Muốn bình đẳng, cần có nền tảng hiểu biết nhất định

Những vấn đề trên đã được TS Nguyễn Thị Hậu - Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM và luật sư Phạm Lĩnh Sơn - Văn phòng Trợ giúp pháp lý miễn phí cho phụ nữ số 6 trao đổi với Báo Phụ Nữ nhân ngày Quốc tế phụ nữ 8/3. 

* Phóng viên: Thưa ông, bà, bất bình đẳng giới xuất phát từ đâu? Phải chăng phụ nữ không tự nhận thức được quyền bình đẳng của mình?

LS Phạm Lĩnh Sơn: Người phụ nữ mang trọng trách thiên phú là sinh con, duy trì nòi giống và do vậy, luôn có xu hướng hướng nội, chăm sóc con cái, lo toan việc nhà, giữ mái ấm gia đình… nên họ luôn thiệt thòi. Họ rất dễ bị lạc hậu và phải chịu lép vế với người chồng, thậm chí với gia đình chồng trong việc kiếm tiền. Từ đó, trong một số trường hợp, việc bị đối xử bất bình đẳng sẽ diễn ra. Người phụ nữ bị đối xử bất bình đẳng một phần xuất phát từ giới tính. Thứ nữa, ở khâu tuyển dụng lao động, ngoài các câu hỏi về chuyên môn, khả năng… nhà tuyển dụng thường có thêm câu hỏi dành cho ứng viên nữ: Đã có chồng hay người yêu chưa? Nếu có chồng bao giờ sinh con; có người yêu thì bao giờ cưới… Nhiều lao động nữ phải “tự hiểu” mà lựa chọn giải pháp tạm hoãn cưới, khoan có con thì mới được tuyển dụng. Thiên chức sinh nở đã khiến nữ giới khó khăn hơn khi tìm việc làm, nhiều công ty không mặn mà tiếp nhận lao động nữ. Quan niệm xã hội đã tạo ra sự bất bình đẳng.

TS Nguyễn Thị Hậu: Theo tôi, bất bình đẳng giới xuất phát từ quan niệm lâu đời của xã hội, tồn tại trong cả nam và nữ. Bản thân người phụ nữ luôn phải và quen thể hiện qua lời nói và hành động theo quan niệm đó nên có vẻ như bất bình đẳng giới xuất phát từ phụ nữ. Nếu người phụ nữ có thái độ và hành xử khác quan niệm truyền thống thì liệu gia đình và xã hội có nhiều người ủng hộ không? Mặt khác, tính cách chung của phụ nữ là chịu khó và cả chịu đựng, nên thường ít phản kháng lại những hiện tượng bất bình đẳng, dù không có nghĩa là họ không nhận thức được sự bất bình đẳng.

LS Phạm Lĩnh Sơn: Tôi nhớ cách đây chưa lâu, một bà mẹ ngụ ở Q.4, TP.HCM đã tìm đến Văn phòng đề nghị can thiệp chuyện con dâu cương quyết đòi ly hôn. Bà nói: “Con dâu tôi chọn giải pháp ly hôn là ích kỷ, là chỉ nghĩ cho bản thân, không biết nghĩ cho con cái. Đành rằng nó không thể tha thứ cho con trai tôi, nhưng các cháu tôi thì có tội tình gì? Tôi kêu cứu nhiều nơi, từ đoàn thể, chính quyền nơi cư trú, cơ quan công tác của con dâu tôi nhưng đều không được can thiệp. Nếu cả Văn phòng cũng vậy thì tôi khẳng định, chính vì các vị mới phát sinh tình trạng phụ nữ là nguyên đơn, thậm chí đơn phương ly hôn ngày một nhiều. Bình đẳng bình quyền đâu không thấy, chỉ thấy tan nát bao gia đình, gây thiệt thòi cho những đứa trẻ vô tội”. Theo TS Hậu, quan điểm của bà mẹ này đúng/sai chỗ nào?

TS Nguyễn Thị Hậu: Người mẹ đã nói lên điều mà nhiều người trong xã hội vẫn nghĩ: nam giới có thể mắc lỗi lầm (nhiều người còn cho rằng, nam giới “bồ bịch” là chuyện bình thường) nhưng phụ nữ luôn phải tha thứ, phải chịu đựng vì con cái. Đối với những thế hệ phụ nữ trước thì việc hy sinh “vì con” là đương nhiên, gần như không có lựa chọn khác, nếu làm ngược lại sẽ bị dư luận lên án. Sự hy sinh vì gia đình, bỏ qua quyền được hạnh phúc của mình là một “giá trị” được gia đình và xã hội ca ngợi, khuyến khích. Cuộc sống cá nhân, nhất là cuộc sống của phụ nữ, không có giá trị độc lập mà chỉ có giá trị trong gia đình và cộng đồng.

