Biến rác thành năng lượng sạch, giải pháp cho phát triển bền vững

Sáng 21/10, Báo Người Lao Động tổ chức hội thảo “Biến rác thải thành năng lượng sạch: Giải pháp cho phát triển bền vững”. Hội thảo diễn ra trong bối cảnh Quốc hội khóa XV vừa khai mạc kỳ họp thứ 10, khi vấn đề phát triển kinh tế gắn với bảo vệ môi trường, ứng phó biến đổi khí hậu và chuyển đổi năng lượng xanh được đặt ra cấp thiết hơn bao giờ hết.

Hội thảo “Biến rác thải thành năng lượng sạch: Giải pháp cho phát triển bền vững”

Ông Tô Đình Tuân - Tổng biên tập Báo Người Lao Động - cho biết: “Vấn đề rác thải không còn là chuyện riêng của ngành môi trường mà là bài toán phát triển của cả quốc gia”. Hiện mỗi ngày Việt Nam phát sinh từ 65.000 - 70.000 tấn rác sinh hoạt, trong đó TPHCM và Hà Nội chiếm phần lớn. Tuy nhiên, hơn 60% lượng rác vẫn được chôn lấp, gây lãng phí đất, ô nhiễm môi trường và phát thải khí metan, loại khí nhà kính mạnh gấp nhiều lần CO₂.

“Thế giới đã đi rất xa. Nhiều quốc gia như Đức, Nhật, Singapore, Thái Lan... đã biến rác thành năng lượng. Nếu biết cách làm, rác không phải là gánh nặng mà là tài nguyên” - ông Tô Đình Tuân nhấn mạnh. Ông cũng cho rằng, để đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero 2050), Việt Nam cần mạnh dạn chuyển đổi mô hình xử lý rác từ chôn lấp sang công nghệ cao, khuyến khích đầu tư và đặc biệt là nâng cao nhận thức cộng đồng.

Ông Tô Đình Tuân - Tổng Biên tập Báo Người Lao Động - phát biểu tại hội thảo

Tư duy mới cho bài toán cũ

Tiến sĩ Phạm Viết Thuận - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế Môi trường Đông Nam Bộ - cho rằng: “Vấn đề không phải ở việc có rác hay không mà ở cách chúng ta xử lý rác như thế nào”.

Theo ông, các đô thị lớn trên thế giới hiện áp dụng mô hình đa tầng công nghệ xử lý rác: từ phân loại tái chế phế liệu, đốt rác phát điện (WtE), xử lý rác hữu cơ thành phân compost, đến tái chế vật liệu xây dựng và chôn lấp hợp vệ sinh chỉ còn chiếm tối đa 10-15% khối lượng.

Tiến sĩ Phạm Viết Thuận - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế Môi trường Đông Nam Bộ - trình bày tham luật tại hội thảo

Từ kinh nghiệm quốc tế, TS Phạm Viết Thuận cho rằng Việt Nam cần tiếp cận bài toán rác thải một cách toàn diện và đồng bộ hơn. Ông đề xuất 4 nhóm giải pháp trọng tâm: Trước hết, cần xây dựng hệ sinh thái kinh tế tuần hoàn rác thải, tạo sự liên kết chặt chẽ giữa Nhà nước, doanh nghiệp, giới khoa học và cộng đồng để cùng tham gia vào chuỗi xử lý và tái chế. Song song đó, cần hoàn thiện cơ chế, chính sách ưu đãi về thuế, giá điện và tín dụng xanh nhằm khuyến khích đầu tư vào các dự án đốt rác phát điện.

Ngoài ra, Việt Nam nên phát triển chuỗi công nghiệp hỗ trợ Waste to Energy (WtE), bao gồm các khâu thu gom, phân loại, xử lý và tái chế tro xỉ - để bảo đảm hiệu quả vận hành bền vững. Cuối cùng, ông nhấn mạnh tầm quan trọng của giáo dục và truyền thông cộng đồng, hướng đến việc biến phân loại rác tại nguồn thành thói quen văn minh đô thị, góp phần xây dựng lối sống xanh trong mỗi gia đình.

