Hồ đập xuống cấp, người miền Trung phập phồng mùa mưa bão

Lồng bè cá đâm vào thân đập dâng An Trạch, TP Đà Nẵng hồi tháng 6/2025. Bộ đội phải khẩn cấp trục vớt lồng bè để bảo vệ đập ẢNH: LÊ ĐÌNH DŨNG

Những quả "bom nước" chực chờ nổ

Ngày 8/9, sau những ngày mưa lớn triền miên do ảnh hưởng bão số 7 (bão Tapah), hồ chứa nước Trúc Kinh (xã Hiếu Giang, tỉnh Quảng Trị) như một quả bom nước khổng lồ có thể nổ tung bất cứ lúc nào. Hệ thống thủy lợi Trúc Kinh được xây dựng cách đây 32 năm, nay bê tông ở nhiều vị trí của đập tràn bị mục, cửa van xả bị gỉ rét, trụ bị hở, không đóng kín nước, có nguy cơ vỡ đập. Nếu đập vỡ, hàng vạn ngôi nhà có thể bị ngập lụt.

Cách đó không xa, đập ngăn mặn Vĩnh Phước (phường Đông Hà, tỉnh Quảng Trị) cũng xuống cấp nghiêm trọng dù đã được nâng cấp 2 lần. Phần đập tràn tự do bị hư hỏng, bê tông mặt tràn và mái bị sập, thân đập bị biến dạng, sụt lún, rò rỉ nước nhiều, rất dễ vỡ đập.

Ông Trần Quốc Tuấn - Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Quảng Trị - cho biết, ở phía nam của tỉnh có 125 công trình đập, hồ chứa thủy lợi với tổng dung tích thiết kế hơn 400 triệu m3 để cấp nước sinh hoạt và phục vụ cho 25.000ha đất nông nghiệp. Hầu hết được xây cách đây hơn 30 năm nên nhiều công trình xuống cấp nghiêm trọng.

Công ty Quản lý và Khai thác công trình thủy lợi Quảng Trị đang quản lý 17 hồ chứa lớn, 2 đập dâng. Qua kiểm tra, có 6 hồ chứa bị thấm nước qua thân đập. Sở đã kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường hỗ trợ kinh phí khoảng 34,5 tỉ đồng để sửa chữa, khắc phục khẩn cấp các hạng mục hư hỏng nặng như phao xả lũ, các cửa tràn xả lũ, ngăn mặn… nhằm đảm bảo an toàn trong mùa mưa lũ 2025.

Ở TP Huế, hồ chứa nước Bến Ván 1, Bến Ván 2 (xã Hưng Lộc) hư hỏng nặng mặt đập, thân đập, mái hạ lưu đập; hồ chứa nước Thủy Yên (xã Chân Mây - Lăng Cô) có phần đuôi tràn bị sạt lở. Các hồ chứa Trằm Giàng, Trằm Nãi, các đập Bao, Đồng Bào, Thủy Lập (xã Đan Điền) nằm gần khu dân cư cũng đang xuống cấp do đã được xây cách đây nhiều chục năm.

Nhiều hồ không có đường cứu hộ, nếu có cũng bị ngập khi nước lũ dâng lên mức báo động 2. Một số công trình không có hệ thống quan trắc, không có cửa van điều tiết và thiếu quy trình vận hành. Một số hồ, đập còn bị cây cỏ mọc rậm rạp trên thân đập, che lấp bảng tên công trình, biển báo nguy hiểm, các cột trụ bị bong tróc hoặc hư hỏng.

Phần đuôi tràn hồ Thủy Yên, xã Chân Mây - Lăng Cô bị sạt lở, rất nguy hiểm trong mùa mưa bão - ẢNH: THUẬN HÓA

Tỉnh, thành nào cũng thiếu kinh phí tu bổ hồ, đập

Ông Đặng Văn Hòa - Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi, kiêm Chánh văn phòng Ban Chỉ huy phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn TP Huế - cho hay, sau mùa mưa lũ 2024, cơ quan chuyên môn đã kiểm tra độ an toàn các đập, hồ chứa nước thủy lợi. Có 5 đập bị thấm nhẹ, 4 đập bị biến dạng phần mái, 7 đập bị nứt nhẹ phần mặt tràn và 17 đập bị xói lở thân, đuôi tràn.

