Ô nhiễm không khí “đánh cắp” tương lai trẻ thơ

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), khoảng 99% dân số toàn cầu đang phải hít thở bầu không khí không đạt chuẩn an toàn. Tình trạng này đang trở nên tồi tệ hơn do sự cộng hưởng của biến đổi khí hậu, đô thị hóa và hoạt động công nghiệp.

Bầu trời Bekasi, một thành phố công nghiệp nằm cách trung tâm Jakarta (Indonesia) 22km, bị ô nhiễm - ẢNH MINH HỌA: ADITYA IRAWAN (Getty Images)

Trẻ em chịu tổn thương nặng nề

Trẻ em là đối tượng chịu tổn thương nặng nề nhất bởi ô nhiễm không khí. Báo cáo năm 2025 của Quỹ Nhi đồng Liên hiệp quốc (UNICEF) cho biết, tại khu vực Đông Á và Thái Bình Dương, mỗi ngày có tới 100 trẻ em dưới 5 tuổi tử vong vì các nguyên nhân liên quan đến ô nhiễm không khí. Tổn thương này là do trẻ thở nhanh hơn người lớn, khiến lượng khí độc hít vào cao hơn nhiều so với trọng lượng cơ thể.

Hơn nữa, do nồng độ các chất ô nhiễm như bụi mịn và khí thải thường đậm đặc nhất ở gần mặt đất nên trẻ em, với chiều cao khiêm tốn, dễ bị ảnh hưởng. Hệ miễn dịch chưa hoàn thiện khiến các chất độc hại dễ dàng xâm nhập vào đường hô hấp và máu, gây ra các bệnh nhiễm trùng cấp tính, giảm dung tích phổi vĩnh viễn và thậm chí ảnh hưởng đến phát triển nhận thức.

Nguy hiểm hơn, tác động xấu bắt đầu ngay từ khi trẻ còn trong bụng mẹ. Phơi nhiễm ô nhiễm trong thai kỳ có thể dẫn đến sinh non, nhẹ cân và thai chết lưu. Những thiệt hại này không dừng lại ở sức khỏe cá nhân mà còn tạo ra gánh nặng lâu dài cho hệ thống y tế và giáo dục khi khả năng học tập của trẻ bị suy giảm.

Không chỉ trẻ em, người trưởng thành và người cao tuổi cũng đang phải trả giá đắt. Steve Yim - người đứng đầu Trung tâm Biến đổi khí hậu và Sức khỏe môi trường, Đại học Công nghệ Nanyang (Singapore) - cảnh báo số ca tử vong liên quan đến ô nhiễm không khí tại Đông Nam Á có thể tăng 10% vào năm 2050. Thiệt hại kinh tế ước tính lên tới gần 600 tỉ USD, bao gồm mất mát về năng suất lao động và chi phí phúc lợi xã hội.

Nỗ lực cứu lấy bầu trời

Trước những số liệu đáng lo ngại, chính phủ các nước trên thế giới đã và đang hành động. Tại Trung Quốc, quốc gia từng được ví là “công xưởng khói bụi”, những nỗ lực làm sạch bầu trời đã mang lại kết quả tích cực.

Trong thập kỷ qua, nồng độ PM2.5 tại nước này đã giảm 57% và thủ đô Bắc Kinh lột xác ngoạn mục để trở thành một trong những thành phố sạch của thế giới. Tại khu vực Đông Nam Á, các quốc gia đang nỗ lực xây dựng Lưới điện ASEAN để tích hợp các nguồn năng lượng sạch. Singapore và Indonesia cũng đã thiết lập các tiêu chuẩn chất lượng không khí nghiêm ngặt hơn.

Tuy nhiên, các chuyên gia từ Diễn đàn kinh tế thế giới (WEF) nhận định, giải quyết ô nhiễm không khí là một vấn đề hóc búa đòi hỏi tư duy hệ thống. Không thể tách rời việc xử lý ô nhiễm không khí với quản lý nguồn nước và quy hoạch đô thị. Để bảo vệ “nền kinh tế tuổi thọ” và tương lai của thế hệ trẻ, các khuyến nghị chính sách hiện nay từ WHO tập trung vào 3 trụ cột chính.
- Về chính sách lao động: cần thiết lập các hướng dẫn làm việc linh hoạt dựa trên chỉ số chất lượng không khí thực tế.
- Về hệ thống y tế công cộng: cần chuyển sang mô hình dự phòng với việc tầm soát bệnh hô hấp định kỳ cho nhóm nguy cơ cao.
- Về an sinh xã hội: cần tính đến rủi ro ô nhiễm trong các gói bảo hiểm y tế và lương hưu.
Cuộc chiến giành lại bầu trời xanh không chỉ là nhiệm vụ của các nhà hoạch định chính sách mà cần sự chung tay của toàn xã hội. Từ việc giám sát chất lượng không khí quanh trường học, sử dụng khẩu trang đạt chuẩn cho trẻ em, đến việc doanh nghiệp đầu tư công nghệ xanh, tất cả đều góp phần quyết định liệu thế hệ tương lai có được hít thở một bầu không khí trong lành hay không!

Linh La (theo WHO, WEF, CREA, UNICEF, CGTN, Fortune, Clean Air Fund)