Cao Lãnh - thành phố học tập toàn cầu

Quê tôi đó, vùng đất nghĩa tình vang danh huyền tích ông bà Đỗ Công Tường. Quê tôi đó, “câu Lãnh” - tên gọi thân thương được người dân yêu mến, gắn với tên người hiền, giàu công đức. Quê tôi đó, có làng Hòa An - nơi cụ Phó bảng gắn bó nghề dạy học, bốc thuốc, chữa bệnh. Quê tôi đó, một thành phố trẻ chỉ hơn 15 năm tuổi! Quê tôi đó, Cao Lãnh - thủ phủ đất sen hồng năng động…

Mấy mươi năm về trước, quê tôi chỉ là một thị trấn nhỏ, chỉ vỏn vẹn vài con đường lát đá thưa thớt bóng người, một hai công trình công cộng cũ kỹ, năm ba khu phố thấp tầng. Hoạt động về đêm vắng lặng, chỉ gom lại một khu ngã tư đèn dầu le lói sáng. Nếp sống nông thôn còn in đậm từ trong nhà ra ngoài phố. 

Vào mùa nước lụt lịch sử năm 1978, nhiều người biết đến quê tôi nhiều hơn qua những hình ảnh cả thị trấn ngập chìm trong biển nước; mọi hoạt động hầu như ngưng trệ. Đường sá bỗng chốc hóa thành sông, không phải xe cộ, mà là tàu ghe tấp nập ngược xuôi. Người dân chống bè câu cá giữa nơi được gọi là trung tâm phố thị. Người quê tôi biết “sống chung với lụt”, biết thế nào là đê bao chống lũ cũng từ dạo ấy.

Rồi đô thị được mở rộng dần ra. Dân cư bắt đầu đông đúc, nhộn nhịp hơn. Tiện ích đô thị được nâng cấp đầu tư, đường sá rộng thoáng, nhà cửa khang trang, vươn tầng. Nếp sống đô thị bắt đầu hình thành, phụ nữ rạng rỡ ra đường, xuống phố với chiếc váy xinh tươi xen lẫn áo bà ba bình dị. Những ai vẫn luôn sinh sống tại Cao Lãnh có thể khó cảm nhận rõ, nhưng những người xa xứ mỗi lần có dịp về thăm quê, đều phấn khích trước sự thay đổi mỗi ngày. 

Trước đây, chiếc phà chậm rãi ngày nào, giờ chào đón sự song hành của cây cầu dây văng hiện đại. Bên cạnh ngôi chợ truyền thống, nhiều siêu thị, trung tâm thương mại sầm uất mọc lên, sáng đèn sáng phố. Quảng trường, công viên, hoa viên được khách thập phương trầm trồ, thích thú. Trường cao đẳng Sư phạm giờ đã trở thành đại học đa ngành, thu hút đông đảo sinh viên đến từ nhiều địa phương trong cả nước hiện thực hóa ước mơ tri thức. Hoa sen từ trong đồng nội tiến ra phố thị, dịu dàng khoe sắc. Nhiều dịch vụ gắn với hình ảnh hoa sen: taxi Sen Hồng, nhà khách Phố Sen, nhà trẻ Hoa Sen, cửa hàng Sen Vàng, Sen Xanh, cà phê Hương Sen… Nhiều sản phẩm khởi sự lập nghiệp của các bạn thanh niên gắn với hoa sen - tài nguyên bản địa như: hoa sen sấy khô, trà lá sen, tim sen, tranh sen, bánh hạt sen… Thủ phủ đất sen hồng rực rỡ đa sắc, thắp sáng giấc mơ sen.

