Động lực mới, cơ hội mới từ siêu đô thị TPHCM

Rộng mở không gian phát triển

Ông Võ Sơn Điền - Giám đốc điều hành tiếp thị Tổng công ty Đầu tư và Phát triển công nghiệp Becamex IDC, Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ tỉnh Bình Dương (BASI) - cho biết, từ nhiều năm trước, Bình Dương đã tiên phong hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, mạnh dạn áp dụng mô hình thành phố thông minh dựa trên “3 nhà” gồm Nhà nước, nhà khoa học, nhà doanh nghiệp (DN).

Sau khi hợp nhất với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu, TPHCM sẽ trở thành siêu đô thị với tiềm năng phát triển rất lớn - Ảnh: Nguyễn Quang

Ông dẫn chứng, chính quyền tỉnh đã cho xây dựng các trường đại học với cơ sở vật chất hiện đại, phòng thí nghiệm công nghệ (techlab), phòng thí nghiệm chế tạo (fablab) và các trung tâm đổi mới sáng tạo, trong đó có những khu vực dành riêng cho DN khởi nghiệp thiết kế, in 3D sản phẩm mẫu, sau đó sản xuất thử và thương mại hóa. Việc sáp nhập tỉnh Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu vào TPHCM vừa mở rộng thêm không gian phát triển, vừa làm tăng cơ hội cho các DN.

Theo ông Trịnh Đình Cường - Phó chủ tịch thường trực Hội Doanh nhân trẻ tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu - DN ở tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu chủ yếu nhỏ và vừa, trong khi TPHCM và tỉnh Bình Dương có nhiều DN lớn trong nước và DN có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) nên có sự chênh lệch về năng lực cạnh tranh và khả năng thích ứng thị trường. Nhưng cũng nhờ sáp nhập, các DN ở Bà Rịa - Vũng Tàu sẽ được khai thác thị trường lớn của TPHCM và Bình Dương.

Ông phân tích thêm, sau sáp nhập, DN Bà Rịa - Vũng Tàu sẽ được hỗ trợ tham gia vào các mạng lưới chuyển đổi số, phát triển khoa học công nghệ, ứng dụng dữ liệu lớn (big data) và trí tuệ nhân tạo, giúp đồng bộ hóa sự phát triển trong cả hệ thống. Nhờ đó, cộng đồng doanh nhân Bà Rịa - Vũng Tàu sẽ có cơ hội lớn để gia nhập và cạnh tranh hiệu quả. Bà Rịa - Vũng Tàu có những lợi thế riêng về du lịch, có dầu khí, có cảng biển và dịch vụ logistics. Đây là những yếu tố bổ trợ rất lớn vào tiềm năng phát triển của siêu đô thị TPHCM.

Sắp xếp toàn bộ diện tích tự nhiên, quy mô dân số của TPHCM, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu và tỉnh Bình Dương thành thành phố mới có tên gọi là TPHCM. Sau khi sắp xếp, TPHCM có diện tích tự nhiên là 6.772,59km², quy mô dân số là 14.002.598 người.
(Trích điều 1, Nghị quyết số 202/2025/QH15 ngày 12/6/2025 của Quốc hội về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh)

Nên phát triển theo hướng đa trung tâm

Tiến sĩ, kiến trúc sư Lê Quốc Hùng - Phó viện trưởng Viện Quy hoạch đô thị và nông thôn quốc gia (Bộ Xây dựng) - nhận định, thách thức lớn nhất của việc hợp nhất TPHCM, Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu nằm ở sự khác biệt sâu sắc giữa 3 địa phương. Theo đó, mỗi nơi đều đã phát triển mạnh, nhưng theo hướng riêng biệt: TPHCM thiên về tài chính, ngân hàng, công nghệ cao, trí tuệ nhân tạo (AI); Bình Dương thiên về công nghiệp chế biến, chế tạo; Bà Rịa - Vũng Tàu thiên về du lịch, cảng biển, logistics. Vấn đề đặt ra sau sáp nhập không phải là gộp cơ học mà là kết hợp theo hướng cộng hưởng để cùng phát triển, đồng thời cần đồng bộ hóa cơ sở hạ tầng.