Ông nói: “Việc kiểm định mức độ an toàn đập, xây dựng bản đồ ngập lụt vùng hạ du cần kinh phí lớn nhưng ngân sách địa phương lại eo hẹp”.

Ông Đỗ Văn Đính - Chủ tịch Công ty TNHH một thành viên Khai thác thủy lợi TP Huế - thông tin, toàn thành phố có 56 đập, hồ chứa nước, trong đó hồ Tả Trạch là công trình quan trọng liên quan đến an ninh quốc gia, 8 hồ chứa loại lớn và 47 hồ chứa loại vừa, nhỏ. Thành phố còn có hơn 50 hồ chứa thủy lợi nhỏ khác và 275 đập dâng. Hiện có khoảng 12 đập, hồ chứa lớn nhỏ cần nâng cấp, sửa chữa với tổng kinh phí khoảng 16,6 tỉ đồng.

Sau khi sáp nhập, TP Đà Nẵng có 92 hồ chứa thủy lợi và 3 đập dâng, phần lớn tập trung ở khu vực Quảng Nam. Theo ông Trương Xuân Tý - Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường TP Đà Nẵng - sở vừa có đợt kiểm tra, xác định có 20 công trình bị thấm, 11 công trình bị sạt lở.

Sở đang kiến nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường hỗ trợ kinh phí để sửa chữa, nâng cấp 5 hồ bị xuống cấp nghiêm trọng, gồm Hố Quốc, Vũng Tôm, Bà Xá, Trà Cân, Cây Sơn, đồng thời lắp đặt hệ thống giám sát cho các hồ chứa.

Ông Nguyễn Trường Thành - Chi cục trưởng Chi cục Thủy lợi tỉnh Nghệ An - cho biết, toàn tỉnh có 1.061 hồ, đập, phần lớn được xây từ hơn 40 năm trước theo lối thủ công, nay cần được gia cố lại. Tuy nhiên, do kinh phí eo hẹp nên chi cục chưa thể sửa chữa cùng lúc nhiều hồ, đập.

Bởi vậy, trước mỗi mùa mưa lũ hằng năm, chi cục đều gửi công văn yêu cầu chính quyền các địa phương, các đơn vị quản lý thường xuyên kiểm tra hồ, đập. UBND tỉnh cũng ra công văn yêu cầu xây dựng các phương án, kịch bản chi tiết phòng, chống bão, lũ, sạt lở đất, chuẩn bị sẵn sàng phương tiện, vật tư để gia cố hồ, đập, sẵn sàng sơ tán dân.

Tỉnh Hà Tĩnh có 348 hồ đập với tổng dung tích trên 1,6 tỉ m3. Từ năm 2020 đến nay, ngành chức năng của tỉnh đã sửa chữa, nâng cấp 35 hồ chứa với kinh phí hơn 350 tỉ đồng. Hiện còn 116 hồ chứa bị hư hỏng, cần kinh phí để nâng cấp, sửa chữa.

UBND tỉnh đã có văn bản đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường xem xét, trình Thủ tướng Chính phủ hỗ trợ hơn 559 tỉ đồng để khẩn cấp sửa chữa, nâng cấp 44 hồ, đập bị hư hỏng nặng nhằm đảm bảo an toàn tài sản, nhân mạng trong mùa mưa lũ. Với những hồ đập còn lại, UBND tỉnh sẽ huy động nguồn lực địa phương để từng bước xử lý.

