Bài học vào đời trong "3 chàng ngốc"

Nhắc đến phim Ấn Độ, nhiều khán giả Việt Nam thường nhớ đến những tác phẩm dài lê thê với các cảnh quay chậm rãi. Một số người khác lại nghĩ đến các bộ phim với hiệu ứng hình ảnh cường điệu, người hùng bay nhảy hay hất tung kẻ thù lên hàng chục mét. Tuy nhiên, quốc gia này hoàn toàn không thiếu những bộ phim được đánh giá cao về nội dung và chất nhân văn.

Một trong số đó là 3 Idiots (đạo diễn Rajkumar Hirani, 2009), bộ phim nổi tiếng với khán giả Việt nhiều năm qua nhờ hiệu ứng truyền miệng. Tác phẩm dài đến gần ba giờ này đưa ra nhiều vấn đề về giáo dục, hướng nghiệp, định hướng cuộc sống mà người trẻ nào cũng gặp phải. Đặc biệt, bối cảnh học đường châu Á của phim cực kỳ gần gũi Việt Nam, đến mức nhiều người thấy mình trong từng câu thoại hay tình tiết trong phim. Trước thềm kỳ thi trung học phổ thông, các bài học trong phim lại càng thêm ý nghĩa và thấm thía.

Xung đột giữa hai luồng tư tưởng trong phim

3 Idiots lấy bối cảnh Học viện Cơ khí Hoàng gia (ICE) Ấn Độ, điểm đến mơ ước của nhiều người. Ở một cảnh đầu phim, nhóm “ma cũ” đang bắt nạt các sinh viên năm nhất trong một “nghi lễ” tiếp đón người mới. Đó gần như một thứ văn hóa ở ngôi trường này mà ai cũng phải trải qua.

Thế nhưng, tân sinh viên Rancho (Aamir Khan) không nghĩ vậy. Khi bị anh chàng “ma cũ” đe nẹt phải tiến hành nghi thức, Rancho chẳng thèm tuân lời mà còn biến anh ta thành trò cười. Chàng sinh viên năm nhất này đã tỏ rõ bản lĩnh ngay từ đầu và hứa hẹn là một nhân vật đặc biệt trong ngôi trường danh giá.

Rancho nhanh chóng khiến các bạn học và giáo viên bất ngờ với sự thông minh, phóng khoáng của mình. Trong mỗi tình huống hay trước câu hỏi của giáo viên, anh luôn có cách ứng biến thông minh, ngoài khuôn khổ. Rancho kết bạn cùng Farhan (R. Madhavan), chàng trai bị gia đình bắt học kỹ sư, và Raju (Sharman Joshi), chàng trai nghèo muốn đổi đời nhờ ngành cơ khí.

Họ tạo thành bộ ba thân thiết nhưng là cái gai trong mắt thầy Viru (thường gọi là Virus, do Boman Irani đóng), người quản lý ngôi trường với quan điểm truyền thống, bảo thủ. Thật tréo ngoe khi Rancho lại phải lòng Pia (Kareena Kapoor Khan), con gái út xinh đẹp của Viru.

Tài tử Aamir Khan và bóng hồng Kareena Kapoor Khan

Bạn đi học vì điều gì?

Đất nước Ấn Độ chia sẻ nhiều điểm chung với Việt Nam trong quan điểm về học vấn. Cha mẹ thường muốn con mình học cao, tốt nghiệp các ngành nghề được kính trọng như bác sĩ, kỹ sư. Qua đó, đứa con sẽ có địa vị, kiếm ra tiền và khiến dòng họ mở mày mở mặt. Điểm số là tiêu chí quan trọng để ganh đua trong trường, trong đó những người đứng đầu được tuyên dương và sở hữu nhiều quyền lợi.

Thông qua từng nhân vật, bộ phim giới thiệu nhiều động cơ đến trường khác nhau. Farhan đam mê nhiếp ảnh nhưng bị bố mẹ bắt học kỹ sư. Raju là một sinh viên có tư chất bình thường nhưng nỗ lực học để vực dậy gia đình có người cha bị liệt. Anh luôn mang mặc cảm về tiền bạc từ khi người thân không đủ tiền mua chiếc xe làm của hồi môn cho chị gái.

Trong lớp học còn Chatur (Omi Vaidya), một sinh viên tham vọng, luôn muốn đứng nhất lớp và trở thành người giàu có.
Rancho là người đặc biệt nhất khi đi học chỉ vì khao khát kiến thức, không đặt nặng thứ hạng cũng như danh vọng. Với anh, việc học phải mang tính ứng dụng cao chứ không chỉ là thuộc lòng các công thức hay định nghĩa.

Rancho là luồng gió lạ trong môi trường sư phạm có phần bảo thủ, khuôn phép trong phim. Anh học ở mọi nơi, mọi lúc, đồng thời kết hợp kiến thức thường thức và hàn lâm. Sức sáng tạo của anh liên tiếp mang đến những sáng chế độc đáo hay cách giải quyết tình huống bất ngờ.

Ba chàng ngốc được nhiều người trẻ thích thú

Dù vẫn còn những màn múa hát đặc trưng của điện ảnh Ấn Độ, 3 Idiots sở hữu kịch bản thông minh, chắt lọc tình tiết. Điểm nổi bật của câu chuyện là sự xung đột giữa quan điểm cách tân và bảo thủ trong giáo dục. Ở một cảnh, thầy Viru đứng trước các tân sinh viên và thuyết trình về sự quan trọng của việc đứng nhất, như một thước đo cho sự thành công. Nhưng rồi qua từng phân đoạn phim, Rancho dần dần bẻ gãy các ý tưởng cũ kỹ về giáo dục. Cậu cho rằng việc chạy theo điểm số, thời hạn sẽ đánh mất cái đẹp của giáo dục, sâu xa hơn là kiến thức.

