Phạt lao động công ích - kỳ vọng nâng cao ý thức người tham gia giao thông

Yêu cầu này được nêu ra nhằm thực hiện Thông báo số 435 của Văn phòng Chính phủ về kết luận của Phó thủ tướng Trần Hồng Hà tại cuộc họp sơ kết công tác bảo đảm trật tự, an toàn giao thông 6 tháng đầu năm, diễn ra ngày 13/8. UBND TPHCM yêu cầu Công an TPHCM chủ trì nghiên cứu và kiến nghị cấp có thẩm quyền xem xét, sửa đổi, bổ sung quy định xử phạt, trong đó có việc áp dụng hình thức lao động công ích song song với phạt tiền, nhằm tăng tính răn đe, góp phần nâng cao ý thức chấp hành luật giao thông và hạn chế tình trạng tái phạm.

Lực lượng cảnh sát giao thông xử phạt học sinh, sinh viên vi phạm luật giao thông ở giao lộ Điện Biên Phủ - Nam Kỳ Khởi Nghĩa, TPHCM

Thượng tá Nguyễn Văn Bình - Phó trưởng phòng Cảnh sát giao thông (PC08), Công an TPHCM - đánh giá cao ý tưởng phạt bổ sung bằng hình thức buộc lao động công ích đối với người vi phạm luật giao thông. Theo ông, biện pháp xử phạt bằng tiền chưa đủ sức răn đe, nhiều trường hợp vẫn tái phạm do người vi phạm chỉ coi việc nộp phạt là “một khoản chi phí” thay vì là bài học. Do đó, việc bổ sung hình thức lao động công ích sẽ mang lại tác động giáo dục trực tiếp hơn. Các hoạt động công ích có thể là quét đường, thu gom rác, sơn kẻ vạch đường, làm sạch khu vực công cộng… Khi tự tay thực hiện những công việc này, họ sẽ nhận ra trách nhiệm của mình đối với xã hội, từ đó hình thành ý thức tốt hơn khi tham gia giao thông.

Ông cho biết thêm, theo Luật Xử lý vi phạm hành chính, các hình thức xử phạt chính gồm cảnh cáo, phạt tiền, tước giấy phép, đình chỉ hoạt động, tịch thu tang vật hoặc trục xuất (nếu cá nhân vi phạm là người nước ngoài). Trong lĩnh vực giao thông, hình thức xử phạt hành chính phổ biến là phạt tiền, tước giấy phép lái xe, tạm giữ phương tiện và buộc khắc phục hậu quả. Việt Nam chưa có tiền lệ cũng như quy định về xử phạt lao động công ích đối với hành vi vi phạm luật giao thông, nhưng hình thức này đã được áp dụng hiệu quả ở một số nước như Singapore, Hàn Quốc, Nhật Bản. Đây là biện pháp mang tính giáo dục cao, có sức răn đe mạnh mẽ nhưng vẫn bảo đảm yếu tố nhân văn.

Luật sư Trần Anh Tuấn (Đoàn Luật sư TPHCM) cho rằng, phạt lao động công ích người vi phạm giao thông là cách làm phù hợp với xu hướng quản lý hành chính hiện đại trên thế giới. Hình thức này không chỉ mang tính răn đe mà còn có ý nghĩa giáo dục sâu sắc, giúp người vi phạm trực tiếp đóng góp công sức cho cộng đồng, từ đó nhận thức rõ hơn về hậu quả của hành vi vi phạm và nâng cao tinh thần trách nhiệm. Bên cạnh phạt tiền, lao động công ích là biện pháp bổ sung linh hoạt, phù hợp với người có thu nhập thấp hoặc các trường hợp tái phạm nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự. Tuy nhiên, để áp dụng hiệu quả và minh bạch, Nhà nước cần xây dựng khung pháp lý chặt chẽ và quy trình thực hiện rõ ràng.

Ông đề xuất nghiên cứu, sửa đổi Luật Xử lý vi phạm hành chính và các nghị định liên quan, chính thức bổ sung lao động công ích như một hình thức xử phạt hành chính. Việc áp dụng cần được phân loại cụ thể theo mức độ lỗi, ưu tiên cho các hành vi như vượt đèn đỏ, chạy ngược chiều, chạy quá tốc độ hay vi phạm nồng độ cồn ở mức nhẹ. Cùng với đó, nên quy định tỉ lệ quy đổi hợp lý giữa tiền phạt và số giờ lao động công ích, đồng thời cho phép người vi phạm tự lựa chọn giữa 2 hình thức để phù hợp với hoàn cảnh của mình.

Theo ông, về tổ chức thực hiện, Công an TPHCM có thể phối hợp với Sở Nội vụ và UBND cấp phường, xã triển khai, giám sát. Danh mục công việc công ích cần phong phú, phù hợp với thể lực và giới tính, như vệ sinh đường phố, trồng cây xanh, làm sạch kênh rạch, tuyên truyền an toàn giao thông hoặc hỗ trợ các thủ tục hành chính đơn giản tại cơ quan nhà nước.

Để tránh hình thức, ông đề xuất ứng dụng công nghệ giám sát qua VNeID, quét mã QR hoặc nhận diện khuôn mặt nhằm ghi nhận thời gian lao động chính xác, kèm biên bản hoàn thành công việc. Trước khi áp dụng rộng rãi, có thể thí điểm ở một số địa bàn để đánh giá hiệu quả và hoàn thiện quy trình tổ chức. Có thể huy động tình nguyện viên hoặc người có uy tín trong khu phố cùng tham gia quản lý. “Hành vi vi phạm ở đâu thì lao động công ích ở đó, mới hiệu quả” - ông đề xuất.

Tùy lỗi và mức độ vi phạm mà áp dụng

Khi được hỏi về hình thức buộc người vi phạm luật giao thông thực hiện lao động công ích, anh Hương Văn Đông (phường An Hội Đông, TPHCM) cho rằng, hình thức này vừa giúp người vi phạm nhận ra lỗi của mình, vừa góp phần làm đẹp môi trường sống. Nếu phải quét đường, dọn dẹp công viên, người vi phạm chắc chắn sẽ có ý thức hơn khi tham gia giao thông.

Chị Nguyễn Thúy Ái (phường Hiệp Bình, TPHCM) cho rằng, phạt lao động công ích là biện pháp mang tính giáo dục cao, đặc biệt phù hợp với thanh thiếu niên và người có hoàn cảnh khó khăn. Nhiều học sinh vi phạm với lỗi nhỏ như quên đội mũ bảo hiểm, xe thiếu kính chiếu hậu. Nếu phạt tiền, các em sẽ gặp khó, nhưng nếu để các em quét dọn đường phố, các em sẽ có bài học đáng nhớ hơn. Theo chị, không nên áp dụng hình thức này cho mọi lỗi vi phạm. Với những hành vi nguy hiểm như uống rượu bia lái xe, chạy quá tốc độ hay vượt đèn đỏ, cần giữ mức phạt nghiêm khắc. Ngược lại, với lỗi nhỏ do sơ ý, lao động công ích là hình thức xử phạt hợp lý hơn.

Tuy nhiên, anh Trần Quốc Tín (phường Bình Tân, TPHCM) cho rằng, việc buộc lao động công ích có thể khiến người vi phạm cảm thấy e ngại hoặc xấu hổ. Hình thức này có thể tạo cảm giác bị bêu riếu hơn là được giáo dục. Anh đề nghị, nếu áp dụng hình thức xử phạt này, cần có quy trình cụ thể, xác định rõ đối tượng và mức độ vi phạm.

Thanh Tâm