'Đại chiến' nhạc thị trường và nhạc nghệ thuật: Nghệ sĩ nói gì?

Nghệ sĩ ưu tú Tạ Minh Tâm - Phó giám đốc Nhạc viện TP.HCM: “Nhiều người ngộ nhận sản phẩm giải trí là tác phẩm nghệ thuật” 

* Chào Nghệ sĩ ưu tú Tạ Minh Tâm! Xin được hỏi thẳng, anh thấy tình hình âm nhạc Việt Nam hiện nay như thế nào? 

- Cũng có những nhân tố tích cực, những viên ngọc quý nhưng bị lẫn vào những thứ từa lưa, hỗn độn, nhất là thứ âm nhạc chỉ có tác dụng làm cho người ta sướng tai, nghe xong rồi thôi. 

Có không ít người chẳng có giọng mà vẫn xưng là ca sĩ; có không ít ca khúc hit mà tuổi thọ được tính bằng giờ, bài hát thì cứ trôi tuột, nghe xong chẳng đọng lại cái gì. Nó phản ánh một xã hội, nền kinh tế, văn hóa ở buổi giao thời, chồng chéo giữa các giá trị. 

Tính chất giao thời đó được biểu hiện trong cả âm nhạc. Nhưng biết làm sao bây giờ? Cuộc sống là cuộc đấu tranh vất vả vô cùng. Ai cũng có nhu cầu sống, làm việc; mà xã hội lại không cấm, luật không cấm, người ta có quyền, cứ để cho người ta làm. Mỗi người cứ làm tốt phần việc của mình, rồi nó sống hay chết yểu, sẽ do xã hội, thời gian gạn lọc.

* Đó có phải là sự thụt lùi không?

- Tôi không nói đây là bước thụt lùi, đi lên hay đi xuống. Điều đó hãy để mọi người suy ngẫm và tự đánh giá. Tôi cũng không có ý phủ nhận giá trị của âm nhạc thị trường, hay còn gọi là âm nhạc giải trí. Giải trí cũng có giá trị của giải trí chứ. Nhưng tôi cho rằng, dù đi theo hướng nào cũng phải có nền tảng và chúng ta cần phải sòng phẳng, rạch ròi về các giá trị. 

Có không ít người làm ra những sản phẩm giải trí, lại ngộ nhận đó là những tác phẩm nghệ thuật. Tôi hay đọc trên báo những câu đại loại như, nghệ sĩ này hy sinh vì nghệ thuật, nghệ sĩ kia cống hiến cho nghệ thuật. Nhưng không phải đâu.

* Bây giờ, một giọng hát làng nhàng nhưng có ngoại hình, vũ đạo đẹp cũng có thể nổi tiếng. Nhiều bạn trẻ nghĩ rằng, học cũng chẳng để làm gì…

- Nền tảng kiến thức âm nhạc rất quan trọng; có nền tảng này, sẽ thúc đẩy sáng tạo. Có nền tảng, tự khắc sẽ có tư duy phân tích tác phẩm. Có hiểu biết về khoa học xã hội, nhạc sĩ sẽ chăm chút từng ca từ, ca sĩ sẽ không phải hát như tập đọc, khả năng cảm thụ bài hát cũng khác, xử lý giai điệu cũng sẽ tinh tế. 

* Nhưng, thứ âm nhạc mà anh cho rằng nghệ thuật đó lại không “được lòng” các bạn trẻ, đối tượng thưởng thức chính hiện nay?

- Giới trẻ đang là khách hàng, là “thượng đế” của âm nhạc Việt Nam nên người làm âm nhạc chiều lòng bộ phận giới trẻ cũng không có gì là lạ. Mà giới trẻ đa số chỉ thích những thứ vui vui, đơn giản, dễ chịu, thỏa mãn bản năng là chính. Và không ít người hiểu lầm, cho rằng thứ âm nhạc mình đang nghe là những tác phẩm có giá trị nghệ thuật đích thực. Điều này xuất phát từ trình độ và nhận thức, từ cách giáo dục âm nhạc của chúng ta. 

* Nhưng cảm thụ âm nhạc nói cho cùng vẫn là cảm thụ mang tính chủ quan…  

-  Đúng là cảm thụ âm nhạc cũng mang tính chủ quan, nhưng vẫn có những tiêu chí cơ bản để đánh giá. Chẳng hạn, để đánh giá đó là ca sĩ chuyên nghiệp hay không, có hai yếu tố. Một là về chuyên môn: ca sĩ chuyên nghiệp phải giỏi chuyên môn; nhưng hiện nay, đang có thực trạng, nhiều người xưng là ca sĩ nhưng đến đọc nốt nhạc cũng sai. 

Hai là nhìn dưới góc độ nghề nghiệp: người nào làm nghề nào để sống thì đó là nghề chuyên nghiệp của họ. Trình độ chuyên nghiệp và công việc chuyên nghiệp là hai yếu tố để đánh giá một ca sĩ chuyên nghiệp hay không. 

* Thế những trường hợp không có giọng mà vẫn sống tốt, thậm chí sống khỏe  với “mác” ca sĩ thì sao?

- Thì đó là ca sĩ chuyên nghiệp nhưng không có trình độ chuyên nghiệp.

* Nghe anh nói vậy, có nhiều nghệ sĩ đích thực sẽ thở dài đấy…

- Cũng chẳng có gì để mà thở dài cả. Điều này thuộc về sự lựa chọn của mỗi người. Những người một lòng một dạ với nghệ thuật thì người ta chẳng quan tâm tới thị trường, tới những ồn ào xung quanh đâu. 

Tôi nghĩ, cuộc sống bây giờ hỗn độn giữa các giá trị thực - ảo, nhưng đồng thời cũng tạo ra nhiều cơ hội và cơ hội đó chia đều cho tất cả mọi người. Giới nghệ sĩ tài năng, chân chính tuy không nổi tiếng đình đám, không phải là những cái tên nằm ở top “hàng đầu” trên các bảng xếp hạng âm nhạc trực tuyến nhưng họ vẫn sống ổn với nghề. 

Không chỉ bản thân tôi, đồng nghiệp của tôi mà sinh viên của tôi vẫn sống tốt. Cho nên, đừng nhầm lẫn giữa sự nổi tiếng với giá trị thật. Chỉ có những người không tỉnh táo, không tin vào chính mình, không hài lòng với giá trị nghệ thuật của mình thì mới lăn tăn trước những hào nhoáng thị trường kia. Khi người ta tự tin với giá trị của mình thì sao phải băn khoăn?