“Đây là trường học chứ không phải nồi áp suất. Một con sư tử ở rạp xiếc phải ngồi trên ghế vì sợ roi da nhưng bạn sẽ gọi con sư tử ấy là được huấn luyện tốt chứ không phải là được giáo dục tốt”, anh chia sẻ thẳng thắn. Chỉ khi gỡ bỏ được các áp lực thái quá, con người mới có thể thảnh thơi để tận hưởng vẻ đẹp của kiến thức, cũng như hấp thụ chúng một cách toàn vẹn nhất.

Bộ phim để lại thông điệp quý báu là việc giáo dục để đào tạo ra những con người, chứ không phải những cỗ máy kiến thức. Giáo dục tốt là khiến người ta trở nên hiểu bản thân mình hơn, có quan điểm sống tốt, cũng như xây dựng phương pháp học tập để có thể tiến bộ hơn về sau.

Giá trị của đam mê

Chọn thời điểm đại học, 3 Idiots còn mở rộng vấn đề ngoài phạm trù giáo dục. Đó là ý nghĩa của những sự lựa chọn và tinh thần theo đuổi đam mê. Nếu yêu công việc mình làm, bạn có thể thật hạnh phúc với chúng. Về lâu dài, điều đó tốt hơn hẳn việc cứ cố gắng đâm đầu vào một ngành mà mình chẳng hề yêu thích.

Nhân vật Farhan, kể lại cuộc đời mình theo cách vừa hóm hỉnh, vừa mỉa mai: “Tôi sinh ra vào lúc 5 giờ 15 phút. Lúc 5 giờ 16 phút, cha tôi tuyên bố: Con tôi sẽ trở thành kỹ sư. Farhan Qureshi, kỹ sư công nghệ”. Cứ thế, cuộc đời của cậu đã được sắp đặt để trở thành một kỹ sư với thu nhập cao và khiến gia đình tự hào. Chỉ một điểm không ổn trong kế hoạch “hoàn hảo” đó. Chẳng ai quan tâm Farhan thật sự muốn gì.

Trailer 3 chàng ngốc:

Nhờ ảnh hưởng tích cực từ Rancho, Farhan nhận ra đam mê đích thực của mình là chụp ảnh thiên nhiên. Trường đoạn anh can đảm thổ lộ với gia đình chuyện bỏ ngành kỹ sư để theo đuổi bộ môn chụp ảnh thật sự giàu cảm xúc. Khi người bố nói: “Khi con thấy bạn bè mình mua xe và nhà, con sẽ nguyền rủa bản thân”, anh đáp lời: “Nghiệp kỹ sư sẽ chỉ khiến con đau khổ. Khi đó con sẽ nguyền rủa bố. Con thà nguyền rủa bản thân còn hơn”.

Raju lại là một mảnh ghép khác của bộ ba. Anh cần cù, muốn học ngành kỹ sư nhưng lại sợ thất bại, sợ gia đình không vượt được cảnh nghèo, sợ làm trái ý những người quyền thế. Hành trình của nhân vật này là để vượt qua những mặc cảm và trở ngại mà anh tự gieo cho bản thân.

Hai nhân vật Farhan và Raju đại diện cho những cá tính bình thường trong xã hội, do đó hành trình của họ dễ gây đồng cảm với khán giả. Trong khi Rancho là thiên tài, sáng suốt ngay từ đầu phim, hai người bạn của anh phải trải qua rất nhiều nỗ lực, đấu tranh tư tưởng để có cái nhìn thấu suốt và hạnh phúc trong cuộc sống. Họ là hình mẫu gần gũi, có thể bắt gặp trong mỗi chúng ta.

Sự chấp nhận sai lầm cũng là một thông điệp đáng nhớ của bộ phim. Thầy Viru, với hàng chục năm kinh nghiệm, tự tin rằng phương pháp của mình là thứ duy nhất đúng đắn. Gần như suốt thời lượng bộ phim, ông xung đột với Rancho về phương pháp giáo dục, gián tiếp gây ra nhiều chuyện đau lòng. Nhưng rồi cũng đến lúc Viru không thể chối bỏ sự thật và thừa nhận thất bại của mình. Ngay cả Rancho cũng có lúc lầm lẫn, khiến nhân vật này trở nên con người hơn chứ không quá hoàn hảo. Chỉ khi chấp nhận là mình có thể mắc sai lầm, con người mới biết cách hoàn thiện bản thân và gạt bỏ những nỗi sợ mơ hồ trong tâm trí.

Bằng việc kể câu chuyện ở hai mốc thời gian - thời đại học và mười năm sau, 3 Idiots minh họa sự trưởng thành của con người nếu có những quyết định đúng đắn lẫn sự thấu hiểu bản thân. Dù truyền tải nhiều bài học, bộ phim không hề khô khan mà chứa đầy tiếng cười bởi trò nghịch ngợm của “ba chàng ngốc” và loạt tình huống bi hài khi Farhan và Raju đi tìm Rancho. Tác phẩm đã giành được đến 58 giải thưởng ở quê nhà Ấn Độ, đồng thời gây tiếng vang quốc tế.

Ý nghĩa về tình bạn, đam mê, giáo dục, hạnh phúc trong 3 Idiots mang tính phổ quát mà hầu như ai cũng có thể liên hệ. Riêng khán giả châu Á lại đồng cảm hơn nhờ yếu tố văn hóa, giáo dục tương đồng. Ở Trung Quốc, người xem chấm đây là phim hay thứ 14 mọi thời trên trang Douban. Ở Hàn Quốc, 3 Idiots vào top 30 phim hay nhất mọi thời trên trang Naver.

Ân Nguyễn