Khó xuất khẩu sản phẩm OCOP, vì sao?

Đặc sản ở Việt Nam lận đận khi ra thế giới

Công ty cổ phần Tập đoàn Xuân Nguyên có 6 sản phẩm đạt chứng nhận OCOP 4 sao. Để đạt chứng nhận OCOP, sản phẩm phải vượt qua nhiều vòng thẩm định khắt khe. Thế nhưng, khi ra thị trường thế giới, chúng lại thiếu dấu hiệu nhận diện, khó tạo ấn tượng và thường có giá thấp hơn hẳn so với các sản phẩm cùng loại đến từ những nước phát triển, dù chất lượng không hề thua kém.

Ông Lư Nguyễn Xuân Vũ - Tổng giám đốc Công ty cổ phần Tập đoàn Xuân Nguyên - dẫn chứng, tại Mỹ, giá bán mật ong Việt chỉ 3-5 USD/kg, trong khi mật ong Úc, Mỹ được bán với giá từ 80-100 USD/kg. Đó là do mật ong Úc, Mỹ có thương hiệu, được đầu tư kỹ về bao bì, giữ màu mật đẹp suốt cả năm, còn mật ong Việt không có tiếng, bao bì không bắt mắt, để vài tháng là mật xỉn màu. Ông nhận xét: “Không phải sản phẩm Việt chưa đủ tốt mà do doanh nghiệp (DN) tạo ra sản phẩm thiếu chiến lược truyền thông bài bản để định vị sản phẩm trong mắt người tiêu dùng thế giới. Đây là điểm yếu phổ biến của nhiều DN có sản phẩm OCOP”.

Sản phẩm bánh tráng không nhúng nước là một trong những sản phẩm đạt chứng nhận OCOP của Công ty TNHH Tân Nhiên, tỉnh Tây Ninh

Công ty TNHH Xuất nhập khẩu Thiên Nhiên Việt có các sản phẩm bột rau má, bột diếp cá, bột chùm ngây đạt chứng nhận OCOP nhưng theo bà Nguyễn Ngọc Hương - Phó giám đốc công ty - việc đạt chứng nhận đã khó, giữ được sản lượng ổn định và mở rộng thị trường còn khó hơn: “Năm 2024, mỗi tháng, công ty sản xuất hơn 10 tấn bột rau, đưa ra hơn 200.000 sản phẩm nhưng đầu năm 2025, việc tiêu thụ gặp nhiều trở ngại cả ở thị trường trong nước lẫn xuất khẩu”.
Theo bà, để được khách hàng quốc tế lựa chọn, sản phẩm OCOP phải vừa mới lạ, vừa đậm tính địa phương và có hình thức bắt mắt. Điều này đòi hỏi công nghệ sản xuất tiên tiến, nên cần nguồn vốn lớn và tốn chi phí lớn cho quảng bá, truyền thông, tham gia hội chợ quốc tế. Nhưng nguồn vốn lại là điểm yếu của các DN mới.

Ông Nguyễn Ngọc Sơn - Giám đốc kinh doanh, Công ty TNHH Tân Nhiên - cho biết, công ty có sản phẩm đạt chứng nhận OCOP và xuất khẩu đến hơn 8 quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc, Mỹ, Úc, Canada... nhưng vẫn khó mở rộng quy mô và thâm nhập thị trường mới: “Phản hồi từ khách hàng quốc tế rất tích cực, nhưng từ trải nghiệm đến hợp đồng dài hạn là cả một quá trình, đòi hỏi có sự đầu tư lớn và năng lực chuyên môn cao. Công ty tôi nhỏ nên rất khó có kinh phí tham gia các hội chợ quốc tế”. Theo ông, để xuất khẩu được sản phẩm OCOP, các DN cần được hỗ trợ vốn, chính sách để đầu tư công nghệ sản xuất, thiết kế bao bì, quảng bá thương hiệu.

OCOP không phải là "tấm vé thông hành"

Sau hơn 6 năm triển khai chương trình quốc gia “Mỗi xã 1 sản phẩm”, Việt Nam hiện có hơn 14.642 sản phẩm OCOP đạt 3 sao trở lên, chủ yếu là sản phẩm của các hợp tác xã và DN nhỏ. OCOP đã giúp gia tăng giá trị cho sản phẩm địa phương, giúp kinh tế nông thôn khởi sắc, nhưng phần lớn sản phẩm chỉ được tiêu thụ trong nước thông qua các hội chợ, các cửa hàng đặc sản.

Ông Đặng Phúc Nguyên - Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam - cho rằng, OCOP chỉ là chứng nhận nội địa, không có giá trị quốc tế. Muốn xuất khẩu, sản phẩm phải đáp ứng các tiêu chuẩn khắt khe của nước nhập khẩu như đạt chứng nhận GlobalGAP, USDA Organic và phải phù hợp với thị hiếu, thói quen tiêu dùng của từng thị trường. Ông dẫn chứng: “Người châu Âu thích trái thanh long nặng cỡ 300g nên loại 500g có ngon đến đâu, cũng khó bán ở châu Âu. Sầu riêng Việt được Trung Quốc nhập khẩu nhiều do hợp khẩu vị chứ không phải do chúng có được chứng nhận OCOP”.

Ông cho rằng, để bước ra khỏi ranh giới địa phương, sản phẩm OCOP cần đạt tiêu chuẩn quốc tế, DN làm ra sản phẩm phải có năng lực sản xuất, đầu tư khâu thiết kế bao bì, chú trọng cảm quan sản phẩm, có chiến lược thương hiệu. “OCOP là một nền tảng tốt, nhưng không phải tấm vé thông hành. Muốn đi xa, DN phải thực sự chuyên nghiệp và hiểu thị trường mình đang hướng tới” - ông nhấn mạnh.

Mai Ca