Thương nhớ cà đắng giã tay

Cà đắng giã tay

Chiều thứ Sáu, khi học sinh vừa tan học, chị H’Riăm - đồng nghiệp cùng trường rủ tôi về thăm nhà chị tại buôn Lang (xã Quảng Phú, tỉnh Đắk Lắk).

Mùa mưa Tây Nguyên trời xám ngắt, mây đen vần vũ kéo ngược về phía núi. Con đường đất đỏ trơn trượt, loang lổ dấu bánh xe. Chị vừa lái xe vừa cười: “Hôm nay có món cà đắng giã tay đó nha!”. Chỉ một câu ngắn gọn vậy thôi mà tôi thấy lòng mình reo lên vui sướng. Tôi mê mẩn món cà đắng giã tay từ ngay lần đầu được ăn trong bữa cơm trưa tập thể ở trường.

Nhà chị H’Riăm là ngôi nhà sàn dài theo đúng kiểu truyền thống của người Ê Đê. Chúng tôi cùng bước lên cầu thang vào nhà. Bác gái - mẹ chị H’ Riăm ngồi trầm ngâm trên chiếc ghế K’pan, mặt cười hiền. Tôi cúi đầu chào bác, rồi nhanh nhẩu cất ba lô, cùng chị xuống bếp.

Trước mắt tôi là nia cà đắng xanh mướt vừa mới hái. Có quả thì tròn, nho nhỏ như viên bi; có quả lại thuôn dài, sọc xanh trắng; cũng có loại trông giống giống cà pháo.

Thấy tôi có vẻ tò mò, bác gái giải thích: “Buôn mình trồng nhiều giống cà đắng khác nhau. Có loại đắng dịu, có loại ngọt hậu, có loại phải nướng lên mới dậy mùi”.

Bữa cơm của người Tây Nguyên thường xuyên có món cà đắng giã

Cà đắng giã tay là món ăn dân dã, cách chế biến khá đơn giản. Cà được cắt bỏ cuống, rửa sạch rồi bổ múi cau. Sau đó ngâm chung với nước đá lạnh pha nước cốt chanh. Chị H’ Riăm nói, ngâm như vậy để vỏ cà giòn và dai hơn, khi giã không bị nát, đồng thời cũng làm dịu vị hăng của cà tươi.

Xong công đoạn sơ chế cà, chị nhanh chân ra vườn hái một nắm ớt xiêm xanh, thêm cọng tiêu tươi rói, bẻ vài tép sả. Chị rửa sạch tất cả rồi thêm hành tím, vài củ nén, chút muối hột, chút bột nêm, rồi cho thêm rau ngò gai và lá é. Chị bỏ tất cả vào cối đá và giã.

Khi phần gia vị đã dập nát, cà đắng ngâm trước đó sẽ được để ráo và cho vào cối đá cùng gia vị ban nãy. Chị tiếp tục giã nhẹ tay, không để vỡ nát phần vỏ.

“Cái vỏ cà giòn sựt ấy chính là “tinh túy” của món ăn. Chày giã chỉ dùng vừa lực, giã đều để gia vị thấm vào từng miếng cà” - chị nói.

Sau khi cà đắng và gia vị đã quyện vào nhau, chị nêm nếm vừa miệng rồi thêm một ít nước tắc vừa thơm, vừa để cân bằng vị. Vậy là đã hoàn thành món ăn mà không cần nấu nướng cầu kỳ.

Cà đắng hiện diện trong rất nhiều món ăn Tây Nguyên

Cà đắng giã tay được chan lên cơm nóng ăn trực tiếp, hoặc có thể ăn kèm với cá khô hay thịt nướng. Vỏ cà giòn dai, vị đắng nhân nhẫn ban đầu khiến tôi hơi khựng lại. Nhưng ngay sau đó, vị cay xè của ớt xiêm, vị thơm nồng của lá é, ngò gai, sả, nén và vị chua thanh mát tan ra nơi đầu lưỡi, khiến tôi hít hà đắm say.

Tôi ăn liền hai chén cơm đầy và chăm chú nghe bác gái kể chuyện. Theo lời bác, người Ê Đê tin rằng cà đắng vừa là món ăn ngon, vừa có hiệu quả trong y học dân gian. Ăn cà đắng giúp con người tăng cường sức đề kháng, chống lại bệnh tật. Cà đắng giã chung với ớt xiêm xanh còn có khả năng chống lại bệnh sốt rét và các bệnh về xương khớp.

Cà đắng giã tay là món ăn đặc trưng của đồng bào Ê Đê. Món ăn mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe và góp phần làm đa dạng văn hóa ẩm thực của vùng đất Tây Nguyên. Vị đắng dịu, cay nồng, mằn mặn rồi chua nhẹ cùng cách chế biến mộc mạc đã tạo nên hương vị rất riêng - ăn một lần là nhớ, xa rồi vẫn thương.

Bây giờ, tôi không còn được làm cùng với chị H’ Riăm, nhưng mỗi khi nhắc đến cà đắng giã tay, ký ức về chị, về buôn Lang lại trở về vẹn nguyên trong tôi như thuở ban đầu.

Cỏ Thi