Rồi đô thị chuyển mình, từ loại IV, lên loại III, loại II và đang hướng đến loại I. Vươn vai khỏe khoắn, từ thị trấn, lên thị xã, rồi thành phố. Niềm vui xen lẫn tự hào, quê tôi được vinh danh “Thành phố học tập toàn cầu UNESCO”. Niềm vui nối tiếp niềm vui khi quê tôi xây dựng “Đường sách” đầu tiên của khu vực đồng bằng sông Cửu Long. Hồi tưởng ngày trước, vì miếng cơm manh áo còn bao gian khó, nên người dân ít xem trọng sự học, có người còn khuyên: “Lấy bồ đựng lúa, chứ ai lấy bồ đựng chữ”. Vậy thì sao lại không phấn khởi trước sự vươn mình có tính bước ngoặt từ 2 sự kiện vui nối tiếp này?

Đường sách TP Cao Lãnh nhằm phát triển thêm văn hóa đọc; đây là đường sách đầu tiên ở vùng đồng bằng sông Cửu Long…

Câu chuyện về “tư duy chiếc hộp đựng” vẫn còn nguyên tính thời sự, khi đầu tư, nhiều người thường chỉ chú ý “phần cứng” - hình thức bên ngoài, mà quên để tâm đến “phần mềm” - cách thức, hoạt động vận hành, giá trị cốt lõi bên trong. Đừng để danh hiệu chỉ dừng lại ở tấm bằng công nhận. Đừng để đường sách chỉ là con đường trưng bày nhiều sách. Nếu không cảm nhận, khám phá trọn vẹn chiều sâu giá trị, thì khó lòng kích hoạt sự tham gia năng động, tích cực của cộng đồng, của xã hội. Không đánh giá, nhìn nhận đúng đắn giá trị, thì lại dễ rơi vào các tình huống đã từng gặp phải tình trạng các danh hiệu văn hóa đây đó sau khi được công nhận, rồi mãi loay hoay tìm cách phát huy.

Sách là một trong những điều kiện giúp mọi người học tập suốt đời, hướng tới xây dựng xã hội học tập. Bây giờ, người dân khá giả hơn, nhiều gia đình có điều kiện cho con lên thành phố theo học các trường quốc tế, thậm chí du học. Nhưng “Thành phố học tập” là câu chuyện của mọi giai tầng trong xã hội, không một ai bị bỏ lại phía sau. Gần trăm năm trước, một nhà giáo dục đã truyền đi thông điệp: “Người có học, làm thợ là tay thợ khéo, đi buôn là nhà buôn giỏi, làm ruộng là nhà điền chủ khôn ngoan. Sự học có ích là thế đó”.

Trong nền kinh tế tri thức, bên cạnh tài nguyên thiên nhiên, sức lao động… là các nguồn lực để tăng trưởng, thì chính nguồn lực tri thức, vốn văn hóa, vốn xã hội mới là động lực mạnh mẽ, tươi mới tạo nên sự phát triển bền vững.

“Học tập suốt đời”, theo định nghĩa của UNESCO, là “tất cả các hoạt động học tập có chủ đích xuyên suốt cuộc sống của một cá nhân từ khi chào đời đến lúc rời xa cuộc sống, theo các phương thức giáo dục chính quy, không chính quy và phi chính quy”.

Bác Hồ - một tấm gương tự học và học tập suốt đời - đã nhắc nhở: “Thế giới tiến bộ không ngừng. Ai không học là lùi!”.

Thành phố quê tôi, chắc chắn, luôn khao khát tiến lên. Rồi đây, người dân quê tôi, từ học sinh, sinh viên, giáo viên, công chức, viên chức, người lao động… ai ai cũng chăm chỉ, say mê đọc sách. Mọi người sẽ quen dần với việc đến đường sách, nhà sách, thư viện, tủ sách khuyến học, như một thói quen, sở thích thường ngày. Không gian sách sẽ hiện diện trong từng “công sở văn hóa”, trong mỗi “khu dân cư văn hóa”, mỗi “gia đình văn hóa”. Thân thuộc với thư viện công, người dân quê tôi sẽ tiếp tục chào đón những thư viện dân lập, thư viện tự giác, tự đóng góp, thư viện di động - theo những chiếc xe đi khắp các ngõ phố, khu dân cư, hay thư viện số - bạn đọc có thể truy cập từ bất cứ nơi đâu. Một ước mơ nhỏ về thành phố trẻ quê tôi!

