Phụ nữ Indonesia nhiễm HIV đối mặt với kỳ thị chồng chất

Phụ nữ nhiễm HIV tại Indonesia bị kỳ thị dẫn đến hạn chế cơ hội việc làm, giáo dục và tiếp cận y tế - Ảnh: Jakarta Post

Cuộc đời của Nining Ivana rẽ sang hướng khác khi cô nhận kết quả dương tính với HIV trong một buổi khám sức khỏe xin việc cách đây 21 năm. Mới 20 tuổi, cô mất việc và phải đối mặt với một căn bệnh mà bản thân còn mơ hồ. Nhờ thuốc ARV miễn phí từ một tổ chức phi lợi nhuận, sức khỏe cô dần cải thiện nhưng sự kỳ thị thì chưa bao giờ buông tha cô.

''Ngày trước tôi mơ được đi làm ở nước ngoài, để dành tiền rồi chuyển đến một nước phát triển. Tất cả đều sụp đổ chỉ vì HIV'' - Nining chia sẻ.

Ngay cả khi tìm việc trong nước, nỗi lo bị kiểm tra sức khỏe, đặc biệt là xét nghiệm HIV luôn treo lơ lửng. Mặc dù quy định năm 2004 của Bộ Lao động Indonesia cấm doanh nghiệp yêu cầu xét nghiệm HIV khi tuyển dụng, nhiều công ty vẫn âm thầm thực hiện.

Từ năm 2019, Nining làm việc cho Mạng lưới Indonesia tích cực (JIP), nơi cô không phải giấu giếm tình trạng của mình. Cô đồng thời là điều phối viên Jakarta của Mạng lưới Phụ nữ tích cực Indonesia (IPPI), tích cực vận động quyền lợi cho người sống chung với HIV.

Với nhiều phụ nữ Indonesia, kỳ thị còn nặng nề hơn khi họ mang trách nhiệm tránh lây truyền cho con. Siti Damayanti (tên đã được đổi) phát hiện mình dương tính HIV năm 2008, sau khi chồng cô, người qua đời sau đó, mắc biến chứng nặng. Con gái nhỏ của Siti cũng được chẩn đoán dương tính. Hai mẹ con bắt đầu điều trị ARV, nhưng Siti từng tuyệt vọng đến mức muốn buông xuôi.

Nhiều năm sau, việc phải nói cho con gái biết sự thật khiến Siti đau lòng. Dù đã 18 tuổi, cô bé vẫn khó chấp nhận thực tế phải uống thuốc mỗi ngày. ''Không dễ gì để một đứa trẻ chấp nhận chuyện này. Tôi chỉ biết động viên để con không mất hy vọng. Con không có lỗi'' - Siti trải lòng.

Trong xã hội nơi tình trạng kỳ thị HIV vẫn phổ biến, Siti chọn cách giữ kín tình trạng của 2 mẹ con. Là thành viên IPPI và là nhân viên hỗ trợ cộng đồng cho chương trình giáo dục HIV dành cho lao động tình dục tại Jakarta, Siti cho rằng chính quyền chưa đáp ứng đủ nhu cầu của phụ nữ sống chung với HIV.

''Xin đừng coi thường chúng tôi. Hãy mở lòng để hiểu hoàn cảnh của phụ nữ nhiễm HIV và bảo đảm quyền tiếp cận y tế, giáo dục và sự hỗ trợ cần thiết'' - Siti chia sẻ.

Nhiều phụ nữ nhiễm HIV che giấu tình trạng của mình với người xung quanh vì sợ bị kỳ thị - Ảnh: Jakarta Post

Theo Rizki Annisa Sari - quản lý chương trình của IPPI - phụ nữ nhiễm HIV thường bị kỳ thị ngay từ những người gần gũi nhất là chồng, gia đình hay thậm chí nhân viên y tế.

''Họ bị tra hỏi về nguồn lây, bị ép "ăn năn", hoặc bị buộc nghỉ việc'' - Rizki phát biểu trong một buổi tọa đàm của Bộ Y tế.

Gánh nặng càng nặng hơn khi nhiều người phải chịu bạo lực giới. IPPI đã ghi nhận 76 trường hợp bạo lực đối với phụ nữ nhiễm HIV ở 11 tỉnh trong năm 2024, năm nay đã có ít nhất 48 trường hợp được báo cáo, con số thực tế có thể cao hơn nhiều.

Theo Bộ Y tế Indonesia, năm 2025 có khoảng 564.000 người sống chung với HIV, nhưng chỉ 365.000 người biết tình trạng của mình và 255.000 đang được điều trị ARV.

Dù thuốc ARV được phát miễn phí, khả năng tiếp cận còn hạn chế, gần 94% cơ sở y tế trong cả nước có dịch vụ xét nghiệm HIV, nhưng chưa đến một nửa có cung cấp thuốc ARV.

Vi rút HIV phổ biến nhất ở nhóm bạn tình của người nhiễm HIV, khách của lao động tình dục và trẻ sinh ra từ cha mẹ nhiễm HIV. Trong số 2.264 phụ nữ mang thai được chẩn đoán nhiễm HIV năm 2025, chỉ có gần 2.000 người được điều trị dự phòng lây truyền mẹ - con.

Bộ Y tế Indonesia tuyên bố đặt mục tiêu loại trừ HIV vào năm 2030, với ngân sách dành cho ARV được tăng cường.

Dù vậy, câu chuyện của Nining, Siti và nhiều phụ nữ khác cho thấy sự kỳ thị vẫn là rào cản lớn nhất. Chừng nào xã hội chưa xóa được định kiến, con đường của họ vẫn sẽ đầy thử thách.

Nhật Minh (theo ANN)