“Nhà trẻ” cho người già: ông bà vui, con cháu khỏe

Tổng bí thư gợi ý mô hình chăm sóc người cao tuổi

Trong hội nghị toàn quốc quán triệt, triển khai thực hiện 4 nghị quyết của Bộ Chính trị vào ngày 16/9, Tổng bí thư Tô Lâm đề cập tới việc chăm sóc, nâng cao tuổi thọ. Ông gợi ý về mô hình “chống cô đơn” cho người cao tuổi. Theo ông, việc chăm sóc người cao tuổi nên giống như chăm sóc học sinh. Người ở độ tuổi 70-80 thường có con cháu đi làm, đi học nên chỉ loanh quanh trong nhà, cô đơn, ít vận động. Do đó, các trung tâm dưỡng lão nên xây dựng mô hình sáng đưa đi, chiều đón về. Buổi sáng, người cao tuổi đến gặp bạn bè, đồng nghiệp, bạn cũ… để tâm sự, trò chuyện, học thể thao, âm nhạc, giao lưu văn hóa, văn nghệ; chiều lại về với con cháu. Ông nói: “Thiếu nhi rất quan trọng nhưng người cao tuổi cũng quan trọng không kém. Chúng ta phải rất chú trọng các giải pháp cho vấn đề này”.

Trước đó, Tổng bí thư Tô Lâm ký ban hành Nghị quyết số 72-NQ/TW ngày 9/9/2025 của Bộ Chính trị “Về một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân”.

Một trong những mục tiêu, yêu cầu nghị quyết đặt ra là mỗi tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương có ít nhất 1 bệnh viện đạt cấp chuyên sâu; có bệnh viện lão khoa hoặc bệnh viện đa khoa có chuyên khoa lão khoa. Phát triển các cơ sở chăm sóc người cao tuổi. Tiếp tục hoàn thiện hệ thống dịch vụ phục hồi chức năng; kết hợp hiệu quả giữa các cơ sở y tế và các cơ sở chăm sóc người cao tuổi.

Nhu cầu “nhà trẻ” cho người già rất lớn

TPHCM có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất cả nước. Điều này đặt ra áp lực lớn cho hệ thống y tế bởi phần lớn người cao tuổi mắc cùng lúc với nhiều bệnh mạn tính như tim mạch, tiểu đường, tăng huyết áp, ung thư, hen phế quản hay sa sút trí tuệ. Một trong những giải pháp mới là mô hình “sáng đưa đi, chiều đón về” tại các trung tâm dưỡng lão. Mô hình này mang lại môi trường sinh hoạt phong phú, đáp ứng phần nào nhu cầu chăm sóc và đồng hành với người già. Hiện tại, khu vực Thủ Đức chỉ có 2 trung tâm dưỡng lão, là con số còn quá ít so với nhu cầu thực tế.

Để chăm sóc toàn diện cho người cao tuổi, Trung tâm Y tế khu vực Thủ Đức đã ký kết hợp tác với các viện, trung tâm dưỡng lão để cùng theo dõi sức khỏe và hỗ trợ lâu dài cho người cao tuổi, nhất là những đối tượng yếu thế. Ngành y tế thành phố cũng đang mở rộng chương trình khám sàng lọc sức khỏe cho người cao tuổi.

Bác sĩ chuyên khoa 2 Trần Thanh Sang - Giám đốc Trung tâm Y tế khu vực Thủ Đức

Cần đào tạo nhân lực phục vụ người già

Nhu cầu có nơi chăm sóc người cao tuổi ở Việt Nam ngày càng lớn nhưng số cơ sở dưỡng lão, nhân lực chăm sóc người cao tuổi còn hạn chế. Mô hình dưỡng lão nên đa dạng hơn: không chỉ cố định kiểu viện dưỡng lão hay trung tâm sinh hoạt kiểu “sáng đưa đi, chiều đón về” mà cần có thêm dịch vụ chăm sóc ngắn ngày khi con cháu đi xa, chăm sóc theo nhóm trong những ngôi nhà nhỏ để tạo không khí gần gũi.

