Nỗi lo từ sữa nhập khẩu

Năm 2024, sản lượng sữa tươi ước đạt 1,23 triệu tấn, đáp ứng khoảng 40% nhu cầu trong nước, phần còn lại phải nhập khẩu, chủ yếu dưới dạng sữa bột để hoàn nguyên. Chỉ tính riêng 3 tháng đầu năm 2025, kim ngạch nhập khẩu sữa và sản phẩm sữa đạt gần 340 triệu USD, tăng 39% so với cùng kỳ năm trước. Thực trạng này không chỉ khiến người tiêu dùng mất cơ hội tiếp cận dinh dưỡng tối ưu mà còn làm người nông dân Việt Nam đứng ngoài chuỗi giá trị của ngành sữa.

Bà Hoàng Thị Tâm - Giám đốc Care For Vietnam (một công ty chuyên kinh doanh các sản phẩm chăm sóc sức khỏe, có nguồn gốc từ New Zealand) - cho hay, Việt Nam chưa có quy chuẩn rõ ràng với các loại sữa bột dành cho người trưởng thành, phụ nữ mang thai, người lớn tuổi. Các loại bột sữa hiện nay rất dễ bị độn phụ phẩm nhằm giảm chi phí, khiến hàm lượng sữa thật bị giảm đáng kể, nhưng vẫn được gọi là "sữa". Vì vậy, khi xây dựng kế hoạch phát triển, cơ quan quản lý nhất thiết phải đưa ra tiêu chuẩn rõ ràng: bao nhiêu % gọi là sữa, bao nhiêu % thì gọi là phụ phẩm từ sữa để bảo vệ nhóm người tiêu dùng dễ tổn thương gồm bà bầu, người già, trẻ em.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Trương Thanh Hoài (giữa) phát biểu tại Hội thảo

TS Nguyễn Xuân Dương - Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam - cho biết, tăng trưởng đàn bò sữa đã chững lại từ mức 15,4%/năm giai đoạn 2010-2015 xuống còn 0,4%/năm giai đoạn 2020-2024. Sản lượng sữa tươi nguyên liệu cũng giảm tốc, từ 17,7%/năm xuống chỉ còn 3,3%/năm.

Các chuyên gia cho rằng, để Việt Nam có thể tự chủ khoảng 60% nhu cầu nguyên liệu sữa tươi vào năm 2030, tiến tới mức tiêu thụ bình quân đầu người đạt 100kg sữa/năm vào năm 2045, cần phát triển mạnh mô hình chăn nuôi bò sữa tập trung công nghệ cao và nông hộ chuyên nghiệp trong hợp tác xã.

Cụ thể, theo kiến nghị của ông Nguyễn Xuân Dương, các bộ ngành cần hoàn thiện khung pháp lý minh bạch giữa các loại sữa, khuyến khích doanh nghiệp sử dụng nguyên liệu nội địa, thậm chí cấp giấy phép kinh doanh sữa theo tỉ lệ cam kết sử dụng sữa tươi trong nước…

Theo Thứ trưởng Bộ Công thương Trương Thanh Hoài, mục tiêu phát triển đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2045, ngành sữa cần triển khai nhiều trụ cột, bao gồm: phát triển vùng nguyên liệu bền vững, đầu tư công nghệ chế biến hiện đại, nâng cấp logistics, mở rộng phân phối, hoàn thiện chính sách thu hút đầu tư, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và liên kết chuỗi giá trị.

Ông cũng cho rằng Bộ Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia QCVN 5-1:2010/BYT về các sản phẩm sữa dạng lỏng do Bộ Y tế ban hành từ năm 2010 đến nay đã bộc lộ nhiều hạn chế, lạc hậu so với tiêu chuẩn quốc tế như CODEX. Bộ Công Thương đang thúc đẩy hoàn thành dự thảo quy chuẩn với nhiều điểm sửa đổi. Tới đây, Bộ sẽ chỉ đạo kiểm soát chặt chẽ nguồn sữa nguyên liệu nhập khẩu, các loại hóa chất... đề đảm bảo chất lượng đầu vào, khuyến khích các doanh nghiệp, đơn vị tự chủ nguồn nguyên liệu chăn nuôi trong nước

Ông Nguyễn Quang Trí - Giám đốc điều hành marketing Vinamilk - đề xuất, cơ quan chức năng cần hoàn thiện pháp luật, đơn giản hóa thủ tục đầu tư, đăng ký sản phẩm và áp dụng ưu đãi thuế, tín dụng, đất đai để mở rộng vùng nguyên liệu và tăng tỉ lệ nội địa hóa... để kích thích đầu tư vào ngành này. Mặt khác, cần đẩy mạnh xúc tiến thương mại, tháo gỡ rào cản kỹ thuật, hỗ trợ nghiên cứu và đổi mới công nghệ, đào tạo nhân lực chất lượng cao, duy trì đối thoại thường xuyên giữa Nhà nước và doanh nghiệp để kịp thời tháo gỡ khó khăn.

Một số doanh nghiệp cho rằng, cần đẩy mạnh truyền thông về vai trò của sữa, tái triển khai chương trình sữa học đường. Đại diện Tập đoàn TH dẫn chứng ở nhiều quốc gia phát triển trên thế giới (như Mỹ, Nhật Bản, Thái Lan…) chương trình này được xem là một trong những phương thức hiệu quả để phát triển thể trạng, nâng cao sức khỏe trẻ em và góp phần thúc đẩy tiêu thụ sữa tươi.

“Trung Quốc có quy định cụ thể về việc cấm sử dụng sữa hoàn nguyên trong chương trình Sữa học đường từ năm 2000. Các doanh nghiệp sản xuất phải sử dụng 100% sữa tươi nguyên chất trong toàn bộ quy trình sản xuất sữa dành cho học sinh” - vị này dẫn chứng.

Quốc Thái