Nâng tầm thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở

Nhiều thách thức

Theo phó giáo sư, tiến sĩ Phan Anh Tú - trưởng Khoa Văn hóa học - Trường đại học Khoa học, xã hội và nhân văn TPHCM, TPHCM có hệ thống thiết chế đa dạng góp phần quan trọng trong việc bảo tồn, giáo dục và phát huy các giá trị văn hóa đô thị. Trong khi đó, Bình Dương nổi bật với mô hình nhà văn hóa công nhân và trung tâm văn hóa - nghệ thuật trong khu công nghiệp; Bà Rịa - Vũng Tàu có thế mạnh về thiết chế du lịch văn hóa biển, tín ngưỡng, lễ hội văn hóa của cư dân ven biển và hải đảo. Mỗi địa phương đều có thế mạnh và đặc trưng riêng; khi hợp nhất sẽ có sự khác biệt về mô hình, cơ chế quản lý và bản sắc văn hóa dễ dẫn đến thiếu đồng bộ và phân tán nguồn lực nếu không có chiến lược tích hợp cùng điều phối phù hợp.

Hội thi văn nghệ Âm vang tiếng hát Bàn Cờ - ẢNH: TRANG NGUYỄN

Theo thống kê của Sở Văn hóa và Thể thao (VHTT) TPHCM, toàn thành phố hiện có 38 thiết chế được chuyển giao nguyên trạng từ các trung tâm VHTT cấp huyện, các nhà thiếu nhi, nhà văn hóa lao động. Với sự ghép nối các mô hình khác nhau, hiện tại, chức năng của các trung tâm vẫn chưa thể đồng bộ.

Ngoài ra, tên gọi và chức năng các đơn vị tại 3 khu vực của TPHCM cũng khác nhau: trung tâm cung ứng dịch vụ VHTT (khu vực TPHCM), trung tâm VHTT và truyền thanh (khu vực Bình Dương), trung tâm văn hóa - thông tin - thể thao hoặc trung tâm văn hóa, thông tin, thể thao và du lịch (khu vực Bà Rịa - Vũng Tàu); dễ dẫn đến vướng mắc, khó khăn trong tổ chức bộ máy và hoạt động các đơn vị.

38 thiết chế mới này đang quản lý khoảng 304 cơ sở vật chất. Nhiều chuyên gia nhận định mạng lưới cơ sở vật chất trên khá đa dạng, thuận lợi phục vụ nhân dân các địa phương trước đây. Song, sau khi sắp xếp lại đơn vị hành chính đã xuất hiện tình trạng phân bố không cân xứng giữa không gian hành chính và không gian dân cư, dẫn đến tình trạng vừa thừa lại vừa thiếu.

Đặc biệt, chỉ 9/38 trung tâm tự chủ cấp độ 2, 13/38 trung tâm tự chủ cấp độ 3 và đều thuộc khu vực TPHCM; 16/38 trung tâm ở khu vực Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu hoàn toàn phụ thuộc ngân sách nhà nước.

Tái cấu trúc theo hướng đa tầng và kết nối

Theo thạc sĩ Đỗ Hoài Thương - Học viện Chính trị khu vực II, TPHCM - hệ thống thiết chế VHTT cơ sở của TPHCM hiện được tái cấu trúc theo hướng đa tầng - đa vùng, kết nối các thiết chế thuộc 3 khu vực hành chính khác nhau, tạo nên một không gian VHTT hợp nhất nhưng đa dạng và phức tạp hơn về phương diện quản lý, nguồn lực và bản sắc vùng miền. Sự thay đổi đó vừa mở ra cơ hội tăng cường liên kết vùng, chia sẻ hạ tầng VHTT, vừa đặt ra yêu cầu cấp thiết về chuẩn hóa cơ chế hoạt động, chuyển đổi số trong quản lý và cung ứng dịch vụ công cộng văn hóa.

Sự phân bố cơ sở VHTT trong cộng đồng dân cư TPHCM sau sáp nhập chưa đồng đều - Ảnh minh họa: Ngọc Tuyết

Ông Trần Thanh Vương - Trưởng phòng Nếp sống Văn hóa, Sở VHTT TPHCM - cũng cho biết, theo định hướng, các thiết chế VHTT cơ sở được tổ chức lại không chỉ hoạt động liên quan lĩnh vực VHTT mà còn cung ứng nhiều lĩnh vực, có cả khuyến nông, môi trường, bồi thường giải phóng mặt bằng…

Với xu hướng tinh gọn bộ máy và hợp tác liên ngành, chuyển đổi số ngày càng mạnh mẽ, mô hình trung tâm đa chức năng này là hợp lý. Tuy nhiên, với quy định hạn chế nhân sự cho nhiều lĩnh vực khác nhau, sẽ rất khó cho giai đoạn sắp tới.

Điều quan trọng là phải giải quyết điểm nghẽn giữa mô hình mới và cơ chế cũ. Theo ông Trần Thanh Vương, từ khi triển khai chính quyền 2 cấp, chưa có cơ sở pháp lý cho hoạt động thiết chế tại xã, phường. Vì thế, cần có khung pháp lý thống nhất cho mô hình quản lý mới làm cơ sở triển khai đồng bộ trên toàn quốc. Trong đó, cần hoàn thiện thể chế cho hoạt động xã hội hóa, thu hút nguồn lực đầu tư, hợp tác liên doanh, từng bước tự chủ tài chính.

Ninh Lộc