Xây dựng văn hóa số học đường

Mâu thuẫn online thành va chạm trực tiếp

Đầu tháng 12/2025, Công an xã Kỳ Anh (tỉnh Hà Tĩnh) phát hiện 2 nhóm học sinh THCS trên địa bàn hẹn nhau giải quyết mâu thuẫn. Đáng nói, mâu thuẫn này bắt nguồn từ những bất đồng quan điểm trên mạng xã hội giữa 2 học sinh mới 12 tuổi. Sau đó, cả hai rủ thêm bạn bè, mang nhiều hung khí gặp nhau để “nói chuyện phải trái”.

Học sinh Trường THPT Dương Văn Thì trong một hoạt động về an toàn trên không gian mạng

Trước đó, tại TPHCM, Công an phường Gò Vấp cũng tiếp nhận tin báo về vụ xô xát giữa 2 nhóm thanh niên xuất phát từ việc nói xấu nhau trên Facebook. Cả hai cự cãi, thách thức rồi đánh nhau trực tiếp. Trong quá trình “hỗn chiến”, một số cá nhân bị đánh bằng ghế, nón bảo hiểm, điện thoại bị đập vỡ.

Về tình trạng trên, bà Kiều Thị Hương Liên - Hiệu trưởng Trường THCS Tân Túc (xã Tân Nhựt) - chia sẻ: “Đa phần học sinh còn thiếu kỹ năng chọn lọc, dễ bị ảnh hưởng bởi thông tin sai lệch trên mạng xã hội. Không có định hướng, các em thấy nội dung gì thích là chia sẻ. Nhiều trường hợp bình luận thiếu kiểm soát trên mạng dẫn đến mâu thuẫn ngoài đời, thậm chí gây ra bạo lực học đường”.

Bà Nguyễn Thị Hà - Phó hiệu trưởng Trường THPT Dương Văn Thì (phường Tăng Nhơn Phú, TPHCM) - cho rằng: Nhiều học sinh chưa lường hết mức độ ảnh hưởng khi chia sẻ thông tin hay bày tỏ suy nghĩ trên nền tảng số. Các em nghĩ trang cá nhân là nơi muốn gì thì nói đó, mà không hiểu rằng chỉ 1 dòng trạng thái bức xúc nhất thời cũng có thể gây tổn thương cho người khác. Nguyên nhân lớn nhất là vì các em còn thiếu kỹ năng kiểm soát cảm xúc, thường nhìn vấn đề một chiều.

“Chưa kể, AI có thể tạo ra hình ảnh, câu chuyện không có thật để gây ảnh hưởng đến ai đó. Do đó, việc xây dựng văn hóa ứng xử số càng trở nên cấp thiết. Bởi những tổn thương trực tuyến tác động trực tiếp đến sự an toàn tinh thần của học sinh” - bà nhấn mạnh.

Thạc sĩ Võ Minh Thành - giảng viên Khoa Tâm lý học, Trường đại học Sư phạm TPHCM - phân tích: Lứa tuổi học sinh là giai đoạn hình thành bản sắc cá nhân, hệ giá trị sống và cách ứng xử với người khác. Các em dễ bị ảnh hưởng bởi môi trường xung quanh, mạng xã hội. Khi thường xuyên tiếp xúc với nội dung tiêu cực, lời nói thô tục, mạt sát… học sinh có thể xem đó là bình thường. Những nội dung tiêu cực, bạo lực còn khiến các em chai lì cảm xúc, tác động trực tiếp đến sự phát triển nhân cách và các mối quan hệ của học sinh.

Hình thành văn hóa số

Để bảo vệ các em, ông Võ Minh Thành cho rằng, trường học cần có quy trình xử lý các sai phạm rõ ràng. Không chỉ “kỷ luật cho xong”, mà cần giáo dục, giúp các em hiểu hậu quả và sửa chữa. Đồng thời phát huy vai trò của phòng tư vấn tâm lý học đường khi học sinh bị tổn thương. Ở phía phụ huynh, thay vì hỏi “Con có dùng mạng không?”, hãy hỏi: “Dạo này con hay xem kênh nào? Con nghĩ sao về chuyện đó?”. Nếu con thay đổi tâm trạng đột ngột, sợ đến trường… hãy tìm hiểu nguyên nhân.

Thực tế, nhiều trường tại TPHCM đã nỗ lực xây dựng văn hóa ứng xử văn minh trên môi trường số cho học sinh. Bà Nguyễn Thị Minh Nguyệt - Hiệu trưởng Trường tiểu học Hiệp Tân (phường Phú Thạnh) - cho biết, việc hướng dẫn học sinh cách chọn lọc thông tin và ứng xử văn minh được trường tích hợp vào các tiết học, giờ sinh hoạt lớp hoặc dưới cờ. Bà lấy ví dụ: “Trong một tiết học có áp dụng chuyển đổi số, khi cho học sinh dùng thiết bị điện tử để nhận xét sản phẩm học tập của bạn, giáo viên phải hướng dẫn các em bình luận đúng mực, lịch sự. Nếu học sinh có lời lẽ không phù hợp, giáo viên phải chấn chỉnh ngay”.

Trường THPT Dương Văn Thì đã thực hiện nhiều buổi sinh hoạt chuyên đề: mời chuyên gia tâm lý chia sẻ kỹ năng kiểm soát cảm xúc, lực lượng chức năng chia sẻ những vụ việc đã được xử lý, chuyên gia luật phổ biến về những hành vi vi phạm và mức xử phạt… Trường THCS Tân Túc đã ban hành Bộ quy tắc ứng xử trong môi trường số, quy định các chuẩn mực: không phát tán thông tin sai sự thật; không dùng ngôn từ xúc phạm, kích động; tôn trọng quyền riêng tư; không bình luận tiêu cực gây tổn thương người khác. Đồng thời khuyến khích học sinh lan tỏa hành vi đẹp, nội dung tích cực trên môi trường số.

Tuy vậy, bà Kiều Nguyệt Hương Liên cho rằng, cơ quan chuyên môn cần hỗ trợ các trường chuẩn hóa tài liệu về giáo dục an toàn mạng, phát triển nền tảng học tập an toàn, tăng cường bộ lọc nội dung độc hại và tổ chức tập huấn kỹ thuật cho giáo viên. “Các cơ quan quản lý cần hoàn thiện hệ thống pháp lý, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm như phát tán thông tin xấu độc, lừa đảo, bạo lực mạng. Đồng thời siết chặt quản lý các nền tảng mạng xã hội, yêu cầu rà soát và gỡ bỏ nội dung độc hại. Xây dựng hệ thống cảnh báo nguy cơ trên môi trường mạng để nhà trường và phụ huynh chủ động phòng ngừa từ sớm” - bà đề xuất.

Trang Thư