Thuế với tiểu thương, hộ kinh doanh cần chính sách riêng

“Vùng an toàn” bị lay động

Ngay khi Nghị định 70-2025/NĐ-CP có hiệu lực (đầu tháng 6/2025), nhiều hộ kinh doanh tại TPHCM, Hà Nội và các đô thị lớn bất ngờ đóng cửa, tạm ngưng bán hàng. Hình ảnh tiểu thương dọn hàng, tấm biển “nghỉ bán đi du lịch” lan truyền khắp mạng xã hội. Nỗi lo bị “siết thuế”, bị truy thu từ các khoản chuyển khoản cá nhân, bị phạt vì không có hóa đơn đầu vào… khiến không ít người chọn cách rút khỏi thị trường.

Một số gian hàng tại chợ An Đông đóng cửa - Ảnh: Hoa Lài

Theo bà Lê Thị Duyên Hải - Phó tổng thư ký Hội Tư vấn Thuế Việt Nam - nỗi sợ này bắt nguồn từ thiếu thông tin, hiểu sai quy định, đặc biệt là về hóa đơn điện tử và máy tính tiền. Nhiều hộ gọi điện đến bà đặt câu hỏi “tôi chỉ bán rau, bán bún ngoài chợ, có cần máy tính tiền không?”, “có phải nộp thêm loại thuế gì nữa không?”… Trong khi thực tế, họ không thuộc diện bắt buộc áp dụng hóa đơn điện tử.

Bà giải thích, trong các hộ khoán hiện nay, chỉ có khoảng 31.000 hộ có doanh thu ước tính trên 1 tỉ đồng/năm - được xem là hộ khoán lớn và là đối tượng nằm trong diện thí điểm triển khai hóa đơn điệtử n có mã của cơ quan thuế (tức máy tính tiền). Như vậy, phản ánh trên truyền thông về việc “người bán rau” hay tiểu thương phải lắp máy tính tiền là chưa đúng bản chất. Những trường hợp đó không thuộc đối tượng bắt buộc.

Ngoài ra, trong 31.000 hộ khoán lớn, có tới 16.000 hộ ở TPHCM, hơn 9.000 hộ ở Hà Nội, còn lại tập trung tại các đô thị lớn khác. Ở các vùng sâu, vùng xa, hoàn toàn không có hộ nào trong nhóm này và cũng không có yêu cầu triển khai hóa đơn điện tử hay máy tính tiền.

Theo bà, suốt thời gian dài, nhiều hộ kinh doanh sống trong “vùng an toàn” phi chính thức: không hóa đơn, không đăng ký kinh doanh, không bị thanh kiểm tra về an toàn thực phẩm, phòng cháy chữa cháy… Họ chỉ cần mở cửa là có thể bán hàng, không lo bị giám sát hay truy thu. Giờ đây, “vùng an toàn” ấy bị lay động khiến nhiều người lo sợ bị phạt, bị “lộ doanh thu thật”, bị truy thu thuế từ các khoản thu nhập trong quá khứ.

Bà cho rằng, cần truyền thông đúng bản chất để không gây hoang mang trong xã hội. Đồng thời chính sách cần dựa trên phân loại rõ ràng và định hướng theo khả năng thực thi thực tế, nhất là trong bối cảnh môi trường kinh doanh đang có nhiều biến động.

Phải rõ ràng ai cần máy tính tiền, ai không

Từng có 32 năm làm việc trong ngành thuế và hiện đang điều hành doanh nghiệp nhưng bà Đặng Thị Bình An - Chủ tịch Công ty TNHH Tư vấn thuế C&A - thừa nhận, ngay cả người làm nghề còn khó hiểu khi đọc Nghị định 70. “Tôi phải đi họp ở Cục Thuế, được giải thích trực tiếp mới hiểu rằng không phải tất cả hộ kinh doanh đều phải dùng máy tính tiền và xuất hóa đơn điện tử” - bà nói.

Bà cho rằng, cơ quan thuế và Hội Tư vấn Thuế cần xây dựng tài liệu hướng dẫn đơn giản, chia nhóm cụ thể: ai bắt buộc dùng máy tính tiền, ai không. Những tài liệu này cần phổ biến rộng rãi qua truyền thông đại chúng, sử dụng ngôn ngữ dễ hiểu, tránh tạo tâm lý bất an lan rộng như thời gian qua.

Về hàng hóa không có hóa đơn đầu vào, theo bà An, thay vì xử phạt, nên cho phép các cửa hàng tự kiểm kê, phân loại đâu là hàng nội địa không có hóa đơn (nhưng không phải hàng giả), đâu là hàng nghi ngờ. Với hàng nội địa không có nguồn gốc rõ ràng nhưng không phải hàng giả nên cho phép người bán nộp khoản phí một lần, sau đó tiếp tục kinh doanh hoặc áp dụng cơ chế “quản lý tồn kho có điều kiện”. Còn hàng giả, hàng vi phạm sở hữu trí tuệ thì phải xử lý nghiêm, nhưng phải phân biệt người sản xuất và người bán lẻ không cố ý vi phạm.

Mai Ca