Chỉnh sửa gen giúp loại bỏ vĩnh viễn cholesterol “xấu”

Cholesterol LDL thường được gọi là cholesterol "xấu" vì nó tích tụ ở thành mạch máu, làm tăng nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe như đau tim hoặc đột quỵ - Ảnh: iStock/Getty Images

Báo cáo nghiên cứu được trình bày ngày 8/11 tại cuộc họp của Hiệp hội Tim mạch Mỹ ở New Orleans và công bố trên Tạp chí Y học New England đã sử dụng công nghệ chỉnh sửa gen CRISPR-Cas9, vốn được ví như "cây kéo sinh học" để cắt và điều chỉnh một gen mục tiêu, nhằm điều trị bệnh nhân có nồng độ cholesterol cao nghiêm trọng.

“Cắt” đi chất béo xấu

Nghiên cứu thí điểm, tuy quy mô nhỏ với chỉ 15 bệnh nhân, nhưng đã ghi nhận kết quả đầy lạc quan: giảm gần 50% nồng độ LDL (low-density lipoprotein) - loại cholesterol "xấu" đóng vai trò chính gây ra bệnh tim mạch; và giảm trung bình 55% nồng độ triglycerides - một loại chất béo trong máu khác cũng liên quan đến nguy cơ tim mạch.

Bệnh tim mạch là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên toàn thế giới, và việc có thể đồng thời giảm cả LDL và triglycerides là một bước tiến quan trọng.

Tiến sĩ Steven Nissen - tác giả cấp cao của nghiên cứu - bày tỏ: “Chúng tôi hy vọng đây là một giải pháp lâu dài, nơi những người trẻ tuổi mắc bệnh nặng có thể trải qua liệu pháp gen một lần để giảm LDL và triglycerides suốt đời. Nếu hỏi tôi 15 năm trước, tôi sẽ nghĩ đó là điều điên rồ”.

Ý tưởng cho liệu pháp chỉnh sửa gen này xuất phát từ một đột biến gen tự nhiên hiếm gặp. Những người mang đột biến làm vô hiệu hóa gen ANGPTL3 (angiopoietin-like protein 3) có mức LDL và triglycerides thấp suốt đời mà không có hậu quả tiêu cực rõ ràng, thậm chí nguy cơ mắc bệnh tim mạch cực thấp.

Công nghệ CRISPR đã giúp các nhà khoa học có khả năng tái tạo "sự bảo vệ" tự nhiên này. Thuốc dựa trên CRISPR được truyền tĩnh mạch, nhắm mục tiêu và vô hiệu hóa gen ANGPTL3 trong gan - cơ quan chịu trách nhiệm tổng hợp chất béo và sản xuất cholesterol - đảm bảo an toàn lâu dài hơn so với việc tắt gen này ở mọi tế bào trong cơ thể.

Lợi ích vượt trội từ liệu pháp

Mặc dù các loại thuốc hiện tại cũng có thể giúp giảm LDL xuống mức tương tự hoặc thậm chí hiệu quả hơn một chút so với phương pháp trong nghiên cứu, nhưng vấn đề chính là sự tuân thủ điều trị.

Bác sĩ Ann Marie Navar - phó giáo sư tim mạch tại Trung tâm Y tế UT Southwestern ở thành phố Dallas, bang Texas (Mỹ) - nhận định: “Dù có nhiều liệu pháp, đa số mọi người vẫn không kiểm soát được mức LDL của mình.

Nếu bạn mới 20 tuổi và có cholesterol rất cao, việc điều trị một lần mà không cần uống thuốc mỗi ngày hoặc tiêm mỗi 2 tuần trong 60 năm tới sẽ hợp lý hơn nhiều. Tiềm năng của liệu pháp này là vô cùng lớn”.

CRISPR -Cas9 là một công nghệ tiên tiến được hoàn thiện vào năm 2012 và có thể dùng để chỉnh sửa gen - Ảnh: MicroOne/Shutterstock.com

Cân nhắc an toàn và hy vọng tương lai

Các tác dụng phụ ban đầu được ghi nhận ở mức tối thiểu, chủ yếu là kích ứng tại chỗ truyền. Mặc dù có 1 ca tử vong sau 6 tháng, các nhà nghiên cứu tin rằng điều này không liên quan đến liều điều trị cực thấp.

Cục Quản lý thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) đã yêu cầu theo dõi dài hạn bệnh nhân trong 15 năm để đánh giá hồ sơ an toàn lâu dài.

Pha 2 và Pha 3 thử nghiệm lâm sàng sẽ sớm được tiến hành với quy mô lớn hơn để chứng minh hiệu quả và an toàn của thuốc. Tiến sĩ Nissen hy vọng nhóm sẽ hoàn thành các thử nghiệm này vào cuối năm 2026.

Tuy nhiên, các chuyên gia vẫn khuyến cáo: “Thông điệp quan trọng nhất là nếu bạn đang dùng thuốc giảm cholesterol, hãy tiếp tục duy trì. Tất cả dữ liệu đều cho thấy bạn giảm LDL càng lâu, kết quả sức khỏe của bạn càng tốt”.

Phát hiện này đánh dấu một kỷ nguyên mới trong điều trị cholesterol, nhưng cần thêm thời gian và dữ liệu để khẳng định liệu pháp gen CRISPR có thể trở thành giải pháp tiêu chuẩn hay không.

Linh La (theo CNN, Washington Post)