Lơ là hậu kiểm, người tiêu dùng bị đánh lừa bởi “sản phẩm đã được chứng nhận”

ĐBQH Nguyễn Duy Thanh cho rằng, vụ sữa giả là bài học cho thấy sự lơ là trong quản lý - Ảnh: Media Quốc hội

Sáng 10/5, Quốc hội thảo luận tại Hội trường về dự thảo Luật Tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật (sửa đổi).

ĐBQH Nguyễn Duy Thanh (đoàn Cà Mau) đề nghị bãi bỏ quy định công bố hợp quy đối với hàng hóa có quy chuẩn kỹ thuật. “Không có quốc gia nào quy định người sản xuất kinh doanh công bố hợp quy sản phẩm hàng hóa trước khi kinh doanh, sản xuất, đưa hàng hóa ra thị trường như Việt Nam”, ông nói.

ĐBQH cho rằng, quy định công bố hợp quy sản phẩm, hàng hóa trong dự thảo luật không có ý nghĩa trong quản lý mà còn tạo ra sự chồng chéo, phát sinh thủ tục hành chính, chi phí, thời gian vô lý cho doanh nghiệp.

Đây là một khó khăn cho doanh nghiệp, gây tăng chi phí, giảm sức cạnh tranh của sản phẩm, hàng hóa Việt Nam và gánh nặng cho người tiêu dùng trong nước.

Ông chỉ ra, các cơ quan quản lý nhà nước chủ yếu tập trung vào kiểm soát thủ tục công bố hợp quy và các yêu cầu, điều kiện tiền kiểm trước khi đưa sản phẩm, hàng hóa vào sản xuất mà lơ là các biện pháp hậu kiểm.

“Trong khi đó, người tiêu dùng lại bị đánh lừa bởi các chiêu bài quảng cáo là chất lượng và an toàn sản phẩm đã được công nhận bởi bộ nọ, ngành kia. Bài học của vụ sữa giả kém chất lượng vừa qua là điển hình của việc lơ là trong hậu kiểm”, ĐBQH nhấn mạnh.

Công bố hợp quy là người sản xuất hoặc thuê tổ chức lấy mẫu, bỏ chi phí xét nghiệm cho sản phẩm của mình khi đưa vào sản xuất. Điều này “không để làm gì", vì lấy mẫu một lần công nhận cho nhiều năm là không có ý nghĩa. Đây là một điểm nghẽn của những điểm nghẽn trong hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp và sản phẩm hàng hóa của Việt Nam hiện nay.

ĐBQH Nguyễn Thị Kim Bé chia sẻ, công bố hợp quy là rào cản khiến hàng "made in Việt Nam" bỏ lỡ nhiều cơ hội kinh doanh - Ảnh: Media Quốc hội

Đồng quan điểm trên, ĐBQH Nguyễn Thị Kim Bé (đoàn Kiên Giang) cũng đề nghị bỏ quy định về công bố hợp quy vì không tương thích với thông lệ và chuẩn mực quốc tế.

“Việc duy trì quy định công bố hợp quy khiến Việt Nam trở thành một trong số ít, nếu không nói là một quốc gia duy nhất còn áp dụng quy định này, trong khi Hiệp định TBT của WTO và pháp luật của các nước đối tác thương mại lớn không có quy định tương tự”, nữ ĐBQH phân tích.

Quy định này, theo bà cũng làm tăng gánh nặng chi phí, thời gian, giảm năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp Việt Nam. Thực tế cho thấy, để thực hiện công bố hợp quy, doanh nghiệp phải tốn kém chi phí không ít cho việc kiểm nghiệm mẫu, chưa kể đến thời gian phải chờ đợi được đăng ký, được tiếp nhận bản công bố.

Quy định công bố hợp quy hiện hành đang tập trung vào kiểm soát sản phẩm đơn lẻ, có nghĩa là thông qua một mẫu kiểm nghiệm trước khi đưa ra thị trường, thay vì phải kiểm soát toàn bộ quá trình sản xuất và quản lý rủi ro.

Điều này có thể dẫn đến hiện tượng doanh nghiệp đối phó bằng cách lấy mẫu thật tốt để gửi đi kiểm nghiệm, sau đó sản xuất đại trà với nguyên liệu và quy trình không được kiểm soát chặt chẽ.

Hậu quả đó là dù đã được công bố hợp quy, sản phẩm, hàng hóa vẫn có thể không đảm bảo chất lượng khi đưa đến tay người tiêu dùng.

Tiếp thu, giải trình làm rõ ý kiến đóng góp của ĐBQH, Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Chí Dũng cho biết, nếu chúng ta không có tiêu chuẩn để quản lý, giám sát, kể cả tiền kiểm chưa nói đến hậu kiểm thì ảnh hưởng ngay đến an toàn sức khỏe của người dân, của cộng đồng, môi trường.

Ông ví dụ, khoảng 30 năm trước, khi xảy ra vụ “phoóc môn trong bánh phở”, chúng ta rất lúng túng và mỗi nơi quản lý một kiểu. Hà Nội đi đóng dấu từng rổ bánh phở một, nhưng TPHCM lại đưa ra tiêu chuẩn, quy chuẩn, điều kiện rồi đi hậu kiểm.

Gần đây, nhiều vụ sữa giả, kẹo bánh, các thuốc, thực phẩm chức năng kém chất lượng liên tục được phát hiện. Nếu bãi bỏ công bố hợp quy, theo Phó Thủ tướng, rất khó cho công tác quản lý nhà nước. Bởi khi đó không có tiêu chuẩn, quy chuẩn để quản lý.

Dù vậy, Phó Thủ tướng chia sẻ với ĐBQH: nếu quy định tạo rào cản, tăng chi phí hay tăng thời gian, năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp thì không được. Chính phủ sẽ rà soát trên tinh thần vừa quản lý được nhưng phải kiến tạo cho doanh nghiệp phát triển.

Minh Quang