Ngâm chân thảo dược có thực sự cải thiện sức khỏe?

Mùa thu, đông là thời điểm phù hợp để áp dụng liệu pháp ngâm chân nước ấm

Theo Đông y, khí hàn lạnh, ẩm thấp thường xâm nhập vào cơ thể qua bàn chân. Đây lại là nơi khởi nguồn và kết thúc của 6 đường kinh chính, liên kết trực tiếp với các tạng phủ quan trọng là can - đởm, tỳ - vị, thận - bàng quang.

Tà khí xâm nhập vào chân sẽ gây bệnh từ kinh lạc đến tạng phủ, làm suy giảm sức khỏe gân cơ, xương khớp, tiêu hóa, thần kinh, nội tiết... Do đó, điều hòa khí huyết từ các huyệt đạo ở chân rất quan trọng để nâng cao chính khí và phòng bệnh.

Từ lâu, phương pháp ngâm chân bằng thảo dược đã được ghi nhận như một cách làm ấm, trừ hàn cho bàn chân, lưu thông khí huyết, giúp cơ thể thư giãn, ngủ ngon; sau là hỗ trợ điều trị các bệnh lý và tăng cường sức khỏe.

Gần đây, dưới ánh sách của y học hiện đại, nhiều nghiên cứu lâm sàng tại Trung Quốc cho thấy việc ngâm chân bằng nước ấm kết hợp thảo dược giúp cải thiện chất lượng giấc ngủ ở người cao tuổi, người bị mất ngủ kinh niên. Các nhà khoa học đã chỉ ra, liệu pháp ngâm chân với nước ấm từ 40⁰C làm giãn mạch ngoại vi, điều hòa nhiệt độ cơ thể… giúp dễ ngủ và ngủ sâu.

Trong y học cổ truyền, các vị thuốc được lựa chọn để ngâm chân là loại có tính ấm nóng, chứa tinh dầu giúp trừ hàn, giảm đau, thông kinh hoạt lạc, hoạt huyết như: lá lốt, gừng, lá ngải cứu, đại hồi, ô đầu-phụ tử, quế nhục, quế chi, kê huyết đằng…

Nếu muốn trừ hàn mạnh thì ưu tiên dùng gừng, ngải cứu, quế nhục, đại hồi, phụ tử, bạch chỉ. Chân tay buốt lạnh, cơ co cứng thì kết hợp thêm quế chi. Bị đau nhức do phong thấp, dễ bị đổ mồ hôi tay chân thì không thể thiếu lá lốt…

Nếu muốn thông kinh, hoạt lạc, giảm đau nhức cơ xương khớp và tăng sức mạnh cho gân cốt phối hợp thêm một số vị thuốc sau (có loại nào dùng loại đó): ngũ da bì chân chim, tần giao, cành dâu, cỏ xước (ngưu tất nam), hy thiêm thảo, kê huyết đằng, dây đau xương, thiên niên kiện, địa liền, thổ phục linh (rễ cây khúc khắc)…

Thảo dược được dùng ở cả dạng tươi hoặc khô, chặt đoạn ngắn hoặc xay thô giúp chất thuốc dễ tan nhanh trong nước. Nấu sôi thuốc với lượng nước vừa đủ trong khoảng 10-20 phút tùy loại, bỏ xác để tránh trầy xước da. Phối hợp nhiều vị sẽ tăng cường công dụng hỗ trợ.

Cách ngâm đúng là khi nước thuốc đang nóng đặt chân trên mặt nước để xông hơi. Từng bước đưa chân về gần mặt nước thuốc khi nhiệt độ giảm dần. Sau đó, ngâm cả hai bàn chân vào khi nhiệt độ nước thuốc vừa đủ ấm. Tốt nhất nên cho lượng nước thuốc ngập trên mắt cá chân khoảng 5-10cm. Vừa ngâm vừa vuốt nước lên cẳng chân, bắp chân; dùng hai chân chà xát nhẹ vào nhau hoặc xoa bóp bấm huyệt vùng chân để tăng hiệu quả.

Nên ngâm trước khi đi ngủ khoảng 30-60 phút. Thời gian ngâm từ 15-30 phút, khi thấy người ấm lên, mồ hôi rịn nhẹ là được. Sau khi ngâm cần lau khô mồ hôi, lau khô chân và các kẽ ngón chân.

Không ngâm chân khi quá no hoặc quá đói, say rượu, bệnh tâm thần kích động; khi sốt cao, suy hô hấp, có vết thương hở ở chân. Phụ nữ mang thai, người bị giảm cảm giác chi dưới, đái tháo đường có biến chứng thần kinh ngoại biên, suy giãn tĩnh mạch chi dưới cần hỏi ý kiến bác sĩ trước khi ngâm chân…

Mùa thu, đông là thời điểm phù hợp để áp dụng liệu pháp ngâm chân nước ấm. Nếu không có thảo dược, chỉ cần ngâm chân với nước ấm và muối hạt cũng giúp thư giãn tinh thần, giảm mệt mỏi, ngủ ngon.

Hà Nguyễn (Đông y sĩ, Hội Đông y TP.HCM)