Mặt tối khủng khiếp của streaming từ bi kịch chấn động nước Pháp

Cái chết chấn động của streamer trong buổi phát trực tiếp

Ngày 18/8, streamer người Pháp Raphaël Graven, 46 tuổi – được biết đến trên mạng với biệt danh Jean Pormanove – đã qua đời ngay trong lúc đang phát trực tiếp trên nền tảng Kick tại miền Nam nước Pháp.

Streamer Jean Pormanove và nền tảng Kick

Graven là một trong những streamer đời đầu của Pháp, sở hữu khoảng nửa triệu người theo dõi trên nhiều kênh. Trong suốt nhiều năm, ông nổi tiếng vì thực hiện những hành vi hạ thấp bản thân ngay trên sóng: tự siết cổ, uống hóa chất độc hại, đôi khi làm theo yêu cầu kèm tiền ủng hộ từ khán giả.

Trong buổi phát sóng kéo dài 12 ngày trước khi tử vong, Graven xuất hiện cùng ba cộng sự quen thuộc. Nhiều đoạn clip lan truyền trên mạng xã hội cho thấy ông bị hai người bạn, biệt danh Naruto và Safine, đánh đập và nhục mạ. Bộ trưởng phụ trách kỹ thuật số và trí tuệ nhân tạo Pháp, bà Clara Chappaz, gọi vụ việc là “một nỗi kinh hoàng tuyệt đối”.

Cảnh sát Pháp đã mở điều tra, tiến hành khám nghiệm tử thi. Rapper Drake và streamer Mỹ Adin Ross – những người có liên quan tài chính tới công ty mẹ của Kick – đã tuyên bố sẽ chi trả chi phí tang lễ cho Graven.

Hiện tượng này gắn liền với trash streaming ( tạm dịch: livestream rác), loại hình phát sóng trực tiếp nở rộ từ thập niên 2010 ở Nga và Ba Lan, nơi streamer tự nhục mạ, bạo hành bản thân hoặc người khác để thu hút khán giả.

Năm 2021, một streamer Nga bị kết án 6 năm tù vì cái chết của bạn gái mang thai trong một buổi phát sóng. Anh ta đánh đập khiến cô bị chấn thương sọ não, rồi đuổi ra khỏi nhà giữa trời lạnh trong tình trạng chỉ mặc đồ lót. Cô tử vong ngay khi máy quay còn đang ghi hình. Vụ việc đã khiến Nga ban hành luật liên bang cấm trash stream.

Khán giả trong các buổi trash stream không chỉ là người xem thụ động, mà còn là người tham gia trực tiếp. Họ có thể quyên góp tiền để streamer thực hiện những hành động ngày càng cực đoan. Các nghiên cứu cho thấy, càng có nhiều công cụ cho phép khán giả tác động đến nội dung, nguy cơ nội dung đi tới cực đoan càng lớn.

Trường hợp của Graven cũng không ngoại lệ: bộ đếm tiền quyên góp cuối buổi phát sóng 298 giờ liên tục cho thấy ông và cộng sự đã thu về hơn 36.000 euro (khoảng 41.800 USD).

Vùng xám pháp lý và trách nhiệm nền tảng

Kick – nền tảng phát trực tiếp của Úc, ra đời năm 2022 từ nhóm sáng lập công ty cá cược Stake – chính là nơi Graven hoạt động. Kick từng được biết đến với chính sách kiểm duyệt nới lỏng hơn nhiều so với Twitch.

Dù trên giấy tờ, Kick cấm nội dung bạo lực nghiêm trọng hoặc tự gây hại, nhưng thực tế nền tảng này lại phát triển nhờ sự tự do gần như không kiểm soát. Tháng 12/2024, báo Mediapart (Pháp) từng điều tra và tiết lộ Graven nhiều năm liền là nạn nhân của một doanh nghiệp nhục mạ. Khi đó, các cộng sự Naruto và Safine đã bị tạm giữ, kênh Kick của ông cũng bị đình chỉ một thời gian ngắn, nhưng rồi vẫn hoạt động trở lại, và không có động thái chính trị, pháp lý nào tiếp theo.

Sau cái chết của Graven, Kick tuyên bố cấm toàn bộ những streamer liên quan và rà soát lại nội dung tại Pháp. Tuy nhiên, công ty không nói rõ liệu có thay đổi quy định cộng đồng hay không, ngoài việc nhấn mạnh: Phát trực tiếp, về bản chất, là khó dự đoán. Không thể lường trước mọi kết cục.

Cái chết của Jean Pormanove là lời cảnh báo về mặt tối của công nghiệp giải trí trực tuyến, nơi mà sự tò mò lệch lạc, tiền quyên góp của khán giả và sự buông lỏng quản lý đã kết hợp, tạo ra một sân khấu độc hại.

Đằng sau những con số theo dõi, những cú click ủng hộ... là số phận con người bị biến thành nội dung. Và bi kịch này cho thấy khi luật pháp chưa siết chặt, thì chính khán giả, những người có quyền lực mềm, cần ý thức rõ họ đang góp phần nuôi dưỡng hay chấm dứt một xu hướng nguy hiểm.

Tuấn Huy