Xét tuyển đại học bằng học bạ: Không nên quy định cứng nhắc

Đây không chỉ là quyết định kỹ thuật về tuyển sinh, mà còn là bài toán về công bằng giáo dục, cơ hội tiếp cận đại học (ĐH) và tương lai của hàng trăm ngàn thí sinh.

Tỉ lệ xét tuyển học bạ ngày càng cao

Năm 2025, lần đầu tiên, tỉ lệ thí sinh xét tuyển bằng học bạ THPT vượt qua phương thức truyền thống là điểm thi tốt nghiệp THPT, với 42,4% thí sinh đăng ký xét học bạ, 39,1% sử dụng điểm thi tốt nghiệp. Nhiều chuyên gia giáo dục nhận ra rằng hệ thống đang có dấu hiệu quá tải với 17 phương thức khác nhau. Trong đó, phương thức xét học bạ đang trở thành tâm điểm tranh luận.

Thí sinh tại TPHCM tham dự kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025 để lấy điểm xét vào đại học - Ảnh: Trang Thư

Trước đó, các trường ĐH danh tiếng đã có những tín hiệu cảnh báo. Kỳ tuyển sinh năm 2025, Trường ĐH Sư phạm Hà Nội bỏ 2 phương thức liên quan đến học bạ, chỉ giữ lại điểm học bạ như điều kiện dự tuyển với các ngành sư phạm.

ĐH Kinh tế Quốc dân cũng không còn xét tuyển bằng học bạ với lý do hầu hết học sinh giỏi ở các trường chuyên đều có đủ điều kiện xét tuyển bằng chứng chỉ quốc tế hoặc điểm thi riêng. Từ năm 2022, ĐH Bách khoa Hà Nội chỉ sử dụng 3 phương thức: xét tuyển tài năng, kết quả kỳ thi đánh giá tư duy và kết quả kỳ thi tốt nghiệp THPT...

Năm nay, vấn đề quy đổi điểm càng bộc lộ thêm bất cập của phương thức xét học bạ. Tiến sĩ Nguyễn Trung Nhân - Trưởng phòng Đào tạo, Trường ĐH Công nghiệp TPHCM - cho biết: “Trước đây, khi không quy đổi, trong quá trình xét tuyển, trường thấy điểm học bạ cao thì có thể đẩy điểm trúng tuyển học bạ lên.

Còn năm nay, cơ sở quy đổi dựa trên phổ điểm của các năm trước. Khi xây dựng xong và bắt đầu xét thì các trường mới nhận ra với phổ điểm như vậy, số lượng trúng tuyển bằng học bạ quá nhiều. Các trường không được điều chỉnh vì phải theo hàm đã công bố trước, dẫn đến tình trạng mất cân đối nghiêm trọng trong tuyển sinh. Do đó, năm nay các trường phải xem xét lại phương thức này”.

Giáo sư, tiến sĩ Nguyễn Đình Đức - Chủ tịch Hội đồng trường Trường ĐH Công nghệ (ĐH Quốc gia Hà Nội) - nhận định: nhiều năm nay, kết quả đánh giá theo học bạ luôn cao hơn kết quả thi tốt nghiệp THPT. Có trường hợp đánh giá theo học bạ đều 9,6; 9,7 nhưng điểm thi THPT lại rất thấp. Tình trạng cả nể, dễ dãi trong đánh giá theo học bạ vẫn còn phổ biến, tỉ lệ giỏi và xuất sắc thường khá cao.

Khi đối sánh với kết quả thi tốt nghiệp THPT, sự chênh lệch rất lớn. Nguy hiểm hơn, khi quy đổi về một thang điểm, những trường hợp có học bạ “đẹp” lại có điểm quy đổi rất cao, gây mất công bằng cho những học sinh thực sự có năng lực.

Nên linh hoạt theo từng nhóm trường

Tiến sĩ Nguyễn Quốc Anh - Phó hiệu trưởng Trường ĐH Công nghệ TPHCM - cho hay, mỗi năm, trường có khoảng 50% thí sinh trúng tuyển bằng phương thức xét điểm học bạ. Nếu bỏ phương thức này, sẽ gây khó khăn cho những thí sinh có quá trình học tập ổn định nhưng không có lợi thế trong kỳ thi tốt nghiệp THPT.

Theo ông, Bộ GD-ĐT nên cân nhắc không bỏ hẳn xét tuyển học bạ mà điều chỉnh theo hướng quản lý chặt chẽ hơn. Các giải pháp kỹ thuật có thể áp dụng, như: quy định ngưỡng điểm trung bình chung tối thiểu, yêu cầu điểm các môn trong tổ hợp phải đạt chuẩn, giới hạn chỉ tiêu xét học bạ cho từng ngành, hoặc khuyến khích kết hợp thêm phỏng vấn, bài đánh giá năng lực.

Ông Phạm Thái Sơn - Giám đốc Trung tâm Tuyển sinh và Truyền thông, Trường ĐH Công Thương TPHCM - cho rằng, không nên có quy định cứng nhắc. Bởi các trường ĐH ở tỉnh hoặc trường ngoài công lập sẽ bị ảnh hưởng khá nhiều. Nên để các trường tự quyết định việc tuyển sinh.

Tuy nhiên, với các trường ĐH trọng điểm, nên tuyển sinh theo phương thức kết hợp nhiều yếu tố như: điểm thi tốt nghiệp THPT, điểm học bạ THPT, đánh giá của thí sinh có xác nhận của giáo viên chủ nhiệm lớp… để có thể đánh giá chính xác thí sinh.

Tiến sĩ Lê Viết Khuyến - Phó chủ tịch Hiệp hội Các trường ĐH, cao đẳng Việt Nam - chỉ rõ, để áp dụng được phương thức xét học bạ cần phải quản lý chất lượng đào tạo chặt chẽ ở trường phổ thông và hình thành văn hóa chất lượng trong xã hội.

2 điều kiện này hiện chưa thể đáp ứng nên không thể áp dụng phương thức xét tuyển học bạ một cách đại trà. Tuy nhiên, không nên cực đoan theo hướng bỏ hoàn toàn, cũng không nên lấy điểm học bạ một cách thoải mái. Những trường tốp đầu nên sử dụng các phương thức khác để đảm bảo công bằng tuyệt đối.

Còn những trường tốp giữa, tốp dưới, hoặc những ngành không hấp dẫn, cung luôn vượt cầu thì có thể lấy điểm học bạ. Đối với những trường phổ thông có thương hiệu, điểm học bạ được nhiều trường ĐH nước ngoài công nhận, thì cho phép họ sử dụng điểm học bạ cho tuyển sinh trong nước.

Theo ông, các trường ĐH cần xây dựng đội ngũ chuyên môn về đo lường đánh giá, nghiên cứu kỹ đặc thù của từng ngành để lựa chọn phương thức tuyển sinh phù hợp, không chạy theo số lượng mà phải đảm bảo chất lượng đầu vào. Các trường THPT cần nâng cao tính minh bạch, công bằng trong đánh giá học sinh.

Xây dựng văn hóa chất lượng, không vì áp lực tỉ lệ đậu ĐH mà “làm đẹp” học bạ cho học sinh. Phụ huynh và học sinh cần hiểu rằng bất kể phương thức tuyển sinh nào, năng lực thực sự mới là yếu tố then chốt. Thay vì tìm cách “chạy điểm”, hãy tập trung nâng cao kiến thức, kỹ năng thực sự.

Uông Ngọc - Trang Thư