Tư duy quy hoạch và quyết tâm thực thi

Đô thị đáng sống trước hết phải xuất phát từ nhu cầu của con người. Người dân phải có công ăn việc làm ổn định, được học hành, chăm sóc sức khỏe thuận tiện, được sống trong một môi trường xã hội thân thiện, cảm thấy được tôn trọng và gắn bó với nhau. Nếu chỉ trồng thêm cây xanh, mở đường ven sông mà xã hội thiếu gắn kết, người dân không cảm thấy an toàn thì thành phố vẫn không thể gọi là đáng sống.

Sông nước có vai trò đặc biệt trong việc tạo dựng cảnh quan, khí hậu và bản sắc đô thị, có thể xem nó là “nền tảng phát triển” của TPHCM khi thành phố có hệ thống sông Sài Gòn, sông Đồng Nai và các kênh rạch, vùng nước ven biển bao quanh. Tất cả góp phần tạo nên hệ sinh thái tự nhiên của đô thị. Nếu quy hoạch hợp lý, các khu đô thị ven sông có thể trở thành “trục phát triển cảnh quan, kinh tế” của thành phố. Không gian ven sông tạo điều kiện cho con người sống khỏe hơn, hòa hợp với tự nhiên. Nhưng để khai thác hiệu quả, cần sự cân bằng giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường sinh thái.

TPHCM vẫn thiếu mảng xanh ở nội ô để cải thiện chất lượng không khí, nâng cao chất lượng sống cho người dân - Ảnh: Tứ Quý

Cây xanh là “lá phổi” của đô thị nhưng hiện nay, TPHCM đang thiếu mảng xanh trầm trọng, lại phân bố không đồng đều giữa các khu vực. Các con số về diện tích cây xanh hiện nay cũng chưa phản ánh đúng thực tế, vì cách tính chưa thống nhất. Nếu lấy diện tích toàn TPHCM bao gồm cả vùng rừng và nông nghiệp thì tỉ lệ cây xanh rất cao. Nhưng nếu chỉ tính trong khu vực nội đô thì tỉ lệ lại rất thấp.

Cây xanh là cần thiết cho môi trường sống đô thị nhưng không thể chỉ đo mức độ “đáng sống” bằng các chỉ số diện tích cây xanh bình quân. Nhiều nơi có công viên lớn nhưng nhà dân ở cách xa đó thì người dân cũng không hưởng được gì. Vấn đề là khả năng tiếp cận cây xanh phải có ở từng khu phố, từng khu dân cư chứ không thể chỉ tính bình quân rồi xem là đủ. Chúng ta nên lấy các khu đô thị kiểu mẫu như Phú Mỹ Hưng làm điểm tham chiếu để so sánh và đặt mục tiêu cho các khu vực khác, nhằm tạo sự đồng đều về không gian xanh toàn thành phố.

Việc tận dụng các khu đất trống, đất công để làm công viên là hướng đi hoàn toàn đúng đắn. Tuy nhiên, điều quan trọng nhất là quyết tâm của lãnh đạo thành phố. Muốn chuyển “đất vàng” thành công viên thì phải có bản lĩnh chính trị rất cao vì đó là quyết định “đổi vàng lấy không khí”. Không có quyết tâm thật sự thì sẽ khó mà làm được bởi lợi ích kinh tế từ đất quá lớn.

Tôi rất đồng tình với các quyết sách gần đây của lãnh đạo TPHCM như chủ trương chuyển đổi một số khu biệt thự cũ và cảng ven sông thành công viên công cộng. Đó là tín hiệu đáng mừng khi lãnh đạo dám hy sinh lợi ích trước mắt để đầu tư cho môi trường sống lâu dài. Đó chính là bước đi đúng để hướng tới đô thị đáng sống. Hành trình xây dựng TPHCM thành đô thị đáng sống không chỉ nằm ở những công trình mà còn ở tư duy quy hoạch và quyết tâm thực thi.

Phát triển không gian ven sông, tăng cây xanh là cần thiết, nhưng phải được đặt trong chiến lược phát triển tổng thể lấy con người làm trung tâm. Khi con người có đời sống vật chất đầy đủ, tinh thần lành mạnh, xã hội thân thiện và môi trường trong lành, TPHCM mới thật sự đáng sống. Muốn làm được điều đó, lãnh đạo thành phố phải có quyết tâm rất cao, dám từ bỏ những lợi ích ngắn hạn để tạo dựng không gian sống bền vững cho người dân.

Tiến sĩ Võ Kim Cương - nguyên Phó kiến trúc sư trưởng TPHCM