Cấm thuốc lá điện tử, khí cười để bảo vệ giới trẻ

Thị trường mất kiểm soát và mối nguy cho giới trẻ

Trong phiên thảo luận của Quốc hội về dự thảo Luật Đầu tư (sửa đổi) sáng 27/11, đại biểu Phạm Trọng Nhân (TPHCM) cảnh báo tình trạng khí cười đang len lỏi vào đời sống giới trẻ trong bối cảnh pháp luật chưa có quy định đầy đủ để ngăn chặn. Theo ông, việc thiếu các chế tài rõ ràng đã khiến sản phẩm này được mua bán tràn lan dù ngành y tế cảnh báo, công an truy quét và báo chí phản ánh liên tục.

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng

Ông cho rằng đây là thị trường “5 không” (không phép, không tiêu chuẩn chất lượng, không kiểm định, không truy xuất nguồn gốc, không báo cáo y tế định kỳ). Trong môi trường như vậy, việc giới trẻ tiếp xúc và sử dụng N₂O trở nên quá dễ dàng, có nguy cơ nghiện và tổn thương thần kinh dài hạn. Viện dẫn nghiên cứu của Bệnh viện Bạch Mai, ông cho biết, ngộ độc N₂O gây tổn thương thần kinh tủy sống với tỉ lệ từ 60 - 100%, tỉ lệ liệt chi 82%, nồng độ hoóc môn tăng gấp 5 lần mức bình thường; nhiều bệnh nhân chỉ sử dụng vài tuần đến vài tháng đã tàn phế. Khí cười vừa tấn công vào quá trình chuyển hóa vitamin B12 bảo vệ sợi thần kinh, vừa kích hoạt hệ khoái cảm của não bộ khiến người dùng nhanh chóng nghiện và có xu hướng tăng liều.

Theo ông, điều đáng lo nhất là nhóm sử dụng N2O chủ yếu là học sinh, sinh viên. Do đó, pháp luật phải nhanh hơn thực tiễn để bảo vệ nhóm yếu thế, không để các sản phẩm gây nghiện khai thác vào sự thiếu hiểu biết của giới trẻ. Do đó, ông đề xuất bổ sung N₂O dùng cho mục đích giải trí vào danh mục cấm đầu tư, sản xuất và kinh doanh, đồng thời yêu cầu rà soát cả các loại khí công nghiệp có thể bị lợi dụng. Nhiều nước đã hành động mạnh mẽ với khí cười (như Hà Lan, Anh, Mỹ) như cấm tuyệt đối hoặc kiểm soát rất chặt.

Đồng quan điểm, đại biểu Nguyễn Anh Trí (TP Hà Nội) cho rằng, cần cấm ngay việc kinh doanh N₂O cho mục đích giải trí, bởi Quốc hội đã nhất trí cấm các chất gây nghiện từ năm 2025 theo Nghị quyết 173/2024/QH15, thông qua vào tháng 11/2024. Theo ông, không thể để một sản phẩm hủy hoại thần kinh và dễ gây nghiện như N₂O tiếp tục tồn tại hợp pháp, nhất là khi đối tượng bị ảnh hưởng trực tiếp là giới trẻ.

Thuốc lá điện tử làm "nóng" nghị trường

Bên cạnh khí cười, nhiều đại biểu cũng góp ý về quy định với thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng. Đại biểu Nguyễn Anh Trí cho biết, trong Nghị quyết 173, Quốc hội đã cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển và sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng từ năm 2025. Quyết định này không chỉ đáp ứng mong đợi của người dân mà còn được Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đánh giá cao. Thậm chí, Tổng giám đốc WHO đã tuyên dương Việt Nam tại Đại hội đồng Y tế thế giới vì những hành động cứng rắn đối với các sản phẩm độc hại.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Anh Trí

Ông cho rằng, dự thảo Luật Đầu tư (sửa đổi) chỉ đề cập việc “cấm kinh doanh thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng” là chưa đủ mạnh bởi nếu chỉ cấm kinh doanh thì doanh nghiệp có thể đầu tư thiết bị, sản xuất, vận chuyển hoặc dự trữ mà không vi phạm luật. Để tránh điều này, ông đề nghị dự thảo quy định chặt chẽ: “Cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển, sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, các loại khí, chất gây nghiện có tác hại cho sức khỏe con người”.

Ông cũng bày tỏ băn khoăn nếu đặt nhà máy tại Việt Nam rồi sản xuất thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng để xuất khẩu ra nước ngoài: “Tôi rất xấu hổ vì điều này. Tại sao chúng ta biết sản phẩm độc hại thì cấm trong nước mà lại cho phép sản xuất để đưa sang nước khác? Ở đâu cũng là con người, là nhân loại”. Do vậy, ông đề nghị thời gian chuyển tiếp cho các dự án được cấp phép trước đó chỉ tối đa 12 tháng, sau đó phải chấm dứt hoàn toàn, không nên kéo dài thêm. Bên cạnh đó, Chính phủ cần sớm có nghị định quy định chế tài, để xử phạt các hành vi bị cấm trong Nghị quyết 173 về sử dụng khí cười, thuốc lá thế hệ mới. Quốc hội cần sớm đưa các nội dung cấm trong Nghị quyết 173 vào Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá.

Đại biểu Nguyễn Hoàng Uyên (tỉnh Tây Ninh) dẫn số liệu do Bộ Y tế công bố “tỉ lệ học sinh từ 13-17 tuổi sử dụng thuốc lá điện tử tăng từ 2,6% năm 2019 lên 8,1% năm 2023; riêng nhóm 13-15 tuổi tăng gần gấp đôi chỉ trong 1 năm”. Theo bà, đây là dấu hiệu cho thấy các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới đang tấn công trực tiếp vào thế hệ dễ tổn thương. Bà cho rằng, đưa lệnh cấm vào Luật Đầu tư (sửa đổi) là bước cần thiết để tạo nền tảng pháp lý nhất quán, đồng bộ với Công ước khung của WHO và Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá.

Nhiều thanh niên ở TP Hà Nội vẫn hút thuốc lá điện tử sau khi Nghị quyết 173 được Quốc hội thông qua, trong đó cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, chứa chấp, vận chuyển và sử dụng - Ảnh: Anh Ngọc

Tiếp thu ý kiến của các đại biểu Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, ban soạn thảo sẽ bổ sung việc cấm các chất ma túy và chất hướng thần vào dự thảo luật. Tuy nhiên, với thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng, luật quy định điều khoản chuyển tiếp đối với dự án đầu tư sản xuất thiết bị điện tử cho thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng tại Việt Nam chỉ để xuất khẩu và đã được chấp thuận đầu tư trước thời điểm Nghị quyết 173 được Quốc hội thông qua.

Việc buộc các doanh nghiệp đang sản xuất tại Việt Nam phải dừng lại sẽ dẫn tới những hệ lụy pháp lý. Vì vậy, việc có các điều khoản chuyển tiếp sẽ cho phép các nhà máy đã hoạt động được kéo dài đến khi hết thời hạn đăng ký đầu tư, kinh doanh. Ông khẳng định, Chính phủ tuyệt đối không cho phép dự án mới trong lĩnh vực này.

Như Diệp