Khai thác tiềm năng từ con cua biển

Cua Cà Mau rất ngon, luôn được thị trường trong và ngoài nước ưa chuộng

Thị trường rộng mở

Cách nay hơn 5 năm, ông Đào Phước Xoàn, ngụ xã Thạnh Phú, tỉnh Vĩnh Long đã tìm hiểu nghề nuôi cua biển. Ban đầu ông mua cua ốm về nuôi vỗ béo bán lại. Rồi ông tình cờ phát hiện, khi cua tự lột thịt ăn rất ngon. Thế là ông nảy sinh ý tưởng nuôi “cua lột” để cung cấp cho thị trường với giá cao hơn.

Để cua không nhiễm bệnh, có tỉ lệ sống cao, ông chọn nuôi cua từ nhỏ và tìm cách xử lý nước phù hợp. Cách làm này cho sản phẩm chất lượng tốt, giá bán cao. Cua lột loại cấp đông được doanh nghiệp và thương lái thu mua từ 350.000-400.000 đồng/kg,
còn cua lột tươi giá từ 700.000 đồng/kg, sản phẩm không đủ cung ứng cho thị trường trong nước. Các ao nuôi của gia đình ông chỉ cung cấp khoảng 400kg cua mỗi tháng, lợi nhuận thu về gần 1 tỉ đồng mỗi năm.

Tại Cà Mau - “thủ phủ cua biển” của đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) cũng như cả nước - nhiều nông dân đang tập trung đầu tư cho nghề nuôi cua. Bà Lâm Thị Én - ngụ xã Thới Bình - chia sẻ:

“Đa phần bà con vùng này nuôi cua kết hợp với nuôi tôm. Thông thường mỗi héc ta thả nuôi 2.000 con cua giống theo mô hình truyền thống, sau 6-8 tháng thu được 200 - 250kg cua thương phẩm. Đối với những hộ nuôi bán thâm canh và thâm canh có sử dụng thức ăn cho cua thì năng suất cao hơn, đạt khoảng 500kg/ha/vụ, thời gian nuôi cũng ngắn hơn. Nghề nuôi cua giúp bà con tăng thu nhập đáng kể”.

Bà Mai Thị Thùy Trang - Chủ tịch Hội đồng quản trị Hợp tác xã (HTX) Tài Thịnh Phát Farm (xã Tam Giang, tỉnh Cà Mau) - cho hay, HTX liên kết khoảng 300 hộ nuôi cua, với diện tích hàng ngàn héc ta. Tất cả các khâu đều được kiểm soát chặt chẽ từ con giống chất lượng, thời gian thả nuôi, quá trình chăm sóc, xử lý nguồn nước; không sử dụng hóa chất trong suốt quá trình nuôi.

Cua thương phẩm được dán tem thương hiệu giúp truy xuất nguồn gốc, đảm bảo các tiêu chuẩn an toàn. Nhờ đó, giá cua luôn ở mức cao, từ 500.000 đồng/kg cua thịt (loại 3 con/kg) và 600.000-700.000 đồng/kg cua gạch (loại 3 con/kg), giúp người nuôi có lãi.

Theo giáo sư, tiến sĩ Vũ Ngọc Út - Hiệu trưởng Trường Thủy sản, Đại học Cần Thơ - những năm gần đây, nhu cầu tiêu thụ cua biển trong nước và xuất khẩu tăng giúp nghề nuôi cua phát triển mạnh ở các vùng ven biển, đặc biệt là khu vực ĐBSCL.

Thống kê của Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam cho thấy, tổng kim ngạch xuất khẩu cua của Việt Nam năm 2022 đạt khoảng 111 triệu USD, trong đó Trung Quốc, Mỹ, Nhật Bản, Pháp… là những thị trường tiêu thụ lớn nhất. Giá xuất khẩu cua biển của Việt Nam cũng tăng đều từ 12,57 USD/kg (năm 2016) lên 15,52 USD/kg (2020), 18,45 USD/kg (2023) và 21,38 USD/kg (2024).

Hiện nay, ĐBSCL là vùng nuôi cua biển lớn nhất cả nước với khoảng 465.000ha nuôi cua xen canh với con tôm, nuôi bán thâm canh, nuôi cua trong hộp… Trong đó, tỉnh Cà Mau đóng vai trò chủ lực về vùng nuôi và chiếm sản lượng cua hằng năm khoảng 36.000-40.000 tấn, giá trị hơn 10.000 tỉ đồng. Thuận lợi của Cà Mau là có nhiều rừng ngập mặn, cửa sông, bãi triều… giúp cua phát triển tốt.