Phó chủ tịch UBND TPHCM Nguyễn Văn Dũng (hàng trước, thứ ba từ trái sang) tham quan tại triển lãm quốc tế ngành lương thực - thực phẩm TPHCM năm 2024. Việc mở rộng không gian TPHCM sẽ tạo cơ hội cho các doanh nghiệp mở rộng thị trường - Ảnh: Mai Ca

Theo ông, điều cần thiết và khó nhất là xây dựng một tầm nhìn chung cho toàn bộ không gian đô thị mới. Trước đây, đảng bộ, chính quyền mỗi địa phương có ước vọng, tầm nhìn riêng, nay phải thống nhất lại thành một tầm nhìn chung, từ đó phát triển định hướng chung. Trước đây, việc liên kết vùng rất kém nên giờ là lúc cần một thể chế liên vùng thống nhất.

Từ góc độ quy hoạch, tiến sĩ Lê Quốc Hùng đề xuất xây dựng những tiểu vùng trong một tổng thể thống nhất. Thay vì chỉ có một siêu đô thị duy nhất thì nên thành lập các tiểu ban phát triển vùng, phụ trách từng khu vực. Các tiểu ban này sẽ giúp xác định đâu là những loại hạ tầng kinh tế cần ưu tiên, đâu là điểm nghẽn cần tháo gỡ trước, từ đó xác lập cơ chế phân bổ tài chính công bằng và hiệu quả. TPHCM mới cần phát triển theo hướng đa trung tâm. Ông nói: “Mỗi trung tâm trong TPHCM mới phải đủ mạnh, đủ tầm cạnh tranh khu vực. Ví dụ, trung tâm công nghệ phải vươn đến trình độ khu vực chứ không thể chỉ dừng ở quy mô địa phương”.

Tiến sĩ Trương Minh Huy Vũ - Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM - cho rằng, để định hướng phát triển, cần nắm rõ thực trạng hiện tại. TPHCM dẫn đầu cả nước về các chỉ số tăng trưởng kinh tế, quy mô kinh tế, năng suất lao động, xuất nhập khẩu, phát triển công nghiệp, dịch vụ, đầu tư tài chính. Với quy mô diện tích và dân số mới, TPHCM đối mặt với thách thức lớn là phải có giải pháp phát huy được tiềm năng to lớn này. Việc quy hoạch, phân bổ nguồn lực và đầu tư cần có trọng tâm, trọng điểm để làm nổi bật các trụ cột phát triển, đồng thời đảm bảo sự dung hòa, phát triển bền vững và công bằng giữa các khu vực.

Hệ thống cảng Tân Cảng - Cát Lái sẽ cùng hệ thống cảng biển hiện hữu của Bà Rịa - Vũng Tàu và đường bộ của Bình Dương tạo sự thuận lợi hơn trong việc vận chuyển hàng hóa - Ảnh do Tổng công ty Tân Cảng cung cấp

Ông phân tích thêm, nguồn lực là yếu tố then chốt. Chính quyền TPHCM mới cần tận dụng tối đa 2 nghị quyết quan trọng là Nghị quyết 68 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về kinh tế tư nhân và Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Thu hút mạnh mẽ đầu tư nước ngoài

Ông Nguyễn Anh Đức - Chủ tịch Hiệp hội Các nhà bán lẻ Việt Nam - cho rằng, việc hình thành TPHCM mới sẽ tạo ra một thị trường tiêu dùng có quy mô gấp rưỡi hiện tại xét cả về dân số lẫn nhu cầu tiếp cận hàng hóa, dịch vụ. Không chỉ tiêu dùng cá nhân tăng trưởng mà tiêu dùng theo mô hình DN - DN (B2B) cũng sẽ tăng mạnh. Ông đề xuất, để phát huy tiềm năng tiêu dùng, không bị rào cản giữa các vùng, cần mở rộng phạm vi áp dụng của Nghị quyết 98/2023/QH15 của Quốc hội về thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TPHCM.

Bên cạnh cơ chế, ông cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thu hút mạnh mẽ nguồn lực đầu tư nước ngoài, đặc biệt là ở các ngành có hàm lượng công nghệ cao như công nghệ thông tin, logistics, bán lẻ hiện đại. Theo ông, để sớm hình thành trung tâm tài chính quốc tế, để các ngành mũi nhọn thực sự dẫn dắt được nền kinh tế, TPHCM (sau sáp nhập) cần các DN FDI lớn bởi họ không chỉ mang vốn đến mà còn mang theo công nghệ, kinh nghiệm và năng lực quản trị.

Mai Ca - Thanh Hoa