Sách phân tích hiện tượng lo âu của con người ra mắt ở Việt Nam

Tác giả từng tự bạch: “Cuốn sách là một phần trong công trình nghiên cứu khái quát về cấu trúc tính cách con người hiện đại, cùng những vấn đề về tác động qua lại giữa các yếu tố tâm lý và xã hội, mà tôi dày công tìm hiểu suốt nhiều năm”.

Từ góc nhìn tâm lý học xã hội, ông tập trung vào khía cạnh có ý nghĩa quan trọng đối với cuộc khủng hoảng văn hóa và xã hội trong thời đại của chúng ta: ý nghĩa của tự do đối với con người hiện đại.

Cuốn sách phân tích hiện tượng lo âu của con người, bắt nguồn từ sự tan vỡ của Thế giới Trung Cổ, nơi mà dù đầy rẫy hiểm nguy, anh ta vẫn cảm thấy bản thân được đảm bảo và an toàn.

Cuốn sách được tái bản 24 lần, là một tư liệu quan trọng để hiểu phương Tây hiện đại

Sau nhiều thế kỷ đấu tranh, con người đã thành công trong việc tạo ra một kho của cải vật chất khổng lồ; xây dựng xã hội dân chủ ở nhiều nơi trên thế giới, và gần đây đã thành công trong việc bảo vệ mình trước những âm mưu độc tài mới. Nhưng con người hiện đại vẫn đầy hoang mang và bị đủ các kiểu độc tài xúi giục từ bỏ tự do, hoặc đánh mất nó bằng cách biến bản thân mình thành một bánh răng nhỏ trong cỗ máy, được ăn ngon, mặc đẹp, nhưng không phải là một con người tự do, mà là một con robot.

Sách gồm 7 chương giải mã các câu chuyện về: Tự do - một vấn đề tâm lý; Sự trỗi dậy của con người cá nhân và sự mơ hồ của tự do; Tự do trong thời kì Cải cách; Hai khía cạnh của tự do đối với con người hiện đại; Những cơ chế trốn thoát; Hệ tâm lý của chủ nghĩa Quốc xã; Tự do và dân chủ.

Erich Fromm nêu lên chủ đề chính của cuốn sách: “Con người, càng đạt được tự do theo ý nghĩa là bộc lộ chân tính độc đáo giữa con người và thiên nhiên, thì càng trở nên một cá thể riêng biệt.

Tuy nhiên, không phải ai cũng có thể làm được điều đó, bởi họ bị quy định bởi môi trường và hoàn cảnh xã hội, họ ẩn mình vào trong xã hội, ngại bộc lộ cái riêng biệt, và vô hình trung, họ trốn thoát sự tự do của chính mình.

Nhà phân tâm học nhận định rằng, con người được sinh trưởng trong những kiểu gia đình khác nhau, nên có những tính cách khác nhau, và vì thế cách hành xử cũng khác nhau. Vấn đề là không phải gia đình nào cũng là môi trường sống tốt, nên con cái bị ảnh hưởng, và nhân cách cũng được định hình từ những hoàn cảnh đầy những khiếm khuyết đó.

Nhà phân tâm học người Đức Erich Fromm

Vì thế mà Fromm nói không phải ai cũng thực sự tự do trong cách hành xử của mình. Chính trong bối cảnh đó, Fromm đề cao giá trị của tình yêu và tự do trong việc hình thành nhân cách. Ông cũng ước vọng về một xã hội mà nơi đó con người bình đẳng, tự do và hết lòng quan tâm đến nhau. Đó chính là những giá trị cao cả, nhân văn, mà tư tưởng của Fromm hướng tới trong tác phẩm Trốn thoát tự do.

Nhà phân tâm học người Đức Erich Fromm là người nằm giữa giai đoạn chuyển tiếp từ Phân tâm học của Sigmund Freud đến Tân Freud. Ông là người đã kết hợp lý thuyết của Freud và học thuyết của Karl Marx để tạo một hướng đi riêng có nhiều đóng góp và ảnh hưởng trong lĩnh vực Phân tâm học xã hội.

Tờ Nation của Mỹ cho rằng, Trốn thoát tự do là  “một phân tích xuất sắc về chứng loạn thần kinh trong nền văn hóa của chúng ta”.

Tùng Hạ