Mỹ bị chỉ trích vì nghiên cứu vắc-xin viêm gan B trên trẻ sơ sinh ở châu Phi

Vắc-xin viêm gan B - Ảnh: Getty Images.

Tuần này, chính quyền Tổng thống Trump cho biết sẽ tài trợ 1,6 triệu đô la cho một nghiên cứu về tiêm phòng viêm gan B cho trẻ sơ sinh ở Guinea-Bissau, một quốc gia ở Tây Phi nơi gần 1% người lớn nhiễm virus này – một động thái mà các nhà nghiên cứu gọi là “vô cùng phi đạo đức” và “cực kỳ rủi ro”.

Thông tin này được đưa ra sau khi Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) chính thức thay đổi khuyến nghị về việc tiêm vắc-xin viêm gan B cho trẻ sơ sinh. CDC cho rằng việc tiêm chủng là một quyết định “cá nhân”. Đây là một trong những quan điểm về tiêm chủng cho trẻ em do Bộ trưởng Y tế Robert F. Kennedy Jr., khởi xướng - đã gây ra những hậu quả toàn cầu – bao gồm cả việc cắt giảm kinh phí cho các chương trình đưa vắc-xin đến các quốc gia trên thế giới.

Chính vì thế, khi Mỹ quyết định triển khai nghiên cứu này ở Guinea-Bissau, nó đã nhanh chóng vấp phải làn sóng chỉ trích mạnh mẽ từ giới khoa học. Ông Paul Offit, Giám đốc Trung tâm giáo dục vắc xin tại Bệnh viện Nhi Philadelphia, nhận xét: "Việc lựa chọn tiêm vắc-xin cho một số trẻ em mà không tiêm cho những trẻ khác là vô cùng phi đạo đức và việc không cung cấp một biện pháp đã được chứng minh là an toàn và hiệu quả là vi phạm nghiêm trọng đạo đức khoa học"- ông nói.

Ông Gavin Yamey, giáo sư tại Viện Y tế toàn cầu Duke, cảnh báo việc thử nghiệm vắc xin đã được chứng minh tại một quốc gia có hệ thống y tế yếu kém phản ánh một tư duy "tân thực dân" và có thể làm gia tăng sự ngờ vực toàn cầu đối với nền khoa học Mỹ. “Đã có một thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên có đối chứng (RCT) cho thấy kết quả vượt trội hơn khi dùng liều tiêm lúc sinh, vậy tại sao lại cần thêm một thử nghiệm khác nữa?”

“Thông báo này đã gióng lên hồi chuông cảnh báo trong cộng đồng y tế toàn cầu”, Martin McKee, giáo sư về y tế công cộng châu Âu tại Trường Y học Nhiệt đới và Vệ sinh London, cho biết.

Trong một cuộc khảo sát gần đây, khoảng 18% người trưởng thành ở Bissau-Guinea mắc viêm gan B, một loại virus có thể dẫn đến xơ gan hoặc ung thư gan, đặc biệt là ở trẻ nhỏ. Nếu trẻ sơ sinh bị nhiễm bệnh trong năm đầu đời, có 90% khả năng chúng sẽ phát triển xơ gan hoặc ung thư gan; ở độ tuổi từ 1-5, khả năng này là 25%. Trong số người trưởng thành, khoảng 5% bị nhiễm trùng mãn tính.

Trong một nghiên cứu gần đây về trẻ nhỏ ở Guinea-Bissau, khoảng 11,2% đã bị nhiễm viêm gan B, điều đó có nghĩa là chưa đủ trẻ sơ sinh được tiêm phòng. Teo giáo sư về nhiễm trùng và miễn dịch nhi khoa và giám đốc Nhóm Vắc xin Oxford tại Đại học Oxford - Andrew Pollard, trên khắp khu vực châu Phi cận Sahara, chỉ khoảng 17% trẻ sơ sinh được tiêm liều vắc xin khuyến cáo ngay sau khi sinh.

“Ưu tiên hàng đầu là tăng cường tiêm chủng vắc xin viêm gan B ngay sau khi sinh để bảo vệ nhiều trẻ sơ sinh hơn khỏi nguy cơ do virus này gây ra” - ông Pollard cho biết.

Tại Mỹ, việc khuyến cáo tiêm vắc-xin ngay từ khi sinh cho tất cả trẻ sơ sinh – chứ không chỉ những trẻ có vẻ có nguy cơ nhiễm bệnh – đã giúp tỷ lệ mắc bệnh ở trẻ em giảm mạnh, từ 20.000 xuống còn khoảng 20 trường hợp mỗi năm.

“Chúng tôi gần như đã loại trừ hoàn toàn bệnh viêm gan B ở trẻ em dưới 10 tuổi. Trẻ em có thể bị nhiễm bệnh ngay từ khi sinh ra" - Offit nói.

Các chuyên gia bày tỏ lo ngại về cách thức tiến hành nghiên cứu. Họ cho rằng việc một thử nghiệm như vậy được thực hiện ở Guinea-Bissau thay vì Mỹ hoặc Đan Mạch là điều bất thường.

“Tại sao nghiên cứu này lại được thực hiện ở một khu vực có tỷ lệ mắc bệnh cao, nơi mà liều vắc-xin tiêm lúc sinh lại quan trọng nhất?”, Yamey hỏi.

Bà Elizabeth Jacobs, giáo sư danh dự Đại học Arizona lo ngại: “Trước việc Mỹ cắt giảm toàn bộ nguồn tài trợ cho các quốc gia dễ bị tổn thương, mà vẫn tiếp tục chi trả cho nghiên cứu này – điều đó thực sự đáng lo ngại. Dường như điều đó ngụ ý rằng chúng tôi không coi trọng mạng sống của các bạn đủ để tiếp tục hỗ trợ toàn diện, nhưng chúng tôi sẽ không ngần ngại thử nghiệm trên người dân của các bạn" bà nói.

“Nghiên cứu này khiến tôi đau lòng. Thật đau xót khi biết rằng trẻ em liên tục bị chính quyền đặt vào tình thế nguy hiểm"- ông Offit nói thêm.

Thảo Nguyễn (theo Guardian)