Geronimo: An American legend (Tộc trưởng huyền thoại): Một lịch sử khác của nước Mỹ

Là một bộ phim thể loại viễn Tây (Western), ra mắt năm 1993, Geronimo: An American Legend (tựa tiếng Việt: Tộc trưởng huyền thoại) của đạo diễn Walter Hill có câu chuyện hư cấu về cuộc chiến tranh giằng co của quân đội chính quy nước Mỹ thời lập quốc với tộc Apache bản địa Mỹ - do thủ lĩnh Geronimo huyền thoại khởi xướng.   

Apache là thuật ngữ chung cho một số nhóm người Mỹ bản địa, có liên quan đến văn hóa cư trú ở miền Tây Nam nước Mỹ. Trong nhiều thập niên xung đột giữa Apache - Mexico và Apache - Mỹ, việc đánh phá đã trở thành một phần trong lối sống của người Apache, được sử dụng cho các mục đích chiến lược thực địa cũng như hoạt động kinh tế sống còn của họ. 

Chỉ từ năm 1820 đến năm 1835, khoảng 5.000 người Mexico đã chết trong các cuộc tấn công của người Apache và 100 khu định cư bị phá hủy. Vào năm 1835, chính phủ Mexico đã chính thức treo thưởng cho ai có được da đầu của bất kỳ người Apache nào. 

Trailer  phim  Geronimo: An American Legend: 

Thủ lĩnh Geronimo - “Người da đỏ tồi tệ nhất từng sống”?

Riêng thủ lĩnh Geronimo đã tích lũy một kỷ lục về sự tàn bạo mà theo National Geographic, “Thống đốc Sonora tuyên bố vào năm 1886, rằng trong 5 tháng cuối cùng thuộc sự nghiệp hoang dã của Geronimo, nhóm 16 chiến binh của thủ lĩnh man rợ đã tàn sát khoảng 500-600 người Mexico”. Họ đã trốn thoát các cuộc truy đuổi từ hàng ngàn quân lính Mexico và Mỹ trong hơn một năm cao điểm của chiến dịch truy sát, khiến Geronimo trở thành người Mỹ bản địa nổi tiếng nhất thời bấy giờ. Thậm chí, điều đó mang lại cho vị thủ lĩnh này danh hiệu “người da đỏ tồi tệ nhất từng sống”. 

Hẳn nhiên, Geronimo có lý do riêng để lãnh đạo tộc Apache trong các cuộc phản kích cực kỳ tàn bạo với binh lính Mexico và cả quân đội Mỹ: mong muốn trả thù cho việc binh lính Mexico từng sát hại toàn bộ gia đình ông. 

Chân dung thật của thủ lĩnh Geronimo trong lịch sử người bản địa Mỹ

Geronimo, trong Cuộc đời tôi: Tự truyện của Geronimo, năm 1905, đã kể lại: “Một buổi chiều muộn, khi từ thị trấn trở về, chúng tôi gặp một vài phụ nữ và trẻ em, họ kể với chúng tôi rằng quân Mexico từ một thị trấn khác đã tấn công trại của chúng tôi, giết chết tất cả chiến binh của đội cận vệ; bắt tất cả ngựa con, tịch thu vũ khí, phá hủy trại và giết chết nhiều phụ nữ cùng trẻ em của chúng tôi. Chúng tôi nhanh chóng tách ra, giấu mình hết sức có thể cho đến khi màn đêm buông xuống và tập trung tại điểm hẹn đã định - một bụi cây bên bờ sông. Chúng tôi từng người một lặng lẽ lẻn vào trại của mình. Tôi thấy người mẹ già, người vợ trẻ và 3 đứa con nhỏ của tôi nằm trong số những người bị giết”. Sự mất mát đột ngột toàn bộ gia đình đã khiến Geronimo căm ghét tất cả người Mexico trong suốt quãng đời còn lại. Geronimo đã tự thuật rằng: “Với tôi, họ luôn phản bội và độc ác”.

Poster phim Geronimo - Tộc trưởng huyền thoại

Và thủ lĩnh  Geronimo hiện diện trên phim 

Đạo diễn Walter Hill là một trong những nhà làm phim Hollywood nổi tiếng về việc hồi sinh thể loại phim viễn Tây (Western) vào đầu thập niên 1990. Ông từng nói trong một cuộc phỏng vấn, rằng “mọi bộ phim tôi làm đều là phim viễn Tây” và “phim viễn Tây là nơi mà một vũ trụ đạo đức sẽ bị tước bỏ hoặc lột trần, bất kể vấn đề kịch tính là gì, nằm ngoài những con đường kiểm soát xã hội thông thường”. Walter Hill chia sẻ thêm: “Tôi đã đọc lịch sử miền viễn Tây suốt đời và tôi cảm thấy câu chuyện về Geronimo chưa bao giờ thực sự được kể”.