Ngày nay cách nghĩ đã khác, nhất là ở giới trẻ và phụ nữ có văn hóa cao. Gia đình hạnh phúc với đầy đủ các thành viên là lý tưởng. Nếu không hạnh phúc thì “gia đình không đầy đủ” là sự lựa chọn của nhiều người trẻ. Con trẻ ngày nay hiểu và chấp nhận chuyện chia tay của cha mẹ. Cần phải nhấn mạnh, chuyện tan vỡ là không ai muốn, nhưng nếu đã xảy ra thì cách đối xử với nhau và với con cái sau đó mới là điều quan trọng. Một gia đình bề ngoài đầy đủ nhưng bên trong không hạnh phúc, thậm chí không có sự tôn trọng nhau thì sẽ ảnh hưởng xấu đến con trẻ.

* Không ít chị tìm đến Báo Phụ Nữ xin gỡ rối vì sa vào mối quan hệ bất chính. Có người bị phát giác, có người không, có người lương tâm cắn rứt, nhưng cũng có người thật thà thú nhận: “Đàn ông trước sau gì cũng phản bội vợ con. Xã hội bình đẳng, ông ăn chả, bà ăn nem, miễn là không làm tan vỡ gia đình”. Cách nghĩ đó có hợp lý?

LS Phạm Lĩnh Sơn: Việc chị em phụ nữ bây giờ có những hành vi ngoài vợ ngoài chồng, trước hết phải hiểu họ cũng là con người, họ cũng có đầy đủ các ham muốn đời thường. Vấn đề ở đây là cách nghĩ và hành xử theo quan niệm cho rằng đàn ông làm được thì đàn bà cũng làm được chỉ là sự ngụy biện mà thôi. Theo tôi, quan niệm như trên cũng tùy từng người và mỗi người có những hoàn cảnh, cuộc sống khác nhau, không thể cho đó là xấu hay tốt, mà hãy để những người đó hành xử theo cách họ cho là đúng, miễn không làm ảnh hưởng đến người khác và xã hội. Họ phải tự chịu trách nhiệm việc làm của mình trước gia đình, xã hội và pháp luật.

* Bình đẳng có phải là đàn ông như thế nào, phụ nữ được như thế ấy hay phụ nữ còn có những “thiên chức” riêng của họ?

TS Nguyễn Thị Hậu: Bình đẳng đầu tiên là có cùng quan niệm mới về vai trò của nam, nữ trong gia đình và ngoài xã hội, sau đó là việc thể hiện quan niệm đó bằng những hành xử cụ thể. Mỗi giới có tâm sinh lý, thiên chức, khả năng riêng; mỗi gia đình có hoàn cảnh riêng… Vì vậy, vai trò của cả nam và nữ đều cần được tôn trọng như nhau. Bình đẳng thật sự là khi có sự thống nhất giữa quan niệm, nhận thức và hành động.

LS Phạm Lĩnh Sơn: Trước đây gần 40 năm, tôi có xem một bộ phim nước ngoài kể về một cặp vợ chồng, người vợ thấy ông chồng sau khi làm các công việc của đàn ông như bổ củi, sửa xe, bơm nước v.v…, lại đi uống bia vui chơi với bạn bè, còn mình thì suốt ngày loanh quanh bếp núc, chẳng bao giờ hết việc. Chị đề nghị được đổi vai trò. Người chồng đồng ý, thế là chuyện bi hài xảy ra…, cuối cùng người vợ xin “trả vai”. Một chuyện phim rất dí dỏm về “bình đẳng giới”! Theo tôi, cả đàn ông và phụ nữ nên “yên phận” với thiên chức của chính mình đi đã, rồi hãy đòi sự công bằng giới với đối phương.

* Theo ông, bà, phụ nữ ngày nay cần có những quyền gì để bình đẳng với nam giới? Làm thế nào để họ có thể tự bảo vệ quyền của mình?

LS Phạm Lĩnh Sơn: Trước hết, phụ nữ cũng là một công dân nên có đầy đủ các quyền được quy định trong Hiến pháp và các văn bản quy phạm pháp luật. Tuy nhiên phụ nữ có nhiều đặc điểm và do chức năng thiên phú, cấu tạo sinh học đặc biệt nên với cách nhìn nhân văn, Đảng và Nhà nước ta đã xây dựng, ban hành các chính sách, các quy định pháp luật nhằm tạo điều kiện cho phụ nữ phát triển, góp phần cùng với nam giới đóng góp cho xã hội. Nhưng, để khẳng định và thực hiện được các quyền đó, người phụ nữ phải tự tạo cho mình một cuộc sống độc lập về kinh tế, về những quyết định, tạo nên vị thế nhất định trong gia đình và xã hội. Có như vậy họ mới thực hiện được các quyền mà luật pháp quy định và tự bảo vệ mình.

TS Nguyễn Thị Hậu: Phụ nữ ngày nay cần hiểu rõ quyền con người với đầy đủ ý nghĩa hiện đại của quyền này. Đó là quyền cơ bản, nếu không có quyền này thì mọi quyền khác chỉ là ảo. Cần có một nền tảng văn hóa, học thức cơ bản, cần làm chủ kinh tế ở mức độ cơ bản để tự bảo vệ quyền con người và những quyền lợi hợp pháp khác của mình.

* Xin cảm ơn ông, bà.

 NGHI ANH (thực hiện)