Gắn kết văn học nghệ thuật và du lịch để phát triển bền vững

Trong số 65 bài tham luận giới thiệu trong kỷ yếu, vấn đề kết nối văn học nghệ thuật (VHNT) với du lịch được rất nhiều nhà nghiên cứu, chuyên gia quan tâm. Dù đặt nhiều góc nhìn khác nhau, tất cả đều chung quan điểm: Kết nối VHNT với du lịch là chiến lược phát triển bền vững, là cầu nối đưa những giá trị tinh hoa của Việt Nam nói chung và TPHCM nói riêng ra toàn cầu, mở ra những trải nghiệm du lịch độc đáo, phong phú, đầy cảm hứng cho du khách trong và ngoài nước.

Nhiều cơ hội nhưng cũng nhiều khoảng trống

Theo tiến sĩ Nguyễn Thị Thúy Ngân - Phó trưởng khoa Du lịch, Trường đại học Văn hóa TPHCM - TPHCM không chỉ là trung tâm kinh tế lớn mà còn là nơi hội tụ của nhiều giá trị văn hóa đặc sắc. VHNT là những yếu tố cốt lõi phản ánh bản sắc và tư tưởng của cộng đồng, là những giá trị văn hóa được tích lũy theo thời gian. Vì vậy, việc kết nối VHNT với du lịch không chỉ góp phần bảo tồn các giá trị này mà còn thúc đẩy phát triển du lịch bền vững, đồng thời quảng bá bản sắc TPHCM ra thế giới.

TPHCM có nguồn tài nguyên vô giá để khai thác du lịch văn hóa, tạo nên những sản phẩm du lịch độc đáo, hấp dẫn (ảnh chụp đoàn diễu hành lễ hội tết Nguyên tiêu 2025 tại quận 5) - ẢNH: KHẢI ÂN

VHNT tại TPHCM đang được đánh giá là một kho tàng quý báu với rất nhiều nhân tài và những phong cách sáng tạo đa dạng, thể hiện đậm nét bản sắc văn hóa của thành phố (TP). Sự kết nối giữa VHNT và du lịch ở TPHCM gần đây bắt đầu khởi sắc và tạo được tiếng vang, góp phần đưa TPHCM trở thành điểm đến thú vị, hấp dẫn.

Nghệ sĩ nhân dân Thanh Thúy - Phó giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao TPHCM - nhận định: “Nhiều chương trình biểu diễn nghệ thuật được tổ chức với quy mô lớn, có chất lượng nghệ thuật cao, có sự tham gia của những nghệ sĩ nổi tiếng thế giới. Những mô hình tổ chức sự kiện mới được định hình tại TP như Lễ hội âm nhạc quốc tế TPHCM Hò dô, Lễ hội sông nước, đêm nhạc Anh trai say hi, đêm nhạc Anh trai vượt ngàn chông gai… đã góp phần xây dựng thương hiệu cho TPHCM và khẳng định vị thế trung tâm của thị trường âm nhạc tại TPHCM”.

Hệ thống các bảo tàng như Bảo tàng Chứng tích Chiến tranh, Bảo tàng Lịch sử TPHCM, Bảo tàng Mỹ thuật TPHCM… là điểm đến hấp dẫn, giúp du khách hiểu hơn về lịch sử, nghệ thuật của TP. Một số chương trình nghệ thuật như đờn ca tài tử, múa rối nước… cũng đã được lồng ghép trong các tour du lịch.

Tự hào với những giá trị đang có nhưng những hạn chế trong khai thác di sản, bảo tồn và phát triển VHNT vẫn được các nhà nghiên cứu, các chuyên gia văn hóa đề cập rất cụ thể.

Theo tiến sĩ Nguyễn Thị Thúy Ngân, TPHCM thiếu các sản phẩm du lịch mang tính biểu tượng từ VHNT, chưa có nhiều sản phẩm du lịch thực sự gắn kết chặt chẽ với các giá trị VHNT. Hoạt động du lịch phần lớn vẫn thiên về tham quan, giải trí, chưa có chiều sâu. Các đơn vị tổ chức tour chưa khai thác triệt để giá trị của nghệ thuật truyền thống hay các câu chuyện văn học gắn với TP. Việc ứng dụng công nghệ trong quảng bá và trải nghiệm VHNT chưa được đẩy mạnh. Công nghệ thực tế ảo (VR), thực tế tăng cường (AR) vẫn chưa được áp dụng rộng rãi để tái hiện các không gian VHNT phục vụ du khách.

Tiến sĩ Nguyễn Thị Hoa - Trường đại học Tài chính - Marketing - phát biểu: “TPHCM mang trong mình bề dày lịch sử và văn hóa, với hàng loạt công trình kiến trúc lịch sử độc đáo và các khu phố phản ánh sâu sắc nét văn hóa địa phương. Tuy nhiên, các giá trị lịch sử này vẫn chưa được khai thác triệt để, chuyển hóa thành những sản phẩm du lịch và trải nghiệm văn hóa có tính cạnh tranh cao. Trong cuộc cách mạng công nghệ số, khi du khách tìm kiếm những trải nghiệm độc đáo và cá nhân hóa, nhiều di sản của TP vẫn bị bó buộc trong khuôn khổ truyền thống, chưa được đầu tư phát triển và tích hợp đồng bộ với các xu hướng mới”.