Đập Thảo Long (TP Huế) đang xuống cấp. Công trình dự kiến sẽ được nâng cấp, sửa chữa từ tháng 10/2025 và kéo dài trong 4 năm - ẢNH: THUẬN HÓA

Nhiều điểm sạt lở trên Quốc lộ 7C

Những ngày qua, người lưu thông qua Quốc lộ 7C (còn gọi là đường ngang N5) ở tỉnh Nghệ An luôn nơm nớp lo sợ do có nhiều điểm sạt lở.

Đây là tuyến đường chính kết nối các vùng kinh tế phía tây với khu kinh tế phía đông nam của tỉnh Nghệ An. Mới đầu mùa mưa bão nhưng Quốc lộ 7C đoạn qua các xã Vân Du, Tân Kỳ xuất hiện hàng loạt điểm sạt lở, đất đá, cây cối từ 2 bên sườn đồi tràn xuống lòng đường.

Một số điểm có nguy cơ sạt lở núi đã được kè bằng rọ đá nhưng do sức nặng của đất đá lở, các kè này bị biến dạng, xô lệch và tạo thành “bẫy” chực chờ sụp xuống đường. Dọc Quốc lộ 7C đoạn qua xã Tân Kỳ, đất đá sạt lở tạo thành mỏm đá hàm ếch trên đỉnh đồi.

Ngoài Quốc lộ 7C, trên Quốc lộ 7A, Quốc lộ 16 qua tỉnh Nghệ An và nhiều tỉnh lộ ở phía tây tỉnh Nghệ An cũng có hàng trăm điểm sạt lở và đứt đường nghiêm trọng nhưng chỉ mới được khắc phục tạm thời. Ông Hoàng Quốc Trường - Giám đốc Ban Quản lý bảo trì đường bộ, Sở Xây dựng tỉnh Nghệ An - cho biết, ban này đang phối hợp với Ban Quản lý dự án công trình giao thông tỉnh Nghệ An xử lý, khắc phục các điểm sạt lở.

Tăng cường xây nhà tránh bão

Theo Ban Chỉ huy phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn tỉnh Quảng Trị, đến nay, toàn tỉnh có hơn 5.000 ngôi nhà chống bão, lũ, tập trung nhiều ở các xã hạ lưu sông Kiến Giang, sông Thạch Hãn. Trong năm nay, tỉnh dự kiến xây thêm 100 căn và những năm tới sẽ xây thêm 2.000 căn.

Đây là dạng nhà sàn, nhà có nền cao, nhà có gác cho người và gia súc hoặc nhà phao, giúp bảo vệ an toàn tính mạng và tài sản trong mùa mưa bão. Còn theo Ban Chỉ huy phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn TP Huế, toàn thành phố có hơn 5.000 nhà phòng tránh bão.

Hạn chế thiệt hại nhờ di dời dân kịp thời

Ông Nguyễn Trọng Vân - Bí thư Đảng ủy xã Đan Hải, tỉnh Hà Tĩnh - cho biết, cơn bão số 5 (bão Kajiki) hồi cuối tháng 8/2025 gây thiệt hại lớn cho địa phương về tài sản nhưng không gây thiệt hại về người nhờ sớm di dời dân đến nơi an toàn. Sau đợt bão lũ vừa qua, UBND xã đã kiến nghị UBND tỉnh cấp thêm phương tiện cho xã hoặc cụm xã để sẵn sàng sơ tán người dân khi có bão, lũ.

Ông Nguyễn Hữu Hà - Chủ tịch UBND xã Lam Thành, tỉnh Nghệ An - cho biết, xã nằm cạnh đê sông Lam nên hầu như năm nào cũng bị lụt. Tuy nhiên, những năm gần đây, trước khi xảy ra bão, lụt, người dân chủ động đến tạm trú trong nhà văn hóa cộng đồng hoặc những căn nhà dân kiên cố, cao ráo nên không có thương vong. Trong cơn bão số 5, toàn xã có hơn 1.000 nhà bị tốc mái nhưng không có người chết hay bị thương.

Thuận Hóa - Phan Ngọc - Đình Dũng