Bài học từ lệnh cấm mạng xã hội ở Úc

Những ngày đầu áp dụng luật mới

Luật sửa đổi An toàn trực tuyến (Online Safety Amendment) buộc các tập đoàn công nghệ thiết lập hệ thống xác minh độ tuổi nhằm ngăn người dưới 16 tuổi tạo hoặc sử dụng tài khoản mạng xã hội. Sau 4 ngày triển khai, phản ứng từ xã hội Úc cho thấy một bức tranh đa chiều. Không ít phụ huynh và các tổ chức bảo vệ trẻ em hoan nghênh quyết định cứng rắn của chính phủ, coi đây là bước đi cần thiết trước những lo ngại ngày càng gia tăng về sức khỏe tinh thần, bắt nạt trực tuyến và nội dung độc hại. Tuy nhiên, những dấu hiệu phát sinh đáng ngại cũng nhanh chóng xuất hiện.

Quy định cấm trẻ em dưới 16 tuổi sử dụng mạng xã hội đang gây tranh luận tại Úc - Nguồn ảnh minh họa: Internet

Nhiều báo cáo ghi nhận hiện tượng trẻ em và thanh thiếu niên chuyển sang sử dụng các nền tảng nhỏ, ít được quản lý hơn như Lemon8, Yope hay Coverstar. Các ứng dụng này thiếu hệ thống kiểm duyệt nội dung và cơ chế bảo vệ người dùng tương đương các nền tảng lớn, khiến không ít ý kiến lo ngại lệnh cấm có thể đẩy trẻ em vào những không gian số kém an toàn hơn.

Một số thanh thiếu niên sử dụng mạng xã hội để chia sẻ nội dung, xây dựng thương hiệu cá nhân hoặc kinh doanh nhỏ đã mất đi kênh tiếp cận khán giả và khách hàng. Với họ, mạng xã hội còn là không gian học hỏi, sáng tạo và thử nghiệm tinh thần khởi nghiệp từ rất sớm.

Các khảo sát cho thấy khoảng 70% người dân ủng hộ lệnh cấm nhưng có tới 58% bày tỏ hoài nghi về hiệu quả thực thi lâu dài. Nhiều chuyên gia cảnh báo việc giới hạn độ tuổi không đồng nghĩa giải quyết tận gốc các vấn đề cốt lõi, đặc biệt là cách thiết kế nền tảng và thuật toán vốn được tối ưu để giữ chân người dùng càng lâu càng tốt.

Thực tế đã xảy ra hành vi lách luật. Chỉ sau vài ngày, nhiều thiếu niên đã mượn tài khoản người lớn, thậm chí sử dụng công cụ AI để tạo hình ảnh khuôn mặt phục vụ xác minh độ tuổi. Ở góc độ pháp lý, Reddit đã đệ đơn kiện lên Tòa án Tối cao Úc, cho rằng quy định mới xâm phạm quyền tự do ngôn luận và khó khả thi trong môi trường internet toàn cầu.

Bài học nào cho Việt Nam?

Thạc sĩ Phan Tường Yên - nhà chuyên môn về tâm lý và chính sách công - nhận định việc trẻ em sử dụng internet để tìm kiếm thông tin phục vụ học tập ở Việt Nam là rất phổ biến. Nhiều trường hiện nay đã xây dựng chương trình học có cả rèn luyện kỹ năng tìm kiếm, chọn lọc và tổng hợp thông tin cho học sinh. Bên cạnh đó, mạng xã hội không chỉ là kênh giải trí mà còn là phương tiện giao tiếp, làm việc nhóm hiệu quả của học sinh, đôi khi còn là kênh tương tác quan trọng để cha mẹ giữ liên lạc với con cái.

Xã hội có nhiều hoạt động giải trí lành mạnh, hấp dẫn dành cho trẻ , các em sẽ ít bị tác động từ mạng xã hội. Ảnh: Diệu Hiền

Thực tế cho thấy những trẻ tham gia câu lạc bộ, đội nhóm, hoạt động thể dục thể thao thường ít bị tác động tiêu cực từ mạng xã hội (facebook, tiktok, threads) hơn. Việc cấm trẻ dưới 16 tuổi sử dụng mạng xã hội còn có thể dẫn tới hệ lụy trẻ thiếu kỹ năng sử dụng và tự bảo vệ mình trên không gian số.

Có 3 con đều dưới 16 tuổi, chị Huỳnh Như (TPHCM) cho rằng giáo dục kỹ năng số cần được coi là nền tảng giúp trẻ biết cách tự bảo vệ mình. Gia đình và môi trường giáo dục nên đóng vai trò đồng hành thay vì chỉ kiểm soát.
Chị chia sẻ: “Cần có các quy định pháp luật hướng tới việc kiểm soát nền tảng, xử phạt kịp thời và nghiêm khắc đối với những cá nhân, tổ chức phát tán thông tin tiêu cực ảnh hưởng đến tâm lý và sự phát triển của trẻ. Việc tạo ra một môi trường an toàn trên không gian số cho người trẻ sẽ thực tế hơn cấm trẻ sử dụng mạng xã hội”.

Thanh Trang