Sao lại bỏ xét học bạ khi tuyển sinh đại học?

Nhầm lẫn giữa điều kiện dự tuyển và phương thức xét tuyển

Luật Giáo dục và các quy chế tuyển sinh đã quy định điều kiện cần để xét tuyển vào đại học là đã tốt nghiệp THPT. Bằng tốt nghiệp THPT là “giấy thông hành” cơ bản xác nhận rằng, người học đã hoàn thành chương trình giáo dục phổ thông và đủ điều kiện để tiếp cận giáo dục đại học. Tuy nhiên, việc đưa ra phương thức để tuyển chọn trong số những người đã đủ điều kiện lại thuộc về quyền tự chủ của các cơ sở đào tạo.

Luật Giáo dục đại học cho phép các trường sử dụng những phương thức như thi tuyển, xét tuyển hoặc kết hợp giữa thi tuyển và xét tuyển. Trong bối cảnh này, phương thức xét tuyển học bạ là hình thức xét tuyển hợp pháp. Nó không thay thế cho yêu cầu tốt nghiệp THPT mà là một công cụ để đánh giá và lựa chọn những thí sinh phù hợp nhất từ nhóm người đã đáp ứng “điều kiện cần”. Việc nhầm lẫn giữa điều kiện dự tuyển và phương thức xét tuyển là không đúng về mặt logic pháp lý.

Tiến sĩ NGUYỄN ĐỨC NGHĨA

Nhiều trường thông báo không xét tuyển bằng học bạ

Ngày 23/12, Trường đại học Kinh tế thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội thông báo dự kiến kế hoạch tuyển sinh năm 2026. Theo đó, trường không sử dụng kết quả học tập bậc THPT (học bạ) khi xét tuyển đại học chính quy trong nước. Trường tuyển sinh 6 ngành với 3.000 chỉ tiêu bằng phương thức xét điểm thi tốt nghiệp THPT với 5 tổ hợp, xét điểm thi đánh giá năng lực HSA do Đại học Quốc gia Hà Nội tổ chức, xét tuyển thẳng.

Trước đó, Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội cũng thông báo không xét học bạ với mọi ngành năm 2026. Trường đại học Sư phạm Hà Nội 2 bỏ xét học bạ với 17 ngành, hầu hết là những ngành có tính cạnh tranh cao. Đại học Bách khoa Hà Nội cũng dự kiến giảm xét học bạ, thay thế bằng điểm thi đánh giá tư duy.

Q. MINH

Có chênh lệch điểm giữa học bạ và thi tốt nghiệp THPT

Vừa qua, nhiều trường đại học dự kiến loại bỏ hoặc hạ đến mức tối thiểu tỉ lệ xét tuyển bằng học bạ do e ngại chất lượng đầu vào của sinh viên. Năm 2025, theo quy chế tuyển sinh của Bộ GD-ĐT, các trường đại học cần xây dựng hàm tương quan khi tuyển sinh, tức là quy tắc quy đổi điểm tương đương giữa các phương thức xét tuyển mà họ sử dụng khi xét tuyển vào cùng một ngành. Sau khi xây dựng hàm tương quan, các trường không được điều chỉnh điểm trúng tuyển và chỉ tiêu xét tuyển giữa các phương thức.

Khi có kết quả tuyển sinh và đối sánh, điểm trúng tuyển bằng học bạ ở nhiều trường được đẩy cao lên bất thường so với những năm trước. Cùng một thí sinh, sự chênh lệch giữa điểm học bạ với điểm thi tốt nghiệp THPT rất nhiều. Ví dụ, ở cùng ngành của một trường, có trường hợp thi tốt nghiệp THPT đạt 18-19 điểm (3 môn) nhưng điểm học bạ lên tới 28-29 điểm.

Khi xét tuyển theo cách tuyển sinh mới, những thí sinh có điểm học bạ cao sẽ được xét trúng tuyển trước do không còn phân biệt điểm trúng tuyển giữa các phương thức. Điều này dẫn tới tình trạng nhiều thí sinh thi tốt nghiệp THPT đạt 25-26 điểm nhưng không cạnh tranh được với những thí sinh được xét tuyển bằng học bạ, nghĩa là có điểm thi tốt nghiệp cao hơn vẫn trượt khỏi những trường tốp đầu một cách oan uổng.

Những năm trước, chúng tôi cũng có đối sánh nhưng điểm giữa học bạ và điểm thi tốt nghiệp THPT chênh lệch ít hơn. Ngoài ra, dựa trên số liệu cụ thể, trong quá trình tuyển sinh, các trường đại học được quyền điều chỉnh, tăng điểm chuẩn của phương thức xét học bạ lên cao để phù hợp và cân bằng với các phương thức khác; được quyền tự quyết định tỉ lệ sinh viên trúng tuyển bằng học bạ.

