Chủ động ứng phó thay vì bị động đối phó

Với vòng đời ngắn nhưng sức tàn phá khủng khiếp, cơn bão số 5 đã làm lộ ra những điểm yếu cố hữu trong công tác phòng, chống thiên tai. Mặc dù công tác dự báo, cảnh báo đã được đẩy mạnh nhưng thiệt hại vẫn nặng nề. Nguyên nhân không chỉ nằm ở sự dị thường của thiên tai mà còn ở những hạn chế về cơ sở hạ tầng và năng lực ứng phó.

Một trong những hạn chế lớn nhất là sự thiếu hụt và mức độ thô sơ của các phương tiện, thiết bị dùng để ứng phó, cứu hộ, cứu nạn, đặc biệt là ở các vùng sâu, vùng xa. Khi bão, lũ, sạt lở xảy ra, việc tiếp cận và hỗ trợ người dân gặp rất nhiều khó khăn. Bên cạnh đó, năng lực chống chịu của các công trình hạ tầng như giao thông, viễn thông, điện lực còn yếu, chúng dễ bị thiên tai phá hủy.

Chủ động phòng ngừa không chỉ là một khẩu hiệu, mà là kim chỉ nam cho hành động. Cần có sự chuẩn bị từ trước khi bão hình thành, bao gồm xây dựng một hệ thống vững chắc từ cơ sở hạ tầng đến ý thức cộng đồng. Không thể và không nên chờ bão đến hoặc sắp đến mới lên kế hoạch sơ tán, ứng phó.

Để thực sự chủ động, cần có chiến lược tổng thể và đồng bộ. Cần cập nhật, hoàn thiện các quy định, chính sách phù hợp với diễn biến phức tạp của thiên tai. Cần nâng cao năng lực dự báo, cảnh báo; đầu tư thích đáng vào cơ sở hạ tầng; xây dựng các phương án hữu hiệu ứng phó, khắc phục hậu quả của thiên tai. Trước và khi xảy ra thiên tai, cần đảm bảo “4 tại chỗ” (chỉ huy tại chỗ, lực lượng tại chỗ, vật tư tại chỗ, hậu cần tại chỗ) để ứng phó kịp thời với các tình huống khẩn cấp.

Các công trình thủy lợi, đê biển quy mô lớn cần được thiết kế với năng lực chống chịu cao hơn. Đồng thời, cần tính toán đến giải pháp xây dựng các công trình hồ chứa nước để vừa phục vụ sản xuất, vừa điều tiết nước lũ vào mùa mưa, giảm nguy cơ ngập lụt. Việc bảo vệ và phát triển rừng là một giải pháp tự nhiên nhưng mang lại hiệu quả to lớn trong phòng chống thiên tai.

Vai trò của cộng đồng trong phòng, chống thiên tai là vô cùng quan trọng. Chính quyền địa phương cần tăng cường tuyên truyền, tập huấn cho người dân về các kỹ năng phòng chống, ứng phó với từng loại hình thiên tai cụ thể.

Việc ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác dự báo và cảnh báo cần được đẩy mạnh, đảm bảo thông tin được truyền tải đầy đủ và kịp thời đến từng người dân, đặc biệt ở những vùng sâu, vùng xa. Các hoạt động thực tế như trồng cây, bảo vệ rừng, diễn tập ứng phó với từng loại thiên tai cần được khuyến khích và tổ chức thường xuyên. Ngoài ra, cần đẩy mạnh nghiên cứu khoa học để dự báo thời tiết chính xác, đưa ra những kịch bản ứng phó tối ưu.

Ứng phó thiên tai không còn mang tính thời vụ mà phải là nhiệm vụ có tính chiến lược, bền vững, đòi hỏi sự chung tay của toàn xã hội. Chuyển đổi từ tư duy đối phó bị động sang chủ động ứng phó, thích ứng là một bước đi tất yếu. Đó không chỉ là việc nâng cấp cơ sở hạ tầng hay trang thiết bị mà còn bao gồm việc nâng cao nhận thức, trang bị kiến thức và kỹ năng sinh tồn cho mỗi người dân.

Huỳnh Lợi