Vì sao vắc-xin mRNA đôi khi gây viêm tim và giải pháp bất ngờ từ... đậu nành

Vắc-xin công nghệ mRNA có thể gây ra tác dụng phụ viêm tim hiếm gặp ở nam giới trẻ tuổi do cơ chế miễn dịch quá mẫn - Ảnh minh họa: Shutterstock

Dù vắc-xin mRNA đã chứng minh được sự an toàn và hiệu quả to lớn trong việc đẩy lùi đại dịch COVID-19, một tác dụng phụ hiếm gặp mang tên viêm cơ tim (myocarditis) vẫn là nỗi lo lắng của không ít phụ huynh, đặc biệt là các gia đình có con trai trong độ tuổi thanh thiếu niên và người trẻ.

Mới đây, các nhà nghiên cứu tại Stanford Medicine đã tìm ra câu trả lời cho hiện tượng này, đồng thời gợi ý một giải pháp phòng ngừa đầy hứa hẹn.

Vấn đề từ phản ứng miễn dịch 2 bước

Trong nghiên cứu được công bố trên tạp chí Science Translational Medicine, Tiến sĩ Joseph Wu – Giám đốc Viện Tim mạch Stanford – cùng các cộng sự đã phát hiện ra rằng, ở một số trường hợp hiếm hoi, vắc-xin có thể kích hoạt một phản ứng miễn dịch quá mức.

Cụ thể, nhóm nghiên cứu đã so sánh mẫu máu của những người bị viêm cơ tim sau tiêm chủng với những người không bị. Họ nhận thấy sự gia tăng đột biến của hai loại cytokine (phân tử tín hiệu miễn dịch) là CXCL10 và IFN-gamma.

Cơ chế này diễn ra theo 2 bước: Đầu tiên, vắc-xin kích hoạt các đại thực bào (lớp phòng thủ đầu tiên của hệ miễn dịch), khiến chúng giải phóng mạnh mẽ cytokine CXCL10.

Sau đó, tín hiệu này kích thích các tế bào T sản sinh ra lượng lớn IFN-gamma. Sự kết hợp của hai tín hiệu này vô tình "mời gọi" các tế bào miễn dịch tấn công vào mô tim, gây ra tình trạng viêm tạm thời.

Vắc-xin vẫn là "lá chắn" an toàn nhất

Dù phát hiện ra cơ chế gây viêm, tiến sĩ Wu nhấn mạnh rằng vắc-xin mRNA vẫn cực kỳ an toàn. Tỷ lệ viêm cơ tim là rất thấp (ảnh hưởng khoảng 1/16.750 nam giới dưới 30 tuổi sau liều thứ hai) và đa số các ca bệnh đều nhẹ, tự khỏi mà không để lại di chứng.

Ông khẳng định: "COVID-19 nguy hiểm hơn nhiều. Khả năng bị viêm cơ tim do nhiễm virus COVID-19 cao gấp 10 lần so với do tiêm vắc-xin, chưa kể đến hàng loạt rủi ro sức khỏe nghiêm trọng khác".

Giải pháp bất ngờ từ hạt đậu nành

Điểm sáng thú vị nhất của nghiên cứu nằm ở giải pháp giảm thiểu rủi ro. Nhận thấy viêm cơ tim ít gặp ở nữ giới (do hormone estrogen có đặc tính kháng viêm), tiến sĩ Wu đã tìm lại một nghiên cứu cũ về genistein – một hợp chất có trong đậu nành.

Thử nghiệm trên chuột và các mô hình tim người trong phòng thí nghiệm cho thấy, việc bổ sung genistein giúp ức chế đáng kể 2 loại cytokine gây viêm nói trên mà không làm giảm hiệu quả bảo vệ của vắc-xin. Hợp chất này giúp ngăn chặn các tế bào miễn dịch xâm nhập vào tim, bảo vệ cơ tim khỏi tổn thương.

Tiến sĩ Wu chia sẻ: "Genistein rất lành tính. Chưa từng có ai bị quá liều vì ăn đậu phụ (tàu hủ) cả".

Dù genistein dùng trong thí nghiệm ở dạng tinh khiết và nồng độ cao hơn so với thực phẩm thông thường, phát hiện này mở ra hướng đi mới trong việc phát triển các dòng vắc-xin an toàn hơn, hoặc các liệu pháp bổ trợ đơn giản giúp giảm thiểu tác dụng phụ không mong muốn.

Nghiên cứu này không chỉ giúp cởi bỏ nút thắt tâm lý cho nhiều người dân về tác dụng phụ của vắc-xin, mà còn một lần nữa khẳng định giá trị của y học hiện đại trong việc không ngừng hoàn thiện các biện pháp bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Linh La (theo Stanford Medicine/Science Daily)