Cần lộ trình tăng tuổi nghỉ hưu trước năm 2035

Đại biểu Nguyễn Thiện Nhân (TPHCM) - ảnh: QH

Chiều 30/10, phát biểu thảo luận tại Hội trường Quốc hội, đại biểu Nguyễn Thiện Nhân (TPHCM) cho rằng, Việt Nam đang đứng trước thách thức lớn về cân đối quỹ hưu trí và nguồn nhân lực trong bối cảnh già hóa dân số nhanh, dù đã có hơn 30 năm tăng trưởng kinh tế cao.

Đại biểu cho biết, hơn 3 thập kỷ qua, Việt Nam duy trì tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân trên 6%/năm – thuộc nhóm cao trên thế giới. Việt Nam cũng đặt mục tiêu 20 năm tới phấn đấu tăng trưởng đạt 10%/năm.

Tuy nhiên, kinh nghiệm quốc tế cho thấy, ngay cả những quốc gia có tốc độ tăng trưởng cao hàng chục năm vẫn đối diện nguy cơ người nghỉ hưu không có mức sống đảm bảo.

Ông dẫn chứng Hàn Quốc là ví dụ điển hình. Trong 43 năm, tăng trưởng kinh tế bình quân của Hàn Quốc là hơn 9%/năm.

Dù dân số Hàn Quốc khoảng 52 triệu người, đứng thứ 29 trên thế giới, song quỹ hưu trí của nước này lớn thứ 3 thế giới. Hàn Quốc đã dự báo đến năm 2055, quỹ hưu trí quốc gia sẽ cạn kiệt, đồng nghĩa hàng chục triệu người lao động sẽ không còn nguồn lương hưu.

Tình trạng tương tự cũng được dự báo ở Trung Quốc, khi nước này từng tăng trưởng trên 12% trong 26 năm, nhưng dự kiến đến năm 2035, quỹ hưu trí Nhà nước sẽ mất cân đối nghiêm trọng do dân số già hóa nhanh và tỉ lệ sinh thấp kéo dài.

Theo đại biểu Nguyễn Thiện Nhân, ở Hàn Quốc, năm 2023 cứ 3,3 người lao động có 1 người hưu trí; đến năm 2050, tỷ lệ này giảm còn 0,9 người lao động và năm 2055 chỉ còn 0,8 người lao động trên 1 người hưu. Bài học rút ra là chỉ khoảng 37 năm sau khi lực lượng lao động đạt đỉnh (năm 2018), quỹ hưu trí đã vỡ.

“Việt Nam cũng đang đối diện tình huống tương tự” - ông nói. Năm 2000, ở Việt Nam cứ 7 người trong độ tuổi lao động có 1 người hưu. Đến 2025 tỷ lệ này là 4,3 người, năm 2045 còn 2,4 người, và đến năm 2100 chỉ còn 1,3 người lao động cho mỗi người nghỉ hưu.

Nếu áp dụng quy luật như ở Hàn Quốc, kể từ khi lao động đạt đỉnh, Việt Nam có thể đối mặt nguy cơ quỹ hưu trí mất cân đối vào khoảng năm 2072.

Dù không xảy ra đột ngột, song khi số người đóng giảm và số người nhận tăng, mức lương hưu chắc chắn sẽ giảm dần. Hiện nay, ở Hàn Quốc, 40% người nhận lương hưu được xếp vào nhóm nghèo tương đối.

Từ thực tế đó, đại biểu Nguyễn Thiện Nhân kiến nghị trước năm 2030, cần có đề án cải cách toàn diện bảo hiểm xã hội, nhằm bảo đảm người nghỉ hưu tương lai vẫn có mức sống ổn định khi đất nước phát triển.

Về nguồn nhân lực phát triển kinh tế, ông nhấn mạnh: “Lãng phí lớn nhất của chúng ta hiện nay là nguồn lực con người”.

Hiện tuổi nghỉ hưu trung bình ở Việt Nam là 59 với nam, 54 với nữ, và đang lộ trình tăng lên 62 với nam (năm 2028) và 60 với nữ (năm 2035). Dự kiến đến năm 2028, tuổi nghỉ hưu bình quân toàn quốc vẫn dưới 60, và năm 2035 là khoảng 61 tuổi.

Đại biểu cho rằng, nếu tăng tuổi hưu lên 65 như nhiều quốc gia khác, Việt Nam sẽ có thêm hơn 5 triệu lao động mỗi năm. Nếu thực hiện lộ trình tăng tuổi hưu trong vòng 10 năm thì yêu cầu tăng lao động hàng năm để đạt mục tiêu GDP 10%/năm hoàn toàn khả thi.

Do đó, ông kiến nghị sớm có lộ trình tăng tuổi nghỉ hưu trước năm 2035, nhằm tận dụng nguồn lao động chất lượng.

Bên cạnh đó, đại biểu đề xuất cần sớm thông qua Luật Dân số, đưa mức sinh từ 1,91 con/phụ nữ hiện nay trở lại mức thay thế 2,1 trước năm 2035, giúp ổn định lực lượng lao động.

“Chỉ khi đảm bảo cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế, phát triển con người và duy trì dân số hợp lý, chúng ta mới có thể đạt được sự phát triển bền vững toàn diện" - ông nhấn mạnh.

Huyền Anh