PNO - Năm 2008, hình tượng Tả quân Lê Văn Duyệt lần đầu được Nhà hát Kịch TPHCM đưa lên sân khấu. Từ đó đến nay, chưa đầy 20 năm, đã có 8 phiên bản sân khấu đa loại hình về nhân vật lịch sử lừng lẫy của vùng đất Nam bộ này ra mắt. Đây là điều thực sự hiếm có.
Tính đến nay, đã có 2 bản dựng kịch nói, 2 bản dựng hát bội (tuồng) và 4 bản dựng cải lương về Tả quân Lê Văn Duyệt.
Hoàn toàn có thể lý giải về sức hấp dẫn của nhân vật Lê Văn Duyệt đối với người làm sân khấu, khi cả công trạng và đời tư, tranh cãi vây quanh lẫn giai thoại để lại, đều đặc sắc và đầy kịch tính.
 |
| Vở kịch Đức Thượng công Tả quân Lê Văn Duyệt - Người mang 9 án tử của Nhà hát Kịch IDECAF là tác phẩm sân khấu duy nhất biểu diễn chính thức trong khuôn khổ Những ngày văn học - nghệ thuật TPHCM - Ảnh: Ngọc Tuyết |
Điểm chung của các tác phẩm sân khấu về Tả quân Lê Văn Duyệt hiện nay đều bám khá sát công lao của đức Tả quân với vùng đất Nam bộ: an định vùng đất mới, trấn định biên cương, giao kết lân bang và đặc biệt là công cuộc bài trừ tham nhũng.
NSƯT Hoa Hạ - tác giả và đạo diễn vở cải lương Trung thần (2015) - cho biết, bà làm tác phẩm nhằm tri ân bậc tiền nhân: “Theo quan điểm của tôi, nếu không phải là ông thì đất Gia Định khó mà ổn định và mở rộng như hiện nay. Lê Văn Duyệt cũng đặt vấn đề hòa hợp dân tộc từ rất sớm. Ông đã biến đất Gia Định thành nơi “đất lành chim đậu” cho dân tứ xứ. Các dân tộc Kinh, Hoa, Khmer và nhiều dân tộc khác cùng đến đây, sinh sống và phát triển vùng đất này, mở ra một Gia Định - Sài Gòn - TPHCM năng động, mến khách, hội nhập hôm nay…”.
Ngoài thể hiện tinh thần trên, không hẹn mà gặp, các kịch bản cũng đồng loạt khai thác vụ án Tổng trấn Gia Định Lê Văn Duyệt xử tử Phó Tổng trấn Huỳnh Công Lý vì tội thâm lạm của công, bức hại người dân vô tội như một điểm nhấn đặc biệt. Trong đó, giai thoại lưu truyền về việc Lê Văn Duyệt sử dụng quyền “tiền trảm hậu tấu” để chém “cha vợ vua” không chỉ tạo cao trào kịch tính, mà còn gửi gắm kỳ vọng của quần chúng nhân dân vào công cuộc chống tham nhũng hiện nay.
 |
| Vở hát bội Lê Công kỳ án được vinh danh trong 50 tác phẩm nghệ thuật tiêu biểu giai đoạn 1975 - 2025 của TPHCM - Ảnh: Ngọc Tuyết |
Đây là đề tài rộng mở và muôn thuở, nên các bản dựng dù cùng khai thác một sự kiện, nhưng đã có được góc nhìn, cách kể chuyện riêng.
Vinh quang và bi kịch, rất nhiều mâu thuẫn trong một con người và số phận độc đáo đã tạo nên sức hấp dẫn vô cùng lớn cho nhân vật Lê Văn Duyệt. Hiện tại, sân khấu chỉ khai thác được phần nào đó, chủ yếu vẫn là “kể chuyện” và trên bề mặt vài sự kiện, chứ chưa vẽ ra được chân dung toàn diện về nhân vật, cũng chưa lý giải sâu nhân vật, hay lý giải những vấn đề vĩ mô đằng sau một bản án.
Không gian sáng tạo về nhân vật Tả quân Lê Văn Duyệt vẫn còn rộng mở, chờ người làm sân khấu nói riêng và làm nghệ thuật nói chung khai thác thêm.