Ông Trần Thanh Nam - Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường - đánh giá, nghề nuôi cua ở Cà Mau mang lại sinh kế bền vững cho hàng vạn hộ dân. Đặc biệt, mô hình cua - tôm - rừng của tỉnh này đã được quốc tế ghi nhận, thể hiện hướng phát triển kinh tế xanh, tuần hoàn; hài hòa giữa tăng trưởng và bảo vệ môi trường, góp phần thực hiện giảm phát thải.

Ông Huỳnh Thanh Sự - Chủ nhiệm Câu lạc bộ “Nông dân tỉ phú” phường Tân Thành, tỉnh Cà Mau - thu hoạch cua biển

Tăng giá trị và hướng đến bền vững

Dù vậy, giáo sư, tiến sĩ Vũ Ngọc Út lưu ý, việc mở rộng diện tích nuôi cua, nhất là tại rừng ngập mặn, nếu không được quản lý tốt sẽ dẫn đến phá rừng, ô nhiễm môi trường, mất cân bằng sinh thái.

Ngoài ra, cái khó mà người nuôi cua phải đối mặt là chất lượng con giống thiếu ổn định, chưa có chương trình chọn lọc di truyền hay quản lý đàn bố mẹ chuẩn hóa, khiến năng suất và tỉ lệ sống suy giảm. Hầu hết các trại cua giống hiện nay được chuyển đổi từ cơ sở ương tôm, chưa tối ưu cho việc sản xuất cua giống.

Do nguồn giống chưa được như mong muốn, cộng với môi trường nuôi ở một số nơi ngày càng ô nhiễm, gây dịch bệnh, khiến cua chết bất thường trên diện rộng, nhất là vào thời điểm nắng nóng chuyển sang mưa.

Bà Nguyễn Thu Dung - Phó chi cục trưởng Chi cục Chất lượng, chế biến và phát triển thị trường, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Cà Mau - cũng cho rằng, ngành cua Cà Mau vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức cần được giải quyết để phát triển bền vững.

Thời gian qua giá cua còn nhiều biến động, phụ thuộc lớn vào nhu cầu và chính sách nhập khẩu của thị trường Trung Quốc, nơi chiếm 70 - 80% tổng sản lượng xuất khẩu. Sự phụ thuộc này đã làm gia tăng rủi ro. Mỗi khi thị trường Trung Quốc thay đổi chính sách hoặc giảm nhu cầu thì giá cua sẽ giảm theo.

Sản phẩm xuất khẩu chủ yếu là cua sống hoặc cua nguyên con, giá trị gia tăng thấp, trong khi công nghệ bảo quản và chế biến sâu còn hạn chế, chưa thể làm ra các sản phẩm giá trị cao như cua bóc nõn, cua đóng hộp hay các sản phẩm chế biến sẵn phục vụ thị trường cao cấp.

Hạn chế nữa là quy mô nuôi cua còn nhỏ lẻ, phân tán, chủ yếu là hộ gia đình với diện tích nuôi xen canh trong vuông tôm, chưa hình thành được vùng nuôi tập trung quy mô lớn có liên kết chặt chẽ chuỗi giá trị. Điều này gây khó khăn trong việc áp dụng đồng bộ quy trình nuôi an toàn sinh học, truy xuất nguồn gốc, cũng như kiểm soát chất lượng. Những vấn đề này cần nhanh chóng khắc phục.

Để tăng sức cạnh tranh trên thị trường, theo bà Thu Dung, ngành cua Cà Mau cần tập trung vào nâng cao chất lượng giống, đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, phát triển chuỗi giá trị bền vững gắn với mô hình nuôi sinh thái rừng - cua và các mô hình nuôi hiện đại khác…

Ông Lê Văn Sử - Phó chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau - cho biết thêm, tỉnh sẽ phát triển nghề nuôi cua trở thành trung tâm lớn nhất của vùng ĐBSCL và cả nước, với mô hình nuôi phù hợp, tiên tiến, áp dụng công nghệ nhằm nâng cao năng suất, chất lượng, thích ứng với biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường sinh thái; mang lại lợi ích cho nông dân, doanh nghiệp.

Tỉnh nỗ lực khắc phục những tồn tại mà ngành hàng cua đang đối mặt; khuyến khích người nuôi tham gia các mô hình hợp tác, sản xuất theo quy trình an toàn, áp dụng kỹ thuật mới, đảm bảo truy xuất nguồn gốc và chất lượng sản phẩm; đồng thời kêu gọi doanh nghiệp tăng cường đầu tư vào chế biến sâu, đa dạng hóa sản phẩm để nâng cao giá trị con cua trên thị trường.

Ông Trần Thanh Nam cho hay, tới đây Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ hỗ trợ tỉnh Cà Mau xây dựng thương hiệu quốc gia cho “cua Cà Mau”, hướng đến chuỗi giá trị toàn cầu.

Huỳnh Lợi