Còn năm 2025, khi xây dựng xong hàm tương quan, các trường không còn quyết định được điểm chuẩn từng phương thức nữa, dẫn đến tình trạng số thí sinh trúng tuyển bằng học bạ tăng mạnh. Riêng ở trường tôi, có khoảng 50% sinh viên trúng tuyển bằng học bạ, áp đảo so với các phương thức khác.

Từ thực tế này, để có được nguồn tuyển sinh chất lượng cao và đồng đều, tránh tình trạng như năm 2025 nên nhiều trường đã bỏ hẳn phương thức xét tuyển bằng học bạ hoặc không sử dụng điểm học bạ như một phương thức độc lập mà đưa vào các phương thức tổng hợp với trọng số thấp nhằm tạo sự công bằng hơn cho thí sinh khi xét tuyển đại học.

Tiến sĩ NGUYỄN TRUNG NHÂN - Trưởng phòng Đào tạo, Trường đại học Công nghiệp TPHCM

Khó đánh giá được năng lực của học sinh qua học bạ

Trong những năm đầu áp dụng, xét điểm học bạ là một trong những phương thức hiệu quả để xét tuyển, giảm bớt áp lực thi cử cho học sinh muốn vào các trường ở tốp giữa, nhất là khi các trường còn được quyền xét tuyển và công bố kết quả trúng tuyển sớm bằng học bạ.

Nhưng trên thực tế, cách đánh giá kết quả học tập ở các trường THPT không đồng đều. Ví dụ, cùng mức 7-8 điểm nhưng có trường chấm điểm “dễ thở”, có trường chấm gắt gao nên rất khó so sánh được năng lực thực sự của học sinh thông qua học bạ.

Để chọn được sinh viên có chất lượng đầu vào cao, các trường đại học tốp trên buộc phải tính toán đến những phương án tuyển sinh phù hợp hơn. Trong đó, phương thức xét tuyển bằng điểm thi tốt nghiệp THPT, điểm thi đánh giá năng lực và tư duy ngày càng được các trường tin dùng hơn, nên phương thức xét tuyển học bạ dần giảm chỉ tiêu, thậm chí không được dùng tới. Đây là thực tế cần ghi nhận khi cách đánh giá chất lượng học sinh thông qua học bạ chưa đồng nhất.

Với kỳ thi tốt nghiệp THPT hoặc đánh giá năng lực, thí sinh đều làm chung đề thi, được kiểm soát nghiêm ngặt nên việc đánh giá công bằng hơn. Đây cũng là lý do mà trường chúng tôi dự kiến tới năm 2028 sẽ thay đổi việc đánh giá đầu vào của thí sinh. Trường có dự kiến trước 3 năm là nhằm tạo điều kiện cho thí sinh có thời gian thích nghi và lựa chọn phương thức phù hợp ngay từ khi lên lớp Mười.

Theo đó, trường sẽ tuyển sinh bằng cách đánh giá kết hợp giữa kết quả học bạ THPT và điểm thi tốt nghiệp THPT, điểm thi đánh giá năng lực, đánh giá chuyên biệt do các đơn vị uy tín tổ chức kèm theo điểm cộng cho những thí sinh có thành tích đặc biệt, có chứng chỉ quốc tế.

Thạc sĩ NGUYỄN THÁI SƠN - Giám đốc Trung tâm Tuyển sinh và Truyền thông, Trường đại học Công Thương TPHCM

Xét học bạ hay không là do tiêu chí của từng trường

Từ năm 2016 đến nay, xét học bạ trở thành phương thức xét tuyển đại học phổ biến bên cạnh điểm thi tốt nghiệp THPT, tùy theo mục đích và yêu cầu của từng trường. Tuy nhiên, để đảm bảo chất lượng đầu vào, chúng tôi không sử dụng điểm học bạ như một phương thức độc lập.

Từ năm 2022, chúng tôi bắt đầu xét tuyển bằng phương thức tổng hợp và phương thức này chiếm tới 90 - 95% chỉ tiêu tuyển của trường. Trong đó, điểm thi đánh giá năng lực, điểm thi tốt nghiệp THPT chiếm tỉ trọng lớn, riêng học bạ chỉ chiếm 10%. Với cách tuyển sinh này, trường luôn tuyển được nguồn đầu vào có chất lượng cao, đáp ứng được yêu cầu đào tạo nên trường sẽ tiếp tục duy trì phương thức này.

Phó giáo sư, tiến sĩ BÙI HÒA THẮNG - Trưởng phòng Đào tạo, trường đại học Bách khoa (Đại học Quốc gia TPHCM)

NGUYỄN LOAN (ghi)