Cao tốc là động lực cho phát triển kinh tế TPHCM trong kỷ nguyên mới

“Mạch máu” của nền kinh tế đô thị

TPHCM hiện đóng góp khoảng 22 - 23% GDP cả nước và gần 30% tổng thu ngân sách quốc gia. Với mật độ dân số và tốc độ tăng trưởng thương mại - dịch vụ cao, nhu cầu vận tải hàng hóa và hành khách ngày càng lớn. Tuy nhiên, hạ tầng giao thông truyền thống đang ngày càng quá tải, chi phí logistics cao (chiếm 16 - 17% GDP theo thống kê năm 2024) là điểm nghẽn kéo dài nhiều năm.

Nút giao Mỹ Yên ở Long An kết nối với 3 trục giao thông lớn gồm cao tốc TPHCM - Trung Lương, cao tốc Bến Lức - Long Thành và đường Vành đai 3 TPHCM - Ảnh: Phước Chánh

Các tuyến cao tốc kết nối trực tiếp TPHCM với các tỉnh, thành phố vệ tinh được ví như “mạch máu” của nền kinh tế. Chẳng hạn, cao tốc TPHCM - Long Thành - Dầu Giây mở ra trục liên kết với vùng Đông Nam Bộ và Tây Nguyên; cao tốc TPHCM - Trung Lương - Mỹ Thuận đưa hàng hóa miền Tây về cảng Cát Lái, Hiệp Phước nhanh chóng hơn; hay dự án Vành đai 3, Vành đai 4 hứa hẹn giảm tải nội đô, đồng thời hình thành chuỗi đô thị - công nghiệp - logistics hiện đại.

Trong bối cảnh thương mại điện tử và logistics hiện đại phát triển mạnh, cao tốc đóng vai trò nền tảng. Các trung tâm kho vận, dịch vụ giao hàng nhanh chỉ có thể vận hành hiệu quả khi gắn với mạng lưới cao tốc liên thông.

Đây cũng là điều kiện để TPHCM nâng sức cạnh tranh, đáp ứng yêu cầu khắt khe từ các hiệp định thương mại tự do, đồng thời củng cố vị thế là trung tâm logistics quốc tế.

Hiện trạng triển khai các tuyến cao tốc

Trong nhiều năm qua, tuyến TPHCM - Long Thành - Dầu Giây dài 55km là cửa ngõ huyết mạch kết nối thành phố với Đồng Nai, Bà Rịa - Vũng Tàu (nay TPHCM) và khu vực Tây Nguyên.

Sau khi đưa vào khai thác (năm 2015), tuyến đường này nhanh chóng rơi vào tình trạng quá tải, mỗi ngày phải gánh trung bình 52.000 - 55.000 lượt xe, gấp gần 3 lần công suất thiết kế ban đầu.

Các dịp cao điểm lễ, Tết, lưu lượng có lúc vượt 70.000 lượt xe/ngày, khiến tình trạng kẹt xe thường xuyên xảy ra tại nút giao An Phú (TP Thủ Đức trước đây) và trạm thu phí Long Phước.

Cao tốc TPHCM - Long Thành - Dầu Giây (đoạn qua TPHCM) đã được khởi công mở rộng - Ảnh: Nguyễn Văn

Để tháo gỡ, Chính phủ đã giao cho Tổng công ty Đầu tư phát triển đường cao tốc Việt Nam (VEC) làm chủ đầu tư thực hiện dự án mở rộng đoạn TPHCM - Long Thành (22km) từ 4 làn xe hiện hữu lên 8 làn xe, với tổng vốn đầu tư gần hơn 16.300 tỉ đồng, gồm vốn ngân sách nhà nước và vốn VEC huy động. Trong đó, vốn đầu tư công là 6.500 tỉ đồng và vốn VEC huy động hơn 9.800 tỉ đồng.

Công trình khởi công vào ngày 19/8 vừa qua, sẽ hoàn thành sau khoảng 2 năm thi công. Khi đưa vào khai thác, tuyến cao tốc sẽ đáp ứng năng lực vận tải khoảng 100.000 lượt xe/ngày, góp phần giảm ùn tắc cửa ngõ phía Đông và tạo động lực phát triển cho sân bay quốc tế Long Thành trong tương lai.

Song song, tuyến Trung Lương - Mỹ Thuận (51km) đã đưa vào khai thác từ tháng 4/2022 với 4 làn xe. Tuy nhiên, theo Công ty cổ phần BOT Trung Lương - Mỹ Thuận, trung bình mỗi ngày đêm, có khoảng 20.000 lượt phương tiện lưu thông, gần vượt công suất thiết kế. Dự án mở rộng tuyến này lên 6 làn xe, tốc độ 100 km/h, cũng đã được chuẩn bị đầu tư, dự kiến khởi công trong quý II/2025.

Ngoài ra, nhiều tuyến kết nối khác đang trong giai đoạn nghiên cứu, như đường dẫn từ nút Gò Dưa (Vành đai 2) tới Bình Dương, cao tốc TP.HCM - Chơn Thành (khởi công cuối tháng 1/2025), cao tốc TPHCM - Mộc Bài (khởi công ngày 19/8 vừa qua) nhằm mở rộng mạng lưới cao tốc vùng.

Trong kỷ nguyên mới, phát triển kinh tế không chỉ tập trung trong ranh giới hành chính của một đô thị, mà cần mở rộng thành vùng liên kết. Khi các tuyến cao tốc được mở rộng và hoàn thiện, TPHCM sẽ trở thành trung tâm trung chuyển, cửa ngõ ra thế giới của cả miền Nam.

Mô hình “một giờ di chuyển” sẽ định hình: từ TPHCM, doanh nghiệp và người dân có thể dễ dàng kết nối đến Đồng Nai, Bình Dương (trước đây), Long An (trước đây), Bà Rịa - Vũng Tàu (trước đây), Tiền Giang (trước đây). Điều này vừa thúc đẩy dòng chảy hàng hóa, vừa hình thành các cực tăng trưởng mới, giảm tải áp lực hạ tầng nội đô.

TPHCM đặt mục tiêu trở thành “thành phố toàn cầu”, trung tâm tài chính, thương mại và dịch vụ quốc tế. Để hiện thực hóa, cùng với thể chế đột phá và nhân lực chất lượng cao, thành phố cần một hạ tầng giao thông chiến lược, trong đó hệ thống cao tốc là chìa khóa.

Đầu tư mở rộng cao tốc không chỉ giải quyết bài toán trước mắt về ùn tắc và chi phí logistics, mà còn tạo dựng lợi thế cạnh tranh dài hạn, là động lực giúp TPHCM bứt phá trong kỷ nguyên mới.

Nguyễn Văn