 |
| Tháng 9/2008, Nhà hát Kịch TPHCM ra mắt vở Tả quân Lê Văn Duyệt, được cố NSND Doãn Hoàng Giang dàn dựng từ kịch bản Người mang 9 án tử của tác giả Phạm Văn Quý với dàn diễn viên hùng hậu: Thế Anh, Quyền Linh, Bảo Trí, Trịnh Kim Chi... Phần dàn dựng sân khấu hoành tráng, phục trang được đầu tư đẹp mắt với 2 màu đỏ - đen chủ đạo tượng trưng cho 2 thế lực đối đầu nhau trong vở diễn được ghi nhận, gợi mở cho các sân khấu đầu tư mạnh tay cho đề tài lịch sử - Ảnh: Nhà hát Kịch TPHCM. |
 |
| Vở cải lương Án tử được tác giả Võ Tử Uyên chuyển thể từ kịch bản Người mang 9 án tử của tác giả Phạm Văn Quý, được đạo diễn Hoàng Duẩn dàn dựng đã đạt huy chương vàng Liên hoan truyền hình toàn quốc 2020. Hoàng Duẩn là trợ lý đạo diễn cho NSND Doãn Hoàng Giang dựng vở Tả quân Lê Văn Duyệt trước đây, nên đã đúc kết nhiều kinh nghiệm để có bản dựng sắc nét hơn cho Án tử. Đây cũng là vở cải lương hiếm hoi không sử dụng phục trang mang đậm tính sân khấu mà bám sát lịch sử. Vở có sự góp mặt của các nghệ sĩ: Điền Trung, Ngọc Đợi, Võ Minh Lâm, Lê Hồng Thắm, Bảo Trí… Ảnh: HTV. |
 |
| Năm 2024, đạo diễn Hoàng Duẩn lại dàn dựng kịch bản Người mang 9 án tử của tác giả Phạm Văn Quý thành vở kịch Đức Thượng công Tả quân Lê Văn Duyệt - Người mang 9 án tử cho Nhà hát Kịch IDECAF. Vở có sự tham gia của dàn diễn viên danh tiếng: Đình Toàn, Đại Nghĩa, Hoàng Trinh, Quang Thảo, Mỹ Duyên, Hòa Hiệp, Quốc Thịnh... Đây được xem là phiên bản thành công nhất khi đạt huy chương vàng Liên hoan Sân khấu TPHCM 2024 (lần I) lẫn thu hút đông đảo khán giả qua chương trình Sân khấu Sử Việt học đường và nhiều suất diễn doanh thu - Ảnh: Ngọc Tuyết |
 |
| Tháng 11/2024, sau bản truyền hình, vở cải lương Án tử (kịch bản: Phạm Văn Quý, chuyển thể: Võ Tử Uyên) có bản dựng sân khấu với phần dàn dựng của đạo diễn Hoa Hạ. Vở cũng lấy lại tên gốc từ kịch bản của tác giả Phạm Văn Quý là Người mang 9 án tử. Với phong cách dàn dựng hiện đại, tiết tấu nhanh gọn cùng sự nỗ lực của dàn diễn viên trẻ giỏi nghề, là: Võ Minh Lâm, Hoàng Hải, Thy Trang, Trọng Hiếu..., vở đã đạt huy chương bạc Liên hoan Cải lương toàn quốc 2024 - Ảnh: Ngọc Tuyết |
 |
| Nhà hát Nghệ thuật Hát bội TPHCM thắng lớn tại Liên hoan Nghệ thuật Sân khấu chuyên nghiệp Tuồng, Bài chòi và Dân ca kịch toàn quốc 2018 với vở Lê Công kỳ án (kịch bản: Hữu Danh, đạo diễn: Nguyễn Hoàn) - lần đầu tiên mang về cho Nhà hát chiếc huy chương vàng danh giá ở một kỳ hội diễn. Vai diễn Lê Văn Duyệt của nghệ sĩ Đông Hồ cũng được biết đến là Tả quân… hiền nhất khi vở chủ trương khai thác ông dưới góc độ một nhà lãnh đạo gần dân hơn là hình ảnh một dũng tướng. Vở còn có sự tham gia của các nghệ sĩ: Hữu Danh, Linh Hiền, Kiều My, Bảo Châu, Thanh Bình... - Ảnh: Ngọc Tuyết |
 |
| Năm 2020, NSND Mỹ Hằng dàn dựng vở cải lương Lê Công kỳ án (soạn giả trẻ Phạm Văn Đằng chuyển thể từ kịch bản hát bội của NSND Hữu Danh) làm tác phẩm báo cáo tốt nghiệp đạo diễn sân khấu của mình. Vở có sự tham gia của các nghệ sĩ: Lê Trung Thảo, Võ Minh Lâm, Lê Hồng Thắm, Hoài Nam, Hoàng Hải, Trọng Hiếu... - Ảnh: Ngọc Tuyết |
 |
