Làm sao tránh cong vẹo cột sống ở tuổi học đường?

Bước vào năm học mới, nhiều phụ huynh bắt đầu lo ngại về tình trạng sức khỏe cột sống của con. Thạc sĩ, bác sĩ Lê Cao Anh Huy - Đơn vị Phục hồi chức năng (Liên chuyên khoa Tâm lý lâm sàng - Phục hồi chức năng - Y học cổ truyền) Bệnh viện Nhi Đồng 2 - đã trao đổi cùng Báo Phụ nữ TPHCM về vấn đề này.

Phóng viên: Thưa bác sĩ, Bệnh viện Nhi Đồng 2 có ghi nhận sự gia tăng ca bệnh liên quan đến cong vẹo cột sống ở trẻ em không? Đâu là nguyên nhân phổ biến?

Thạc sĩ, bác sĩ Lê Cao Anh Huy: Sau kỳ nghỉ hè, chúng tôi thường ghi nhận một số ca bệnh đến khám và phát hiện cong vẹo cột sống ở trẻ. Dù số liệu không tăng đột biến so với các thời điểm khác, nhưng đây lại là giai đoạn thuận lợi để phụ huynh đưa con đi kiểm tra tổng quát khi năm học mới vừa bắt đầu.

Thạc sĩ, bác sĩ Lê Cao Anh Huy

Vẹo cột sống là tình trạng cột sống bị biến dạng trên 10 độ ở mặt phẳng đứng ngang. Có nhiều nguyên nhân gây ra vẹo cột sống ở trẻ, trong đó phổ biến nhất là vẹo cột sống vô căn, chiếm đa số trường hợp và có liên quan đến yếu tố di truyền.

Ngoài ra, còn có vẹo cột sống bẩm sinh (hình thành trước khi sinh do bất thường trong quá trình phát triển) hoặc do các bệnh lý thần kinh cơ như loạn dưỡng cơ, bại não gây mất cân bằng, yếu cơ dựng sống. Một số yếu tố khác cũng có thể ảnh hưởng như chênh lệch chiều dài chân, sai tư thế, chấn thương, khối u hoặc thói quen mang ba lô quá nặng.

* Việc đeo ba lô, cặp sách quá nặng so với thể trạng của trẻ có ảnh hưởng như thế nào đến cột sống? Trọng lượng ba lô lý tưởng cho trẻ dựa trên tiêu chí nào?

- Đeo ba lô quá nặng có thể gây ra gù lưng, vẹo cột sống chức năng, khiến các nhóm cơ cổ, lưng và vai chịu áp lực quá lớn dẫn đến co cứng cơ. Ở lứa tuổi học đường, cột sống còn đang trong giai đoạn tăng trưởng, điều này có thể làm biến dạng đường cong sinh lý tự nhiên. Theo khuyến cáo, trọng lượng ba lô không nên vượt quá 10 - 15% trọng lượng cơ thể của trẻ.

Bác sĩ Lê Cao Anh Huy đang chỉ ra tình trạng vẹo cột sống thể hiện trên phim chụp cho một bệnh nhi - ẢNH: L.H.

Cha mẹ nên chọn loại ba lô có quai đeo bản rộng và có đệm mềm, tránh để con đeo lệch một bên vai mà nên phân bổ đều lực cho cả 2 vai. Ba lô cũng không nên mang quá thấp, tốt nhất là phần đáy không vượt quá thắt lưng. Để giảm tải, phụ huynh có thể cân nhắc cho con dùng ba lô có bánh xe hoặc tận dụng tủ sách ở trường. Các trường cũng nên tối ưu hóa lịch học để hạn chế số lượng sách vở cần mang mỗi ngày.

* Còn việc ngồi học sai tư thế thường gặp ở học sinh là gì và những hệ lụy gây ra cho cột sống?

- Các tư thế sai phổ biến là bàn ghế không phù hợp với chiều cao của trẻ, thói quen chống cằm hoặc cúi gằm người khi đọc, viết. Những tư thế này ảnh hưởng nghiêm trọng đến đường cong sinh lý của cột sống, gây mất cân bằng giữa các nhóm cơ và làm tăng nguy cơ gù lưng, vẹo cột sống. Phụ huynh có thể nhận biết sớm qua các dấu hiệu như 2 vai không đều - một bên cao hơn bên còn lại - khi trẻ đứng thẳng, hoặc một bên thắt lưng cao bất thường khi trẻ cúi người ra trước. Khi phát hiện các dấu hiệu này, cần đưa trẻ đi khám ngay.

* Nếu cong vẹo cột sống không được phát hiện và điều trị sớm sẽ gây hại cho cơ thể như thế nào, thưa bác sĩ?

- Hậu quả của vẹo cột sống rất đa dạng và nghiêm trọng. Về cột sống, biến dạng sẽ tiến triển từ nhẹ đến nặng, gây mất cân đối cơ thể và ảnh hưởng đến thẩm mỹ, dáng đi của trẻ. Nghiêm trọng hơn, biến dạng lồng ngực có thể hạn chế dung tích phổi, gây khó thở, mệt mỏi khi vận động, thậm chí tạo áp lực lên hệ thống tim mạch.

Về lâu dài, vẹo cột sống có thể hạn chế tiềm năng tăng trưởng chiều cao và gây thoái hóa sớm, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh như thoát vị đĩa đệm, đau thần kinh tọa khi trưởng thành. Cuối cùng, ngoại hình gù, lệch có thể khiến trẻ tự ti, mặc cảm và gặp khó khăn trong giao tiếp, bị bạn bè trêu chọc, ảnh hưởng đến tâm lý và sự phát triển xã hội.

* Đối với các trường hợp vẹo cột sống ở lứa tuổi học đường, các phương pháp điều trị phổ biến là gì?

- Việc điều trị phụ thuộc vào mức độ biến dạng (được đo bằng góc Cobb). Với góc Cobb dưới 20 độ, chúng tôi chủ yếu theo dõi X-quang 6 tháng 1 lần và kết hợp các bài tập vật lý trị liệu. Đối với góc Cobb từ 20 đến 45 độ, trẻ sẽ được đeo nẹp chỉnh hình cột sống kết hợp với vật lý trị liệu và theo dõi định kỳ.

Chỉ những trường hợp góc Cobb từ 45 độ trở lên hoặc tiến triển nhanh mới cần phẫu thuật. Mục tiêu của việc phát hiện sớm và can thiệp điều trị là duy trì và tăng cường tầm vận động của cột sống, ngăn ngừa biến dạng tiến triển và phòng ngừa các bệnh thứ phát ở hệ vận động, hô hấp và tim mạch.

* Xin cám ơn bác sĩ.

Thanh Huyền (thực hiện)