Vở cải lương Câu thơ yên ngựa: Vang mãi bài ca giữ nước

Bài học muôn đời

Ra đời từ thập niên 1980, Câu thơ yên ngựa (tác giả: Hoàng Yến, chuyển thể cải lương: Ngọc Văn - Thanh Tòng) là tác phẩm tiêu biểu định hình nghệ thuật cải lương tuồng cổ mà gia tộc Minh Tơ với sự dẫn dắt của nghệ sĩ nhân dân (NSND) Thanh Tòng.

NSND Quế Trân đóng vai Linh Nhân hoàng thái hậu và NSƯT Tú Sương vai Thượng Dương hoàng hậu trong bản dựng mới Câu thơ yên ngựa - ẢNH: NGỌC TUYẾT

Từ đó đến nay, Câu thơ yên ngựa luôn được khán giả mộ điệu đặc biệt yêu thích với nhiều bản dựng sân khấu lẫn video và truyền hình. Theo soạn giả Hoàng Song Việt, có nhiều vở cải lương lịch sử đặc sắc nhưng Câu thơ yên ngựa thường được nhớ đến đầu tiên bởi nội dung hấp dẫn, nhiều kịch tính, gửi gắm bài học sâu sắc về công cuộc giữ nước lẫn “trị quốc” gắn liền với sức mạnh đại đoàn kết. Ông cũng đặc biệt ấn tượng bởi phần âm nhạc của vở và các vai diễn đòi hỏi diễn viên tham gia phải thực sự có nghề, phù hợp tiêu chí tạo cơ hội cho diễn viên trẻ cọ xát và bứt phá của sân khấu cải lương mới Đại Việt.

“Chúng tôi tái dựng và ra mắt Câu thơ yên ngựa trong những ngày tháng Tư cũng nhằm góp phần nhỏ của sân khấu cải lương mới Đại Việt và các nghệ sĩ tham gia vở vào đợt sinh hoạt nghệ thuật chào mừng 50 năm ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025) của văn hóa văn nghệ TPHCM” - “ông bầu” Hoàng Song Việt của sân khấu cải lương mới Đại Việt - chia sẻ.

Nghệ sĩ ưu tú (NSƯT), đạo diễn Hoa Hạ cho biết bà rất thích cái tứ của bộ ba kịch bản Bài ca giữ nước (tác giả Tào Mạt) được các tác giả lấy làm nền tảng cho kịch bản Câu thơ yên ngựa. “Để giữ nước thì nội lực phải mạnh. Muốn mạnh phải đoàn kết. Ở bản dựng lần này, chúng tôi thể hiện tinh thần đó rõ ràng hơn. Trong đó, vai Lý Thường Kiệt được tập trung là mối nối sự đoàn kết. Điểm nhấn là sự ra đời của bài thơ thần tạo sức mạnh đoàn kết từ nội bộ triều đình đến tướng sĩ, lan tỏa trong nhân dân. Khi trên dưới một lòng, chúng ta có thể đánh thắng quân giặc lớn mạnh hơn nhiều. Đó là điều tôi rất tâm đắc khi làm vở và rất mừng là các diễn viên trẻ cũng nắm bắt tinh thần đó” - NSƯT Hoa Hạ chia sẻ.

Sức bật từ dàn diễn viên chín muồi

Phiên bản Câu thơ yên ngựa lần này có được dàn diễn viên năng lực đồng đều và đạt độ chín muồi về nghề nên các nhân vật đều được “đẩy lên”. Vì thế, những người hâm mộ nhà Minh Tơ vốn đã “nằm lòng” vở diễn từ lâu thấy vừa quen vừa lạ khi xem vở. Rất quen khi những tinh hoa của nghệ thuật cải lương tuồng cổ nói chung và vở diễn nói riêng với vũ đạo điêu luyện, âm nhạc hào hùng, những bài bản đóng đinh trong tâm trí người xem vẫn còn và thăng hoa qua diễn xuất đầy “lửa” của dàn diễn viên giỏi nghề. Rất mới với những phần điều chỉnh, bổ sung giúp khai thác sâu tâm lý từng nhân vật, làm rõ hơn tình tiết và mối quan hệ giữa các nhân vật. Đặc biệt, mối quan hệ từ đối trọng đến hòa hợp giữa Lý Thường Kiệt và Lý Đạo Thành, từ “chuyện đàn bà chốn hậu cung” đến “vì nước vì dân” của Linh Nhân hoàng thái hậu và Thượng Dương hoàng hậu được tô đậm dưới góc nhìn mới mẻ, tinh tế.

Mối quan hệ giữa 2 nhân vật Lý Đạo Thành và Lý Thường Kiệt minh chứng cho sức mạnh đoàn kết nội bộ làm nên chiến thắng.

Cả NSND Quế Trân (Linh Nhân hoàng thái hậu) và NSƯT Tú Sương (Thượng Dương hoàng hậu) dù nhiều lần đảm nhận nhân vật nhưng vẫn cảm thấy đây như “vai diễn mới”. “17 tuổi, tôi diễn Ỷ Lan chỉ đơn thuần là bắt chước các cô mình. Qua từng giai đoạn, độ sâu sắc về nhân vật trong tôi ngày càng dày dặn hơn. Lần này, có dịp thăm đền thờ Linh Nhân hoàng thái hậu ở Hà Nội, trước những điều bà làm cho dân cho nước, tôi cũng góp nhặt cho mình để tạo nên một Ỷ Lan mới hơn so với trước kia” - NSND Quế Trân chia sẻ.

Ngoài Ỷ Lan và Thượng Dương, nhân vật Lý Thường Kiệt cũng có những điểm mới, làm rõ hơn vai trò và tầm ảnh hưởng của bậc danh tướng từ chiến trường tới triều chính. NSƯT Võ Minh Lâm từng vào vai anh hùng dân tộc nhưng chỉ diễn trích đoạn. Lý Thường Kiệt là vai anh hùng dân tộc đầu tiên anh thể hiện trọn vẹn nên cảm thấy rất áp lực. “Cái khó nhất không phải ở vũ đạo hay tâm lý nhân vật mà phải thể hiện cho ra “cái thần” của bậc danh tướng. Tôi dùng cảm nhận riêng với tất cả sự kính trọng, ngưỡng mộ dành cho người anh hùng dân tộc để diễn, cho ra vẻ uy nghi, đĩnh đạc, khuôn thước; đặc biệt lời nói phải có lực, trong lời nói phải có cả cái uy lẫn cái tình” - NSƯT Võ Minh Lâm cho hay.

“Câu thơ yên ngựa ra mắt trong không khí cả nước cùng hướng về sự kiện kỷ niệm 50 năm thống nhất đất nước. Không khí từ sàn tập đến sàn diễn đều hừng hực. Trong lòng mỗi nghệ sĩ chúng tôi đều có niềm tự hào ánh lên qua từng vai diễn, từng câu thoại, từng lời ca của các nhân vật lịch sử vẫn hòa cùng dòng chảy thời đại hôm nay. Hy vọng mọi người cảm nhận được nhiệt huyết, tinh thần yêu nước mà các nghệ sĩ đặt vào Câu thơ yên ngựa để từ đó lan tỏa và chúng tôi tự tin có những tác phẩm nối tiếp tôn vinh lịch sử nước nhà” - NSND Quế Trân kỳ vọng.

Câu thơ yên ngựa được tái diễn tại nhà hát cải lương Trần Hữu Trang vào tối 10/5.

Ninh Lộc