| Năm 2015, vở cải lương Trung thần (tác giả - đạo diễn: NSƯT Hoa Hạ, chuyển thể cải lương: Hoàng Song Việt) đạt huy chương bạc tại Cuộc thi nghệ thuật sân khấu cải lương chuyên nghiệp toàn quốc. So với các vở diễn cùng đề tài, NSƯT Hoa Hạ không khai thác riêng hình tượng Tả quân Lê Văn Duyệt mà cùng số phận và bi kịch của Hữu quân Lê Chất và Trung quân Nguyễn Văn Thành để nêu bật chủ đề tư tưởng: "Sống - chết vì vua hay vì dân?". Vở đánh dấu sự thăng hoa của lực lượng nghệ sĩ trẻ: Lê Tứ, Lê Trung Thảo, Điền Trung, Tú Sương, Minh Trường, Lê Thanh Thảo, Võ Minh Lâm... - Ảnh: Quốc Thanh. |
 |
| Năm 2019, NSND Hoàng Quỳnh Mai dàn dựng vở Trung thần (kịch bản: NSƯT Hoa Hạ, chuyển thể: Từ Hải) cho Nhà hát Tuồng Việt Nam. Đây là việc khá hy hữu, khi một đơn vị sân khấu phía Bắc lại khai thác kịch bản về một nhân vật lịch sử Nam bộ. Với sự góp mặt của dàn nghệ sĩ thực lực: Lộc Huyền, Mạnh Linh, Tuấn Hiệp, Ngọc Cường..., vở đạt huy chương bạc Liên hoan Tuồng và Dân ca kịch toàn quốc 2019 - Ảnh: Cục Nghệ thuật biểu diễn. |
Đông A
| Chia sẻ bài viết: |
Chuỗi hoạt động Những ngày văn học - nghệ thuật TPHCM là dịp nhìn lại diện mạo văn học - nghệ thuật hiện nay, định hướng cho giai đoạn mới.
Sở Văn hoá - Thể thao (VH-TT) TPHCM trình bày những khó khăn đối với một số nhóm công trình hiện nay trong việc xếp hạng di tích.
Triển lãm không chỉ là một sự kiện nghệ thuật, mà còn là bản báo cáo sinh động về sức sáng tạo của giới mỹ thuật thành phố trong năm qua.
Nhiều tiểu thuyết lịch sử khai thác những giai đoạn vẫn còn chìm khuất trong sử liệu tiếp tục được ra đời, trong đó có sách của các tác giả nước ngoài..
Giữa đô thị không ngừng chuyển mình, Tân Định vẫn lặng lẽ kể lại câu chuyện về Sài Gòn - nơi quá khứ và hiện tại cùng song hành.
Các thế hệ nhà văn trẻ đã luôn được tiếp nối, khẳng định dấu ấn cho thế hệ mình và nối dài mạch nguồn sáng tạo của văn chương phương Nam.
Sau 15 năm ấp ủ, đạo diễn Minh Nguyệt đã đưa được Bút máu - cảm tác từ truyện ngắn cùng tên của nhà văn Vũ Hạnh - lên sàn diễn.
Nhiều chương trình nghệ thuật được tổ chức phục vụ miễn phí cho công chúng.
Tối 21/10, sau 4 ngày diễn ra sôi nổi, chuỗi hoạt động “Những ngày Văn học - Nghệ thuật TPHCM” đã chính thức khép lại.
Báo Phụ nữ TPHCM đã trao giải Nhì cuộc thi Kể chuyện sách thiếu nhi cho em Mai Nguyễn Quốc Bảo, trường THCS Nguyễn Đăng Sơn, Chợ Mới, An Giang.
Triển lãm "Kaleidoscope - The Dreamscape of Self" đưa người xem khám phá những bức tranh được "dệt" nên từ thế giới nội tâm đa chiều của các họa sĩ Việt Nam.
Cuộc trò chuyện về tác phẩm "Khi đàn sếu bay về phương Nam" của nhà văn Thụy Điển Lisa Ridzén vừa được diễn ra tại TPHCM.
Em Phạm Ngọc Lan Anh (xã Chợ Mới, An Giang) giới thiệu sách 'Cây cam ngọt của tôi'.
Đêm nhạc “Giai điệu từ những vần thơ” giới thiệu tuyển tập Thơ phổ nhạc - 50 năm Thành phố Hồ Chí Minh do Hội Nhà văn TPHCM biên soạn.
Chương trình nghệ thuật đờn ca tài tử và sân khấu cải lương trong khuôn khổ "Những ngày văn học, nghệ thuật TPHCM".
Sau thời gian chống chọi với bạo bệnh, NSƯT Minh Hoàng - Phó trưởng Đoàn 1 Nhà hát Cải lương Trần Hữu Trang - đã trút hơi thở cuối cùng.
Tôi không viết để kể cổ tích. Tôi viết để nhắc chúng ta rằng: dù yêu thương có khi không trọn vẹn, thì lòng tốt vẫn hiện hữu quanh mình.
Theo ban tổ chức, Lễ hội ẩm thực chay năm 2025 được xem là lễ hội có quy mô lớn nhất từ trước đến nay tại TPHCM.
