Những bí mật ở lối đi 2.000 năm tuổi vừa mở cửa tại Đấu trường La Mã

Đường hầm bí mật của Đấu trường La Mã. Ảnhh: Công viên khảo cổ Đấu trường La Mã

Commodus Passage: Vẻ đẹp bị lãng quên hồi sinh

Từ nay, du khách đến Rome có thể khám phá Commodus Passage, hành lang ẩn chạy dưới lòng Colosseum, tuyến đường bí mật dẫn các hoàng đế La Mã từ khu cung điện đến thẳng pulvinar, hàng ghế danh dự nằm phía trên sàn đấu. Đây là không gian quyền lực nơi các hoàng đế bước vào một cách kín đáo, không phải len qua đám đông hàng chục nghìn người ở các cổng chính.

Lối đi được xây dựng vào cuối thế kỷ thứ nhất sau Công nguyên, là một cấu trúc bổ sung cho thiết kế ban đầu của Colosseum. Dưới ánh đèn vàng nhạt, trần vòm đá và nền đường cổ hiện ra, gợi lại dấu vết của thời kỳ những trận đấu đẫm máu và các buổi trình diễn hoành tráng là trung tâm đời sống La Mã.

Hành lang này được phát hiện vào đầu thế kỷ XIX. Tư liệu thời kỳ đó mô tả nơi đây từng được trang trí lộng lẫy với tường ốp đá cẩm thạch, phù điêu thạch cao tinh xảo và các hình chạm khắc mô tả thần thoại, cảnh săn bắn hoặc đấu sĩ.

Hoạ tiết, hoa văn trên tường đường hầm bí mật của Đấu trường La Mã. Ảnh: Công viên khảo cổ Đấu trường La Mã

Kiến trúc sư Barbara Nazzaro, người phụ trách dự án trùng tu, chia sẻ rằng nhiều mảng trang trí đã được phục dựng đủ để du khách “cảm nhận phần nào cảm giác của một hoàng đế khi bước vào đấu trường”. Dù độ ẩm cao trong hầm khiến công tác bảo tồn gặp khó, các nghệ nhân đã dùng kỹ thuật phục dựng lẫn hình ảnh tái hiện ảo để tái sinh diện mạo cổ đại của lối đi.

Một tầng lịch sử được hé mở

Tên gọi Commodus Passage vốn không liên quan đến việc xây dựng, bởi lối đi này đã tồn tại gần một thế kỷ trước khi hoàng đế Commodus trị vì (180–192). Nó được đặt theo tên ông vì một biến cố gây chấn động trong lịch sử La Mã.

Theo sử gia Herodian, vào năm 182 sau Công nguyên, Commodus đã thoát chết trong một âm mưu ám sát diễn ra ngay dưới lòng Colosseum, trong chính đường hầm bí mật này. Dù không ai biết chính xác vị trí, truyền thuyết và sử liệu đủ để khiến hành lang ấy gắn liền vĩnh viễn với tên vị hoàng đế tai tiếng.

Nazzaro nhận xét: “Việc người đời sau liên hệ đường hầm này với Commodus là điều dễ hiểu, bởi sự kiện ám sát ấy đã trở thành một phần quan trọng của ký ức La Mã”.

Sau vụ ám sát bất thành, Commodus chìm trong nỗi hoang tưởng. Sử liệu kể lại rằng ông tin chị gái Lucille có dính líu đến âm mưu và nhanh chóng lưu đày rồi giết bà. Cuộc thanh trừng lan rộng đến Thượng viện, khiến hàng trăm người thiệt mạng.

Toàn cảnh Đấu trường La Mã, di tích nổi tiếng của Ý. Ảnh: Worldhistory

Herodian mô tả Commodus ám ảnh đến mức nhiều năm liền truy lùng Condianus, con trai của một nghị sĩ từng bị ông xử tử, vì sợ chàng trai này sẽ trả thù. Những người đàn ông có khuôn mặt giống Condianus cũng bị giết, đầu họ bị treo dọc các con đường ở Rome như lời cảnh báo đẫm máu.

Mười năm sau âm mưu ám sát đầu tiên, Commodus chết trong bồn tắm, bị chính người hầu siết cổ. Từ đó, ông trở thành một trong những biểu tượng gây tranh cãi nhất của La Mã cổ đại, được khắc họa đầy tàn bạo trong văn hóa đại chúng, đặc biệt là qua hình ảnh Joaquin Phoenix trong Gladiator.

Việc mở cửa lối đi bí mật không chỉ mang lại trải nghiệm mới cho du khách, mà còn là bước tiến quan trọng trong việc khám phá tầng sâu văn hóa La Mã. Colosseum không chỉ là biểu tượng kiến trúc, nó còn là nơi đan xen quyền lực, bạo lực, bi kịch và những câu chuyện lịch sử ít được biết đến.

Giờ đây, khi bước chân vào đường hầm ấy, du khách không chỉ nhìn thấy một phần kiến trúc cổ, mà còn chạm vào lớp ký ức 2.000 năm, nơi quyền lực từng bước đi trong bóng tối, và âm mưu từng chạm đến đỉnh điểm của đế chế vĩ đại nhất thời cổ đại.

Anh Vy