Nhà biên kịch John Milius với bản thảo thực hiện vào năm 1989, có quan điểm chủ đạo: “Geronimo là người đã chứng kiến ​​lịch sử của dân tộc mình bị xóa sổ”. 

Đạo diễn Walter Hill nhấn mạnh: “Khán giả không đi xem phim để học lịch sử, họ muốn giải trí. Nhưng họ cũng không muốn xem thứ gì đó phá hủy lịch sử. Vì vậy, bộ phim là một biên giới có đường nét phân định mỏng manh”.
Với quan điểm làm nghề đầy tâm tư như thế, các nhà làm phim của Geronimo: An American Legend đã quyết tâm phơi bày những sự thật lịch sử còn khuất lấp hoặc đã bị chôn vùi theo thời gian. 

Chân dung Geronimo - thủ lĩnh tộc Apache (năm 1884)

Bộ phim là hành trình dõi theo các sự kiện dẫn đến sự đầu hàng của thủ lĩnh Geronimo với quân đội Chính phủ Mỹ vào năm 1886. Trước đó, Geronimo đã làm bẽ mặt quân đội Mexico và Mỹ bằng cách trốn tránh việc bị bắt hết lần này đến lần khác, trong khi vẫn tiếp tục thực hiện các cuộc tấn công du kích được lên kế hoạch kỹ lưỡng. Họ cũng chính là một trong những lực lượng lớn cuối cùng của các chiến binh người Mỹ bản địa độc lập, từ chối chấp nhận sự chiếm đóng của quân đội Mỹ ở miền Tây nước Mỹ.

Tướng Nelson A. Miles nhận ra rằng bất chấp các chiến thuật bài bản và quy mô của mình, quân đội Mỹ cũng không thể tiến gần hơn đến việc bắt giữ Geronimo như mong muốn. Vị tướng này bèn chiêu hàng Geronimo bằng một thỏa thuận khi đưa ra mức án 2 năm tù cho Geronimo ở khu bảo tồn và định cư Florida, kèm lời đề nghị về miền đất mới ở Arizona và 2 con la cho mỗi chiến binh Apache đầu hàng Chính phủ Mỹ. Dù vậy, tướng Miles thừa biết Chính phủ Mỹ không hề có ý định tôn trọng thỏa thuận này với người da đỏ bản địa.

Điều đó khiến những binh sĩ thuộc cấp - những người được giao nhiệm vụ chiêu hàng Geronimo - cũng cảm thấy có lỗi với người Apache và phản ứng với cấp trên. Trong số đó, có trung úy Charles B. Gatewood - một sinh viên tốt nghiệp học viện quân sự danh tiếng West Point được giao nhiệm vụ bắt giữ Geronimo với sự hỗ trợ của thiếu úy Britton Davis - một kỵ binh trẻ đầy tham vọng nhưng thiếu kinh nghiệm. Tướng Miles đã trù dập Gatewood, khiến anh phải dành phần đời còn lại trong sự nghiệp với một vị trí buồn tẻ ở vùng nông thôn Wyoming. Kỵ binh Davis thì quyết định từ chức thay vì tiếp tục im lặng phục vụ dưới quyền tướng Miles và rời quân ngũ. Nhân vật này cũng là người kể chuyện của phim, là một sĩ quan đã tham gia các sự kiện ấy. Năm 1929, Davis xuất bản cuốn hồi ký chấn động thời đó, có tựa đề Sự thật về Geronimo. 

Qua Geronimo: An American Legend, các nhà làm phim đã quyết tâm phơi bày những sự thật lịch sử còn khuất lấp hoặc đã bị chôn vùi theo thời gian

Thỏa thuận mang tính dối lừa của tướng Miles với thủ lĩnh Geronimo và người bản địa Apache, về sau đã gây ra tranh cãi trước Thượng viện Mỹ, trong những tranh luận rằng liệu Geronimo có đầu hàng vô điều kiện hay không. Geronimo nhiều lần khẳng định trong hồi ký của mình rằng ông đã bị lừa và việc ông đầu hàng với tư cách là một tù nhân chiến tranh là có điều kiện. Kể từ đó, thủ lĩnh Geronimo phải sống tiếp 22 năm đời mình trong tình cảnh không bao giờ được phép trở về quê nhà và buộc phải chịu đựng nỗi nhục nhã khi bị trưng bày như một chiến tích sống của cuộc chinh phục từ người Mỹ “da trắng”. Trong khi đó, người Apache bị rơi vào cảnh nghèo đói do bị thui chột môi trường sống cùng tập quán cố hữu, buộc phải phụ thuộc vào chính sách áp đặt văn hóa lẫn kinh tế của Chính phủ Mỹ để sinh tồn. 

Châu Quang Phước - Nguồn ảnh: Internet