Giải thưởng văn chương ghi dấu những cây bút trẻ

Giá trị mới từ những người viết trẻ

Sau 2 năm tổ chức, từ hàng trăm bản thảo của các tác giả từ khắp mọi miền đất nước gửi về, giải thưởng Văn học Kim Đồng lần thứ nhất (giai đoạn 2023-2025) đã tìm được những “gương mặt vàng” để vinh danh. Phần lớn họ đều là những gương mặt trẻ: Giai Du, Lạc An, Phát Dương… Trước đó, giải thưởng thiếu nhi Dế Mèn cũng gọi tên các cây bút trẻ: Dy Duyên, Lý Thăng Long… Họ đã cùng nhau mang đến những làn gió mới cho văn học thiếu nhi với cách tiếp cận đề tài, phong cách sáng tác và góc nhìn thế hệ khác biệt.

Các tác phẩm được vinh danh tại giải Dế Mèn và giải thưởng Văn học Kim Đồng

Bức tranh văn học thiếu nhi nhìn từ các tác phẩm được trao giải thời gian qua cho thấy sự đa dạng về đề tài, thể loại đồng thời phản chiếu tư duy mới mẻ, khả năng sáng tạo của người trẻ trong từng trang viết cho trẻ thơ. Rất nhiều câu chuyện thú vị dành cho các em nhỏ trong những tác phẩm đoạt giải thưởng Văn học Kim Đồng: Làng ta có một anh hùng, Bà phù thủy đi mua ve chai, Ngày nay có một ông Trời, Con sư tử trong lâu đài quỷ dữ, Cuốn cổ thư của một mẫu thần…

Giải Nhất được trao cho tác giả Giai Du (sinh năm 2001) với truyện dài Nên làm gì khi trời nổi gió. “Ở tuổi lên 10, mỗi khi trời nổi gió, bạn có phân vân tự hỏi mình nên làm gì? Những dự định, việc làm tưởng như đơn giản, rời rạc được kết nối với nhau tự nhiên, hài hòa thành một câu chuyện hàm chứa ý nghĩa sâu sắc. Bố cục sáng tạo, văn phong chững chạc, tư tưởng nhân văn xuyên suốt là những điểm son của Nên làm gì khi trời nổi gió” là nhận xét của hội đồng chung khảo dành cho tác phẩm này.

Trong khi đó, tác giả Dy Duyên có đến 2 tác phẩm được vinh danh tại giải Dế Mèn năm nay: Từ những ruộng rau ở nông trại Cúc Cu và Những thứ bạn dùng để lấp một cái hố. Với cách kể chuyện giàu hình ảnh và đậm chất thơ, Dy Duyên đã gây ấn tượng ngay từ tác phẩm thiếu nhi đầu tay: Cúc Dại và Tia Nắng (2019). “Mục tiêu chính của bất kỳ cuộc thi hay vận động sáng tác nào cũng là có được những tác phẩm xuất sắc, phát hiện những tác giả tài năng. Viết hay, người tài mà trẻ thì càng đáng mừng. Họ là tương lai của văn học” - nhà văn Trần Đức Tiến - Chủ tịch Hội đồng chung khảo giải thưởng Văn học Kim Đồng - nhận định.

Phát hiện và tôn vinh những gương mặt mới cũng là một trong những mục tiêu của các giải thưởng văn chương. Giải thưởng thiếu nhi Dế Mèn những năm qua luôn tìm thấy các tên tuổi mới: May, Lê Sinh Hùng, Đoàn Lữ Thụy Phương, Nguyễn Vũ An Băng… Trước đó, giải thưởng Văn học tuổi 20 cũng từng tìm thấy những cây bút trẻ đầy tiềm năng ở thời điểm họ được trao giải: Hiền Trang, Nguyên Nguyên, Yang Phan, Maik Cây, Nguyễn Đinh Khoa, Phạm Thu Hà… Riêng giải thưởng Văn học trẻ - Đại học Quốc gia đã chắp cánh cho nhiều cây bút sinh viên với giấc mơ “khởi nghiệp văn chương”. Qua những mùa giải, văn đàn trẻ đã có thêm những cây bút mới: Trần Văn Thiên, Cầm Văn Lương, Đinh Ngọc Bảo Trân…

Cuộc chuyển giao và tiếp nối thế hệ

Cuộc vận động sáng tác Văn học tuổi 20 (tên cũ của giải thưởng Văn học tuổi 20) đã định vị những thế hệ cầm bút từ thập niên 1990 đến nay. Các nhà văn Nguyễn Ngọc Tư, Nguyễn Ngọc Thuần, Nguyên Hương, Phong Điệp, Dương Thụy, Phan Việt… đều từng là những “cây bút trẻ” được trao giải thưởng này. Trước giải thưởng Văn học Kim Đồng, Nhà xuất bản Kim Đồng từng có cuộc vận động sáng tác văn học cho thiếu nhi (thuộc dự án Hỗ trợ văn học thiếu nhi Việt Nam - Đan Mạch, giai đoạn 2006-2015), với dấu ấn của các cây bút: Nguyễn Thị Kim Hòa, Nguyễn Thị Bích Nga, Quế Hương, Võ Diệu Thanh…

Cuộc chuyển giao và tiếp nối thế hệ còn được nhìn thấy qua các mùa giải của Hội Nhà văn Việt Nam, Hội Nhà văn TPHCM. Người viết trẻ ngày càng có nhiều cơ hội khẳng định mình qua các giải thưởng khác: giải thưởng Sách Quốc gia, giải Sách hay, các cuộc vận động sáng tác/cuộc thi viết quy mô lớn…

Các cây bút trẻ có thể nổi bật trên văn đàn từ tác phẩm đầu tay hoặc được đông đảo bạn đọc yêu mến qua mạng xã hội. Song, việc gặt hái giải thưởng văn chương sẽ giúp tên tuổi và tác phẩm của họ được biết đến và có sức lan tỏa nhiều hơn. Đinh Phương, Trần Duy Bảo Khang, Võ Đăng Khoa, Trần Đức Tín… là những gương mặt được trao giải Tác giả trẻ của Hội Nhà văn Việt Nam qua các năm. Cao Khải An, Mèo Mốc, Đặng Hoàng Vũ, Lạc An, Dy Duyên… được nhớ tên qua các mùa giải Dế Mèn. Còn giải thưởng Sách Quốc gia định vị giá trị cho các tác phẩm của người trẻ: Chang hoang dã (Trang Nguyễn), Người sao chổi (Cao Việt Quỳnh), Hít hà mùi đất nước (Mình Là Hũ), Em yêu Việt Nam mình (Nguyễn Chiều Xuân)…

Sau những giải thưởng, sẽ có những tác giả dừng bước nhưng cũng rất nhiều người chọn đi tiếp hành trình văn chương, trở thành những cây bút tên tuổi và được yêu thích. Tác phẩm được vinh danh qua các mùa giải đã phản chiếu góc nhìn thế hệ và tư duy sáng tác qua từng năm tháng. Các giải thưởng đã tạo ra những sân chơi văn chương sôi động đồng thời góp phần định vị và lưu dấu thế hệ người cầm bút hàng thập niên qua.

Lục Diệp