Đề xuất khai quật khẩn cấp tàu cổ phát lộ ở bờ biển

Trung tâm đề xuất khai quật khẩn cấp vì bờ biển tại khu vực đang bị sạt lở nghiêm trọng. Tình trạng tàu đắm phát lộ và bị vùi lấp diễn ra thường xuyên, hàng ngày theo mực nước thủy triều. Khi thủy triều rút, di vật lộ ra các kết cấu, dưới tác động của ánh nắng mặt trời, nhiệt độ, các cấu kiện tàu nhanh chóng bị khô đột ngột, giãn nở gỗ. Khi thủy triều dâng, sóng biển đánh vào thân tàu. Sự thay đổi về môi trường ảnh hưởng mạnh đến tình trạng hiện vật. Hiện trạng một số cấu kiện của tàu đang bị nấm mốc, mềm, phân rã.

Mặt khác, tình hình thời tiết còn phức tạp, tình trạng bồi lấp, xuất lộ di vật sẽ tiếp tục diễn ra. Do đó, di vật có nguy cơ bị hủy hoại, đủ điều kiện khai quật khẩn cấp.

Cũng theo Trung tâm, hiện tại chưa có quy hoạch khảo cổ trên địa bàn. Trong tình hình cấp thiết hiện nay không thể khai quật khảo cổ thông thường mà phải khai quật khẩn cấp và quy trình đặc biệt, không phụ thuộc vào quy hoạch khảo cổ.

Trung tâm cũng đề xuất khai quật theo quy trình dưới lòng đất vì di vật được phát lộ bị vùi dưới cát, khu vực bãi biển chứ không nằm dưới mặt biển. Theo điều tra dân tộc học và đối chiếu bản đồ, khu vực này từ cách đây ít nhất 100 năm là khu vực đất liền, nơi dân cư sinh sống.

Khi khai quật không thực hiện các phương pháp dành cho khảo cổ học dưới nước như lặn biển, các thiết bị chuyên dụng dùng cho dưới nước... mà khai quật ướt, chỉ dùng máy bơm nước, máy hút cát, hệ thống chắn nước...

Tàu cổ phát lộ lần thứ 2 rõ nét về hình hài và các bộ phận, di vật đang chịu tác động trực tiếp bởi sóng biển va đập và nắng gió

Mục tiêu của các đề xuất này nhằm khai quật khẩn cấp và bảo quản cấp thiết, bảo quản và phát huy giá trị di tích. Quá trình thực hiện chia làm 2 giai đoạn tương ứng với 2 mục tiêu trên. Trước mắt thực hiện giai đoạn 1, khai quật khẩn cấp và bảo quản cấp thiết gồm 3 hợp phần. Hợp phần khai quật khẩn cấp sẽ lập hồ sơ xin phép khai quật khẩn cấp, xây dựng dự toán, chỉ định thầu, khai quật tại hiện trường.

Hợp phần di dời di vật sẽ đề xuất di chuyển tàu về khuôn viên Bảo tàng Hội An bảo quản. Tùy tình trạng bảo tồn và cấu trúc của xác tàu sau khi được bóc lộ mà có thể chọn một trong 2phương án di dời: tháo dỡ từng bộ phận hoặc nâng cả con tàu lên. Tình trạng con tàu xuất lộ cho thấy cấu trúc tàu còn khá chắc chắn, nên khả năng cao chọn phương án di dời cả con tàu.

Hợp phần bảo quản cấp thiết sẽ ngâm xả mặn theo quy trình bảo quản tạm thời, xây dựng nhà bao che và bể ngâm…

Giai đoạn 2, bảo quản và phát huy giá trị. Sau khi hoàn thành công tác bảo quản gia cố, mở cửa đón khách tham quan, đồng thời xây dựng các khu vực trưng bày hỗ trợ.

Dự kiến, thời gian khai quật khẩn cấp từ 1 - 1,5 tháng (bắt đầu sau khi hoàn tất các thủ tục pháp lý), thời gian bảo quản cấp thiết từ 1 - 1,5 năm, diện tích dự kiến khai quật 700m².

Lê Đình Dũng