Tuy nhiên, để vận hành hiệu quả, hệ thống cần ít nhất 3 nhóm nhân lực: y tế (bác sĩ, y tá), nhân viên chăm sóc hằng ngày (ăn uống, sinh hoạt, vệ sinh) và công tác xã hội (lập kế hoạch dịch vụ, kết nối gia đình, bảo hiểm, bác sĩ). Việt Nam đang thiếu trầm trọng nhân viên chăm sóc chuyên nghiệp và nhân viên xã hội chuyên về người cao tuổi. Kinh nghiệm từ Nhật Bản, Hàn Quốc hay Đài Loan (Trung Quốc) cho thấy, dịch vụ dưỡng lão chỉ bền vững khi có bảo hiểm chăm sóc dài hạn - một loại bảo hiểm bắt buộc, đóng từ tuổi 40. Nếu không có nền tảng này, viện dưỡng lão trong nước sẽ chỉ phục vụ được cho nhóm người giàu. Việt Nam cần sớm xây dựng chính sách, chuẩn hóa đào tạo và thiết lập cơ chế tài chính rõ ràng để chuẩn bị cho giai đoạn dân số già đang đến gần.

Thạc sĩ Huỳnh Minh Hiền - Phó trưởng bộ môn công tác xã hội, Trường đại học Mở TPHCM

Nên có dịch vụ đa dạng cho nhiều đối tượng

Tình trạng già hóa dân số diễn ra nhanh chóng. Mô hình viện dưỡng lão “sáng đưa đi, chiều đón về” là giải pháp cấp thiết để vừa giảm gánh nặng cho gia đình, vừa mang lại sự chăm sóc toàn diện cho người cao tuổi. Nhiều con cháu hiện nay bận làm việc, học hành, khó dành trọn thời gian cho cha mẹ, ông bà. Nếu ở nhà cả ngày, người cao tuổi dễ cô đơn, ít vận động.

Mô hình bán trú này giúp con cháu yên tâm đi làm mà không cảm thấy áy náy về sự “bất hiếu”, còn cha mẹ, ông bà được chăm sóc thể chất, tinh thần, có môi trường sinh hoạt phù hợp. Tôi dự đoán, đây sẽ là mô hình phát triển mạnh trong 10 năm tới. Mô hình này nên được mở rộng cho nhiều đối tượng với nhiều mức phí khác nhau. Tuy nhiên, người già không chỉ cần ăn, ở, mà cần nhất là sự đồng hành nên nhân viên chăm sóc phải có cái tâm, biết lắng nghe, chia sẻ, để các cụ cảm thấy được yêu thương, tôn trọng.

Bên cạnh chăm sóc y tế, lo việc sinh hoạt hằng ngày, các trung tâm dưỡng lão cần xây dựng môi trường với các hoạt động phong phú như chiếu phim, giao lưu ca nhạc, trồng cây, đánh cờ, làm thiện nguyện… Khi tham gia môi trường tập thể, người già cảm thấy vui vẻ, trí nhớ được cải thiện, tinh thần thoải mái hơn.

Ngược lại, nếu sống cô đơn, họ dễ đối mặt với nguy cơ sa sút trí tuệ và trầm cảm. Vì thế, sự phối hợp nhịp nhàng giữa gia đình và trung tâm dưỡng lão sẽ giúp người cao tuổi sống khỏe mạnh, an vui và ý nghĩa hơn.

Nhiều người trẻ đã ý thức được rằng, chăm sóc cha mẹ không chỉ cần tình cảm mà còn cần chuyên môn như thuốc men, vật lý trị liệu, tâm lý trị liệu nên đã nhờ đến trung tâm dưỡng lão chuyên nghiệp. Dù vậy, người cao tuổi thường có tâm lý e ngại khi phải rời xa mái nhà quen thuộc. Do vậy, con cháu cần kiên nhẫn thuyết phục, giúp ông bà hiểu rằng viện dưỡng lão bán trú là cách chăm sóc sức khỏe chủ động, ban ngày có nhiều hoạt động phong phú, tối vẫn được đoàn tụ với gia đình.

Nhà nước cần có cơ chế hỗ trợ cụ thể từ đất đai, thuế đến ưu đãi đầu tư để khuyến khích phát triển các mô hình chăm sóc, nuôi dưỡng người già. Đồng thời, cần đẩy mạnh truyền thông để thay đổi định kiến rằng “đưa cha mẹ vào viện dưỡng lão là bất hiếu”. Chọn cho cha mẹ được nơi uy tín, có môi trường ấm áp, yêu thương là đang làm tròn chữ hiếu một cách chu đáo và chuyên nghiệp.

Tiến sĩ Phạm Thị Thúy - Thạc sĩ tâm lý trị liệu, giảng viên Học viện Chính trị quốc gia khu vực II