TPHCM cần bắt đầu từ đâu để trở thành nơi đáng sống?

Tại tọa đàm “Không gian công cộng, từ biểu tượng đô thị đến động lực tăng trưởng kinh tế” do Trung tâm Truyền hình Việt Nam tại TPHCM (VTV9) tổ chức, các chuyên gia đã chỉ ra giải pháp cho vấn đề này.

Bắt đầu từ không gian công cộng

Kiến trúc sư Steven Townsend - chuyên gia quy hoạch đô thị, Giám đốc điều hành Studio Urban Design - nhận định, không gian công cộng (KGCC) chính là “phòng khách” của thành phố, là nơi kết nối mọi người dân.

So với Singapore hay Boston, tỉ lệ KGCC tại TPHCM rất thấp. Vấn đề nằm ở quỹ đất và tầm nhìn quản trị.

TPHCM có thể học tập mô hình quy hoạch của Singapore, kết hợp không gian sống, làm việc với khu vực sử dụng hỗn hợp hay mô hình thiết kế đa tầng.

Bài học từ dự án tái lập bến cảng Hồng Kông cho thấy, cải tạo không gian ven sông chính là động lực kinh tế. TPHCM cần kết nối liền mạch hệ sinh thái ven sông, mở rộng tuyến Metro để gia tăng kết nối.

Đường sách được xem là một KGCC được quy hoạch hiệu quả - Ảnh: Diễm Mi

Mô hình Hợp tác công tư (PPP) là giải pháp khả thi, kết hợp phát triển bất động sản thương mại dọc mặt tiền sông. Nguồn thu từ đây sẽ được tái đầu tư vào bảo dưỡng cảnh quan công cộng, giúp giảm áp lực ngân sách.

Singapore đã có tầm nhìn dài hạn và thiết lập các tiêu chuẩn rất rõ ràng, như diện tích cây xanh, công viên công cộng trên đầu người. Đây là điều Việt Nam cần học hỏi. Nhà nước phải đóng vai trò dẫn dắt.

Ông David Ching - Phó chủ tịch Janus Capital Việt Nam - cho rằng, mọi công trình sẽ vô nghĩa nếu không phục vụ cuộc sống con người.

Singapore mất 20 năm để hồi sinh dòng sông ô nhiễm. Tôi tin TPHCM cũng làm được.

Chìa khóa thành công nằm ở mô hình PPP, từ các dự án thể thao tỉ đô đến Vườn thú Singapore. Sự phối hợp nhịp nhàng giữa nhà nước và tư nhân là điều rất cần thiết.

Hơn nữa, đô thị không chỉ là bê tông. Một nửa Singapore vẫn là mảng xanh. Việt Nam, với dân số trẻ và kinh tế tăng trưởng nhanh, có tiềm năng to lớn với bờ biển dài và những di sản đô thị quý giá.

KGCC được đầu tư đúng có thể trở thành “đòn bẩy” cho du lịch, dịch vụ và kinh tế ban đêm.

Đặt con người làm trung tâm

Ông Nguyễn Bá Hùng - chuyên gia kinh tế trưởng, Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) tại Việt Nam - cho biết, để phát triển KGCC hiệu quả, cần tập trung vào 3 nguyên tắc cốt lõi. Thứ nhất, mọi quy hoạch, thiết kế và đầu tư phải xuất phát từ nhu cầu đa dạng của cộng đồng. Thứ hai, phải chú trọng công tác vận hành và bảo trì lâu dài với cơ chế rõ ràng để duy trì hiệu quả sau xây dựng. Thứ ba, phải đảm bảo khả năng tiếp cận dễ dàng, quy mô phù hợp và thiết kế đa chức năng, thông minh.

Giải pháp cấp thiết là phải phát triển giao thông công cộng - Ảnh Minh Linh

Giải pháp cấp thiết nhất là phát triển hệ thống giao thông công cộng. Nếu không có lượng người đến đông đảo, việc duy trì tài chính cho các không gian rộng lớn sẽ rất khó khăn. Do đó, phát triển hệ thống xe buýt với độ phủ rộng và kết nối tốt là bước đi cần thiết để "nuôi sống" không gian công cộng. Các hệ thống đường sắt đô thị có thể cần thời gian dài hơn, nhưng mạng lưới xe buýt hiệu quả có thể triển khai ngay.

Khi cộng đồng địa phương đến thường xuyên, các dịch vụ và hoạt động kinh tế sẽ tự hình thành. Quan trọng hơn, chính trải nghiệm mà người dân địa phương yêu thích mới là sức hút chân thực nhất với du khách. Do đó, ưu tiên phát triển cho cộng đồng tại chỗ phải là nền tảng. Một không gian sống động nhờ người dân địa phương sẽ tạo ra các hoạt động kinh tế sôi nổi, từ đó tạo nguồn doanh thu bền vững để tái đầu tư và duy trì chất lượng.

Theo ông Sử Ngọc Khương - Giám đốc cấp cao bộ phận đầu tư Savills Việt Nam - để KGCC phát huy tối đa giá trị, cần hội đủ 3 yếu tố: quyết tâm chính trị để thực thi tầm nhìn, năng lực tài chính để đầu tư, và năng lực triển khai của đội ngũ chuyên môn.

Tại Hồng Kông, hệ thống cầu nối giữa các tòa nhà cao tầng đã trở thành KGCC có mái che, tiện ích. Ở Hàn Quốc, một ga tàu điện ngầm cũ được cải tạo thành dòng suối công cộng, biến thành điểm giao thương và kết nối văn hóa. Tư duy sáng tạo có thể biến mọi hạ tầng thành không gian giá trị.

Từ Marina Bay (Singapore) đến bảo tàng Louvre (Paris), các đô thị hàng đầu đều xây dựng nền tảng văn minh thông qua KGCC biểu tượng. Đối với TPHCM, thách thức lớn nằm ở tầm nhìn quy hoạch, khi một đô thị được thiết kế cho 500.000 dân từ thế kỷ 19 nay đã phát triển lên hơn 10 triệu người. Chúng ta không thể phát triển manh mún. Cần một "góc nhìn từ trên cao" để phát triển tổng thể hệ thống không gian, bao gồm hành lang kết nối, lối đi có mái che. Biểu tượng đô thị tương lai của chúng ta là gì? Là một không gian kế thừa lịch sử nhưng mang hơi thở hiện đại?

Các chuyên gia chia sẻ tại buổi tọa đàm

Lợi ích kinh tế thực sự đến gián tiếp thông qua các hoạt động và dịch vụ đi kèm, chứ không phải từ việc thu tiền thuê đất trực tiếp. Giống như nhà ở xã hội, lợi nhuận lớn nhất nằm ở phía sau - phục vụ cộng đồng, kiến tạo văn hóa, và giá trị quản trị đô thị.

Nếu chỉ tính toán hẹp, đem một công viên ra cho thuê để kinh doanh vài trò chơi đơn giản, chúng ta sẽ mất đi không gian ấy. Thay vào đó, hãy nghĩ lớn hơn: tạo ra "hạ tầng giá trị" để thu hút mọi thứ xung quanh. Đó có thể không cần là tượng đài hoành tráng, mà chỉ là một bãi cỏ rộng, nơi hình thành nên một khu chợ cũ, một điểm cắm trại - một nét văn hóa rất hấp dẫn với khách du lịch.

Thanh Hoa