyết được các khu tập thể cũ cần sự vào cuộc của các sở ngành và UBND tỉnh. Trong khi chờ các dự án lớn được triển khai, phường sẽ xem xét cho phép các hộ dân ở các khu tập thể cũ sửa chữa tạm, nhằm đảm bảo an toàn.

Khánh Trung