Nhiều giải pháp gắn kết

Tiến sĩ Nguyễn Thị Hoa đã dẫn chứng các mô hình kết hợp VHNT với du lịch không chỉ bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa mà còn tạo ra nguồn thu khổng lồ ở một số TP lớn, chẳng hạn tour kết hợp tham quan bảo tàng và trình diễn nghệ thuật đường phố tại Paris; điểm trải nghiệm hoạt động VHNT ở khu phố Hongdae (Seoul) hoặc khu văn hóa số ở teamLab Borderless (Tokyo). Từ đó bà khẳng định: “Việc đổi mới cách tiếp cận và tạo ra những hình thức trình diễn sáng tạo, linh hoạt là điều cần thiết để mở cánh cửa cho ngành VHNT phát triển toàn diện trong thời kỳ hội nhập số và toàn cầu hóa hiện nay”.

Lễ hội áo dài, một trong những chương trình phối hợp tốt giữa văn hoá nghệ thuật và du lịch của TP.HCM (ảnh Diễm Mi)

Một trong những dấu ấn văn hóa đặc trưng của TPHCM là không gian văn hóa đa dạng, phong phú. Thạc sĩ Nguyễn Đức Mộng Quyên - Trung tâm Lưu trữ Lịch sử TP - cho rằng: “Những tiểu văn hóa hình thành từ các cuộc nhập cư, chẳng hạn tiểu văn hóa của người Hoa với những nét đặc trưng về ẩm thực, phong tục tập quán, lễ hội… hay tiểu văn hóa của người Ấn Độ với những đền thờ, những khu phố mang đậm dấu ấn văn hóa Ấn Độ… là nguồn tài nguyên quý giá để du lịch văn hóa khai thác, tạo nên những sản phẩm du lịch độc đáo, hấp dẫn, thu hút du khách đến khám phá và trải nghiệm”.

Đây cũng là vấn đề được tiến sĩ Hoàng Thùy Linh - Khoa Khoa học cơ bản, Trường đại học Văn Lang - đề cập trong tham luận đặt vấn đề về phát triển VHNT và xây dựng du lịch thông minh. Bà cho biết: “Theo nghiên cứu của Hiệp hội Công nghiệp Du lịch Mỹ, khoảng 35 triệu người cho rằng một sự kiện liên quan đến nghệ thuật và di sản văn hóa sẽ ảnh hưởng đến việc lựa chọn điểm đến. Nghệ thuật công cộng cùng các di sản văn hóa đã tạo nên bản sắc riêng cho TPHCM. Để du lịch văn hóa phát huy hiệu quả, cần thiết lập một hệ sinh thái du lịch thông minh, khai thác những tài nguyên du lịch đặc trưng một cách triệt để và bền vững. Tích hợp các ứng dụng giới thiệu về những điểm tham quan du lịch, các di sản văn hóa, các khu ẩm thực… để tăng sự hấp dẫn và thu hút khách. Bên cạnh đó, để xây dựng hệ sinh thái du lịch thông minh, TP cần xây dựng được hệ thống dữ liệu số hóa về di sản văn hóa, ứng dụng công nghệ 4.0 trong quản lý khai thác di sản văn hóa, phát triển du lịch di sản và nâng cao khả năng kết nối của du khách”.

Khai thác tour du lịch văn hóa theo chủ đề cũng được đặt ra với nhiều đề xuất cụ thể như xây dựng các tour: Sài Gòn năm xưa theo bút ký của học giả Vương Hồng Sển; Hồi ký Sài Gòn theo dấu chân các nhà văn nổi tiếng như Sơn Nam, Trần Bạch Đằng; tour du lịch chuyên đề về hát bội, kết hợp tham quan các địa điểm lịch sử như đình làng, nhà cổ, bảo tàng sân khấu…

Bên cạnh đó, các chương trình biểu diễn nghệ thuật như cải lương, đờn ca tài tử, hát bội tại các địa điểm du lịch cũng cần được phát triển. Trong đó, việc kết hợp nghệ thuật truyền thống với công nghệ trình diễn hiện đại như ánh sáng, công nghệ 3D, VR, AR tạo ra những trải nghiệm hấp dẫn, được cho là yêu cầu mang tính sống còn trong việc giới thiệu nghệ thuật truyền thống với bạn bè quốc tế.

Việc kết nối VHNT với du lịch không chỉ là giải pháp làm mới trải nghiệm văn hóa cho du khách mà còn là chìa khóa để TPHCM phát huy bản sắc riêng, nâng cao vị thế trên bản đồ du lịch khu vực và thế giới. Vì thế, gắn kết VHNT với du lịch cần chiến lược dài hơi, góp phần xây dựng một hệ sinh thái văn hóa - du lịch phát triển bền vững, đưa văn hóa Việt lan tỏa mạnh mẽ trong lòng bạn bè quốc tế.

Thảo Vân