Giải pháp điện rác từ Hà Lan

Ông Sietse Agema - Giám đốc công nghệ Công ty Harvest Waste B.V (Hà Lan)

Ông Sietse Agema - Giám đốc công nghệ Công ty Harvest Waste B.V (Hà Lan) - cho biết, năm 2008, tại Amsterdam, Hà Lan đã ra đời thế hệ thứ 4 của công nghệ đốt rác phát điện (Waste-to-Energy) - dấu mốc quan trọng trong hành trình xử lý rác thải bằng công nghệ cao. Nhà máy thế hệ mới được thiết kế để tối đa hóa việc thu hồi tài nguyên từ rác, biến rác thành nguồn lực của nền kinh tế tuần hoàn, đồng thời đáp ứng các tiêu chuẩn khí thải nghiêm ngặt nhất của châu Âu.

Theo ông Agema, công nghệ này giúp tăng hơn 30% điện năng với cùng lượng rác đầu vào, nhờ vậy vừa hiệu quả về chi phí, vừa giảm thiểu phát thải, cải thiện chất lượng không khí và sức khỏe cộng đồng. “Đây là bước tiến giúp giảm gánh nặng chôn lấp, mang lại lợi ích môi trường và xã hội rõ rệt” - ông chia sẻ.

Harvest Waste được tách ra hoàn toàn từ AEB Amsterdam - tập đoàn tiên phong trong lĩnh vực đốt rác phát điện - thừa hưởng toàn bộ nền tảng công nghệ, tri thức và đội ngũ quản lý. Hiện Harvest Waste sở hữu hiệu suất đốt rác phát điện cao nhất thế giới, được nhiều quốc gia lựa chọn như một mô hình chuyển đổi năng lượng xanh kiểu mẫu.

Về mô hình đầu tư, ông Agema cho biết, Harvest Waste tự thu xếp nguồn vốn cho dự án, với điều kiện có hợp đồng hợp tác công - tư (PPP) minh bạch và khả thi. Chính phủ không cần đầu tư ban đầu, dự án được vận hành với 80% vốn vay và 20% vốn chủ sở hữu, nguồn thu đến từ bán điện và phí xử lý rác (gate fee).

Theo ông Agema, Harvest Waste hướng tới triết lý “Cùng nhau phát triển vì hành tinh xanh”, mong muốn đầu tư lâu dài tại Việt Nam, hợp tác với doanh nghiệp trong nước, đào tạo kỹ sư, đội ngũ vận hành - bảo trì người Việt, mở rộng việc làm cho người thu gom rác và thành lập Trung tâm giáo dục môi trường cho học sinh, sinh viên. Tất cả đều nhằm chuyển giao công nghệ, nâng cao năng lực địa phương và bảo vệ sức khỏe cộng đồng theo tiêu chuẩn châu Âu.

Tại hội thảo “Biến rác thải thành năng lượng sạch: Giải pháp cho phát triển bền vững”, các chuyên gia, nhà quản lý, doanh nghiệp trong và ngoài nước đã cùng bàn luận về hướng đi mới cho bài toán rác thải

Kết thúc hội thảo, Tiến sĩ Tô Đình Tuân cho rằng, dù một hội thảo không thể giải quyết toàn bộ vấn đề, nhưng điều quan trọng là đã chỉ ra được những vướng mắc, thách thức và hướng đi rõ ràng. Báo Người Lao Động cam kết sẽ tiếp tục đồng hành cùng các cơ quan quản lý, doanh nghiệp, nhà khoa học trong hành trình “biến rác thải thành năng lượng sạch”, góp phần lan tỏa tinh thần phát triển xanh, bền vững cho Việt Nam.

Thanh Tâm