Tri thức, không chỉ là kiến thức, mà còn gắn kết với văn hóa. Cư dân càng giàu tri thức, nền tảng văn hóa càng được vững vàng, nâng cao, cách thức giao tiếp, ứng xử nơi công cộng văn minh hơn. Con người sống hài hòa với nhau, hài hòa với thiên nhiên. Khi ấy, những danh hiệu văn hóa không còn là hình thức, là thành tích, mà là niềm tự hào trong mỗi người. Tinh thần “nghĩ cho người khác”, “cho đi để lan tỏa giá trị tốt đẹp” thấm đẫm vào nếp nghĩ từng người, nếp sống từng nhà. Sự nhường nhịn, sẻ chia, khoan dung thay cho những so đo, đố kỵ, hẹp hòi. 

Bà Miki Nozawa - Trưởng ban Giáo dục Văn phòng UNESCO tại Hà Nội - trao chứng nhận TP Cao Lãnh là thành viên Mạng lưới “Thành phố học tập toàn cầu” cho ông Võ Phan Thành Minh - Chủ tịch UBND TP Cao Lãnh

Tri thức, không chỉ là kiến thức, mà còn là cách sống, là thái độ sống. Người càng giàu tri thức, cách sống càng phong phú, thái độ sống càng dấn thân, dốc sức. Một nhà bác học tổng kết: “Sự hiểu biết tỉ lệ nghịch với cái tôi. Hiểu biết càng nhiều, cái tôi càng nhỏ lại”. Khi vượt qua cái tôi, con người không phân biệt thân phận xã hội cao hay thấp, giàu sang hay nghèo khó, con người dễ sống xích lại gần nhau, gắn kết nhau, trở thành cấu kết xã hội bền chặt. Khi đó, cấu kết xã hội trở thành nguồn vốn quý giá. Và rồi, “Thành phố học tập” quê tôi tiến bước vững chắc đến “Thành phố tri thức”, “Thành phố số”. Thành phố quê tôi sẽ kiên trì hành trình tìm kiếm và hiện thực hóa những giá trị mới. 

Mai này, thành phố quê tôi sẽ hiện thực hóa quy hoạch do tư vấn nước ngoài thực hiện, từng nhận giải thưởng quốc gia. Đây không chỉ là 1 bản vẽ, mà là định hướng, tầm nhìn, hình thành các cấu trúc không gian, tạo thêm động lực từ những nguồn lực hiện có và khám phá những giá trị mới. Khi dư địa tăng trưởng dần chạm ngưỡng, bởi không gian địa lý giới hạn, tài nguyên thiên nhiên hữu hạn; năng suất lao động chưa thể cải thiện ngày một ngày hai, chiều kích không gian thành phố cần được tích hợp từ không gian kinh tế, không gian văn hóa, không gian xã hội. 

Trong khi sự tăng trưởng kinh tế năng động, hình ảnh phố xá nhộn nhịp, nhà cửa cao tầng đông đúc… biểu hiện cho mức độ phồn vinh, thịnh vượng, phát triển đô thị, thì đời sống văn hóa - tinh thần, nếp sống, nếp nghĩ của cộng đồng dân cư, cách thức mọi người cư xử, hòa hợp với nhau mới chính là điều tạo nên bản sắc “hồn cốt” của thành phố trẻ quê tôi. Trước những đổi thay tích cực hằng ngày nơi thủ phủ đất sen hồng, người người vẫn vẹn nguyên cảm giác gắn kết, thân thuộc với TP Cao Lãnh xiết bao hồn hậu, mênh mông tình đất, lai láng tình người. 

Lê Minh Hoan

(Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn,

nguyên Bí thư Tỉnh ủy tỉnh Đồng Tháp)