Shut Up and Dance: Khi mạng xã hội trở thành “pháp đình”

Trong thời đại mà mọi hành vi đều lọt vào ống kính camera, mọi bí mật riêng tư có thể trở thành trò cười lan truyền chỉ sau một cú nhấp chuột, tập phim Shut Up and Dance (loạt phim Black Mirror) giống như một tấm gương lạnh lùng phản chiếu cuộc sống của chính chúng ta.

Ai cũng có thể trở thành nạn nhân của bạo lực mạng

Khi con người muốn "chơi đùa" với danh dự người khác

Không trí tuệ nhân tạo, không robot, Shut Up and Dance là một trong những tập phim ít công nghệ nhất của loạt phim Black Mirror, nhưng cũng là một trong những tập phim ám ảnh nhất.

Chỉ với một chiếc webcam bị hack và một email đe dọa, Kenny - cậu thiếu niên hướng nội, sống khép kín - đã bị kéo vào một chuỗi bất hạnh không lối thoát. Từ bị hạ nhục đến hủy diệt nhân cách, từ làm theo chỉ dẫn mơ hồ đến trở thành kẻ thực hiện bạo lực, Kenny dần để lộ rằng cậu không đơn thuần là nạn nhân, mà còn là kẻ che giấu một tội lỗi động trời. Càng giấu giếm, cậu càng bị điều khiển, cho đến khi không còn kiểm soát chính mình.

Sức nặng của Shut Up and Dance không nằm ở công nghệ, mà ở bản chất con người trong thời đại kỹ thuật số. Khi sự phơi bày trở thành vũ khí và nỗi sợ bí mật bị bại lộ biến thành đòn roi quyền lực, thì công nghệ không cần phải thông minh. Cộng đồng những kẻ vô danh phía sau màn hình sẵn sàng "ném đá", chế nhạo, phán xét, hay thậm chí kết án một ai đó chỉ bằng vài dòng tin nhắn và biểu tượng cảm xúc.

Mạng xã hội đang trở thành “pháp đình” của thời đại số?

Thực tế, không ít trường hợp từng trở thành nạn nhân của thứ “công lý mạng” méo mó này. Một clip vài giây, một bức ảnh bị cắt cúp, hay chỉ một lời đồn không kiểm chứng, đủ để kích hoạt làn sóng phẫn nộ tập thể. Từ “đào lại” quá khứ, bình luận ác ý đến lan truyền thông tin sai lệch, hành vi tấn công tập thể thường được hợp thức hóa bằng cụm từ “chỉ để cảnh tỉnh”.

Nhưng liệu nạn nhân của những cuộc truy đuổi ấy có thực sự được “cải hóa”, hay chỉ là thêm một con người bị nghiền nát dưới “bánh xe” dư luận của đám đông đang nhân danh “chính nghĩa”?

Thậm chí, nhiều người còn hả hê chia sẻ, chế giễu, biến nỗi đau của người khác thành trò tiêu khiển – như cách nhóm hacker trong phim Shut Up and Dance điều khiển Kenny chỉ để… “xem nó sụp đổ”.

Sức mạnh lớn nhất của mạng xã hội không nằm ở công nghệ, mà ở tâm lý đám đông. Một khi dư luận đã đổ dồn vào ai đó, thật giả đúng sai trở thành thứ yếu. Điều đáng sợ là mỗi cá nhân, khi ẩn sau màn hình lại dễ dàng đánh mất trách nhiệm đạo đức, sẵn sàng mạt sát, hủy hoại nhân cách người khác mà không chịu bất kỳ hậu quả nào.

Ở thời đại công nghệ số, phải chăng không ai được sai và không có cơ hội sửa sai?

Câu hỏi không phải là họ có sai không? Mà là: Chúng ta, những người xem, chia sẻ, bình luận đang mong muốn điều gì? Đang muốn trở thành ai trong xã hội? Một cuộc sống, những con người hoàn hảo luôn là ước vọng của tất cả mọi người. Nhưng ở thời đại công nghệ số, phải chăng không còn ai có quyền được sai, được tha thứ và được sửa chữa lỗi lầm?

Đừng tiếp tay cho bạo lực mạng, vì có thể bạn cũng sẽ trở thành nạn nhân

Shut Up and Dance không biện minh cho tội ác. Nhưng nó buộc người xem phải nhìn vào sự thật đáng sợ: một xã hội mà ở đó mọi lỗi lầm đều bị vĩnh viễn ghi nhớ, nơi mà danh dự có thể bị tiêu diệt bởi một clip, và công lý được thực thi không cần tòa án, thì con người còn phải làm gì để sửa sai, để làm lại cuộc đời?

Trong một thế giới lý tưởng, ai cũng muốn cái xấu bị trừng phạt. Nhưng trong thực tế, công lý không thể đến từ sự giận dữ vô danh. Và sự thật là, khi bạn nhấn “chia sẻ” một clip làm nhục người khác, bạn không chỉ tiếp tay cho bạo lực mạng, mà còn tự biến mình thành một phần của bộ máy hủy diệt vô hình.

Trailer phim Shut Up and Dance:

Chúng ta có thể trở thành Kenny bất cứ lúc nào. Bạn có chắc webcam mình không bị hack? Ảnh trong điện thoại không bị rò rỉ? Lời nói năm 18 tuổi sẽ không bị “đào lại” khi bạn 30? Bạn có đủ may mắn để không trở thành nạn nhân, hoặc tệ hơn, trở thành công cụ trừng phạt trong trò chơi của đám đông?

Shut Up and Dance là một nhát cắt “lạnh gáy”, nhắc rằng: Khi công lý bị số hóa và lòng người được che giấu sau màn hình, thì ranh giới giữa người tốt và kẻ độc ác mong manh đến đáng sợ.

Black Mirror đang chiếu trên Netflix.

Thảo Nguyên