Đào đất di tích quốc gia để đắp đường vì không biết là di tích?

Ngày 27/3, ông Lê Khắc Hoàng - Chánh Thanh tra Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Nghệ An - cho biết, UBND huyện Diễn Châu (tỉnh Nghệ An) vừa có tờ trình gửi UBND tỉnh Nghệ An và các sở liên quan, đề nghị xử phạt hành chính đối với Công ty TNHH Trung Việt Hưng do “xâm hại” di tích quốc gia.

Di tích lèn Hai Vai - Ảnh: Phan Ngọc

Theo UBND huyện Diễn Châu, trong quá trình thi công dự án Đường dây điện 500KV Quảng Trạch - Quỳnh Lưu, Công ty TNHH Trung Việt Hưng đã đào múc đất đá trái phép tại khu vực chân lèn Hai Vai để làm vật liệu xây dựng thông thường với khối lượng hơn 383m³. Việc này đã huỷ hoại, làm thay đổi yếu tố gốc cấu thành di tích lịch sử văn hóa và danh lam thắng cảnh cấp quốc gia lèn Hai Vai.

Với vi phạm trên, UBND huyện Diễn Châu đề nghị các cơ quan chức năng xử phạt hành chính Công ty TNHH Trung Việt Hưng 90 triệu đồng với hành vi vi phạm luật Di sản và 90 triệu đồng với hành vi vi phạm luật khoáng sản. Đồng thời yêu cầu phải hoàn trả lại hiện trạng.

Di tích quốc gia hơn 30 năm vẫn chưa được cắm mốc

Lèn Hai Vai (xã Minh Châu, huyện Diễn Châu) là một khối đá tự nhiên có chiều dài 800m, nơi rộng nhất 120m, nơi cao nhất 141m. Lèn có cấu trúc 2 đỉnh. Trong đó đỉnh lớn có có cấu tạo nhỏ giữa nhô lên cao, 2 bên thấp dần nhưng cân đối như hình vai người nên thường được gọi là lèn Hai Vai.

Công ty TNHH Trung Việt Hưng lý giải vì không biết lèn Hai Vai là di tích nên đào đất đá để đắp đường - Ảnh: Phan Ngọc

Năm 1964, nơi đây được các nhà khảo cổ học phát hiện xương người hóa thạch, một số công cụ bằng đá và nhiều bình gốm. Đến năm 1971, Viện Khảo cổ học Việt Nam phối hợp với một số đơn vị khảo sát, nghiên cứu tại lèn và phát hiện thêm một số hiện vật từ thời văn hóa Phùng Nguyên cách đây hơn 4.000 năm.

Theo người dân địa phương, khu vực lèn Hai Vai trước đây là rừng cây rậm rạp, hoang vu. Trên lèn có nhiều hang động sâu, với những khối thạch nhũ có hình thù kỳ lạ. Trong giai đoạn từ 1930 - 1945, lèn đá này trở thành nơi trú ẩn để hoạt động cách mạng.

Tuy nhiên, từ hàng chục năm trước, lèn Hai Vai liên tục bị người dân nổ mìn lấy đá khiến hình dáng bị méo mó. Năm 1994, lèn Hai Vai được công nhận là di tích lịch sử văn hóa và danh lam thắng cảnh cấp quốc gia.

Khi được “nâng hạng”, người dân địa phương kỳ vọng di tích sẽ được bảo vệ, tôn tạo để thu hút du khách. Song trải qua hơn 30 năm, lèn Hai Vai vẫn chưa được cắm mốc để bảo vệ, khiến di tích này nhiều lần bị xâm phạm.

Bên trên lèn Hai Vai có nhiều hang động - Ảnh: Phan Ngọc

Lý giải về lý do “xâm hại” đến di tích, Công ty TNHH Trung Việt Hưng cho biết, khi san ủi mặt bằng làm đường để thi công dự án Đường dây điện 500KV Quảng Trạch - Quỳnh Lưu, công nhân lái máy múc không biết lèn Hai Vai là di tích quốc gia nên đã đào đất đá ở chân lèn để đắp đường, dẫn đến sai phạm.

Theo ông Lê Khắc Hoàng, do nhiều yếu tố nên đến nay lèn Hai Vai vẫn chưa được cắm mốc bảo vệ. Sau sự việc này, đơn vị sẽ có kế hoạch khoanh vùng, cắm mốc bảo vệ cho di tích trong năm 2024.

Phan Ngọc