Sách khổ bỏ túi: Hướng đi còn để ngỏ cho ngành xuất bản

Mới nhưng lại không...mới

Sách khổ bỏ túi từ lần xuất hiện đầu tiên năm 1916 tại Pháp, đến nay vẫn là một trong những hình thức được nhiều độc giả ưa chuộng. Ở thị trường nước ngoài, bên cạnh ấn bản phổ thông, các đầu sách cũng được cho ra mắt với phiên bản bìa cứng, đặc biệt, siêu đặc biệt và khổ bỏ túi.

Điểm nổi bật của khổ sách này là tính linh động. Thay vì các khổ sách thường thấy có kích thước 13×19cm, 13×20,5cm hoặc 15×24cm, thì khổ sách này đặc biệt nhỏ gọn (kích thước phổ biến là 10,2x15,2cm, có thể bỏ gọn trong túi áo), thuận tiện, và quan trọng là giá thành thấp.

Trên thế giới, các độc giả ưa chuộng thể loại này thường là những người đam mê xê dịch. Họ mang sách theo bởi tính nhỏ gọn và giá thành phù hợp, khi kết thúc chuyến đi, họ thường để sách lại ở các điểm dừng chân mà không mang về. Ở Thái Lan, còn có cả ngành chuyên kinh doanh những quyển sách bị bỏ lại này.

Bộ sách Việt Nam Danh Tác khổ bỏ túi của Nhã Nam

Ở nước ta, đầu thập niên 2010, các nhà làm sách cũng đã nhắm tới thị trường mới lạ này. Có thể thấy các bộ văn học cổ điển của Đông A, sách kỹ năng của Alpha Books, tản văn của Phương Nam Book… được in và ra mắt với kích thước này. Trước đó, những tập tuyển thơ hay tác phẩm văn chương Việt Nam chọn lọc cũng được các nhà xuất bản đặt nền móng đầu tiên, thế nhưng kết quả đón nhận từ phía độc giả chưa nhiều hào hứng.

Có thể lý giải nguyên nhân của sự thờ ơ là bởi thời điểm đó, văn hóa đọc vẫn chưa phát triển rộng rãi. Những người đam mê đọc thường trân trọng sách, họ không thoải mái với ý tưởng một quyển sách chỉ mang tính tạm bợ, và có thể bị bỏ lại ở bất kỳ đâu. Hơn nữa, giá thành so với khổ giấy bình thường không chênh lệch nhiều, và thường khi được căn chỉnh dưới kích thước này, thì các tác phẩm dễ bị rút gọn không còn nguyên bản; vì vậy đây vẫn là điểm giới hạn của khổ sách này ở nước ta.

Hướng phát triển đặc biệt

Từ cuối thập niên 2010 tới nay, có thể thấy văn hóa đọc ngày càng mở rộng, thể hiện ở việc số đầu sách và số lượng các nhà phát hành ngày càng đông đảo. Không chỉ những nhà xuất bản có tên tuổi lớn, các nhà phát hành độc lập cũng tham gia quá trình này. Sách tại thời điểm này không chỉ phục vụ mục đích đọc, trải nghiệm; mà còn là dạng vật chất có giá trị cao, mang tính thẩm mỹ, biếu tặng, dưới dạng các ấn bản đặc biệt, siêu đặc biệt được bán giới hạn hay đấu giá lên đến hàng trăm triệu đồng.

Theo hướng đi đó, sách bỏ túi cũng dần trở lại với độc giả Việt Nam dưới hình thức của những ấn bản giới hạn. Nếu trước đó sách bỏ túi ghi dấu bởi tính tiện dụng, hiện đại; thì ngày nay, đó như một phiên bản hiếm gặp dùng để trưng bày là chính. Lớp độc giả gắn liền với dòng sách này chủ yếu là các nhà sưu tầm, bởi với việc được ra mắt dưới dạng giới hạn, thì thường giá bán đa phần cao hơn các bản phổ thông.

Thời gian vừa qua cũng chứng kiến nhiều sự trở lại, cụ thể như bộ Việt Nam danh tác nhân kỷ niệm 15 năm thành lập Công ty sách Nhã Nam, được thiết kế chỉ 100 bản với bìa da phủ nhũ được làm thủ công, kèm hộp đựng được đặt từ nước ngoài về. Với những chi tiết đặc biệt đó, giá bán cũng không hề rẻ (gấp từ tám đến chín lần ấn bản thông thường), thế nhưng vẫn thu hút phần đông những nhà sưu tập và trở nên cháy hàng rất nhanh.

Mới đây, Thư books - một đơn vị phát hành độc lập - cũng cho ra mắt ấn phẩm Những đêm trắng của đại văn hào Dostoyevsky dưới khổ sách bỏ túi, gồm hai lựa chọn bìa mềm và cứng giới hạn, cũng nhanh chóng thu hút độc giả và hết hàng bản bìa cứng ngay từ đợt đặt trước.

Không riêng gì bản đặc biệt, các tác phẩm bán chạy như Muôn kiếp nhân sinh hay Đắc nhân tâm của First News cũng được cho ra mắt dưới khổ sách này, nhằm đa dạng hóa nhu cầu đọc của độc giả thế hệ mới. Đây có thể coi như thử nghiệm tiếp tục của các đơn vị phát hành trong thời gian nghiên cứu để tối ưu hóa các trải nghiệm đọc.

Dễ thấy để sách khổ bỏ túi đến được với phần đông người đọc Việt vẫn còn là một chặng đường dài. Ngoài những ấn phẩm mang tính sưu tầm, trưng bày, có giá trị thẩm mỹ và độ giới hạn cao; thì các ấn phẩm phổ thông vẫn chưa thật sự cuốn hút người đọc. Bởi lẽ ý tưởng coi sách như một “trải nghiệm nhanh” vẫn chưa phù hợp với văn hóa Á Đông, hơn nữa các hạn chế về kích thước chữ, gáy đóng chặt, trọng lượng giấy cũng như giá cả chưa thật thu hút. Thế nhưng, tin rằng trong những năm tiếp theo, với nhịp sống gấp gáp và hiện đại, cũng như văn hóa đọc đang được phổ biến rộng rãi, thì đây là một hướng đi mới có nhiều tiềm năng. 

Thuận Phát