Sách giả ngang nhiên lên sàn thương mại điện tử

Sách giả tràn lan, giá siêu rẻ

Hiện nay, nhiều đầu sách bán chạy bị làm giả ngay khi vừa được tung ra thị trường, gây thiệt hại nặng nề cho các nhà xuất bản, đơn vị phát hành. Ảnh chụp tại Đường sách TPHCM, nơi nhiều năm qua nỗ lực ngăn chặn sách giả - Ảnh: Phùng Huy

Là người nhiều năm qua đấu tranh quyết liệt với nạn làm sách lậu, sách giả, ông Nguyễn Văn Phước cho biết, tình trạng này đã tồn tại nhiều năm qua và ngày càng lan rộng. Nó phổ biến và khó “tiêu diệt” đến mức một số nhà xuất bản, công ty sách chân chính không còn muốn tố giác nạn in lậu hay theo đuổi các vụ kiện tác quyền.

Ông nói: “Khi lên các sàn thương mại điện tử như Shopee, Lazada, TikTokShop, các bạn đều thấy sách giả được bán với giá rẻ hơn sách thật rất nhiều. Người bán thường dùng sách thật để giới thiệu với khách hàng nhưng sách gửi đến người mua là sách giả. Đây là việc gây đau lòng cho giới xuất bản. Biết nói gì khi sách thật chưa tái bản, sách giả đã được tuồn ra thị trường. Nhưng gốc rễ sự việc không nằm ở các sàn thương mại”.

Theo ông, cốt lõi của vấn đề là do sự tiếp tay từ các nhà in thuộc sự quản lý của Nhà nước. Kết luận này được ông đưa ra sau nhiều năm tìm hiểu, thu thập bằng chứng chứ không phải tùy tiện quy chụp. Sách giả được những nơi này in giống đến 95% so với sách thật. Hầu như mọi đầu sách bán chạy của First News như Đắc nhân tâm, Quẳng gánh lo đi mà vui sống, Hạt giống tâm hồn... đều bị in lậu. Thậm chí, có đầu sách bị 21 đơn vị in lậu và phát hành ồ ạt ra thị trường. Với số lượng in, phát hành không hạn chế, hành vi này ảnh hưởng rất lớn đến uy tín và doanh thu của First News.

Dò theo lời chỉ dẫn từ đại diện truyền thông của một công ty sách, chúng tôi tìm đến các cửa hàng (shop) bán sách giả trên sàn Shopee. Các shop này liên tục quay phát trực tiếp (live stream) bán sách với mức giảm giá từ 30 - 70% so với giá bìa tùy từng đầu sách. Chúng tôi vào mục trò chuyện để hỏi về chất lượng, độ tin cậy về bản quyền và muốn được xác nhận là không mua phải sách giả, người bán hàng cam kết “thật 100%”. Tuy nhiên, cả 3 shop mà chúng tôi trò chuyện đều kiệm lời, chỉ thả biểu tượng (icon) thích (like) hay trả lời gọn lỏn “OK” đối với những thắc mắc của chúng tôi.

Từng mua phải sách giả trên sàn Shopee, chị M. (TP Thủ Đức, TPHCM) kể, khi gõ từ khóa “mua sách Quẳng gánh lo đi mà vui sống chính hãng” trên mạng, chị thấy nhiều đường dẫn (link) gợi ý. Do thường mua hàng trên Shopee nên chị chọn link có tên Shopee và mua sách ở cửa hàng có tên viết tắt là BK Books với giá 64.000 đồng. Nhận sách về, chị M. linh cảm rằng đây là sách giả bởi bìa rất mỏng, phông chữ khá lạ, phần keo bị tróc. Nhắn tin cho cửa hàng không được hồi đáp, chị M. đánh giá 1 sao cho sản phẩm và để lại bình luận nhưng một lát sau, bấm vào cửa hàng này thì sản phẩm sách trên đã ở trạng thái “không tồn tại”.

Truy cập vào một số sàn thương mại điện tử, chúng tôi thấy có không ít người truy vấn shop sau khi mua phải sách giả. Điều đáng buồn là có những người mua phải sách giả bình luận rằng “sách giả nhưng nội dung thật mà”, “thời buổi kinh tế khó khăn, mua sách này là OK rồi, giả kệ”, “rẻ hơn mà nội dung vẫn vậy”...

Trong thời gian tìm thông tin cho bài viết, chúng tôi nhận thấy, đường link dẫn đến một số shop sách giả trên Shopee bị “sập” hoặc sản phẩm không tồn tại. Về vấn đề này, ông Nguyễn Văn Phước cho biết, sau lần gần nhất ông lên tiếng trên Facebook, dọa sẽ kiện thì phía Shopee đã liên hệ để gặp gỡ, làm việc. Ông đánh giá đây là hành động thiện chí của Shopee. First News vẫn trong quá trình lập vi bằng, hoàn thiện chứng cứ để kiện các bên liên quan ra tòa.

First News đã thu thập được nhiều tựa sách bị làm giả - Nguồn ảnh: First News

Không thể đơn độc trong cuộc chiến
Trao đổi với chúng tôi, ông Nguyễn Tuấn Quỳnh - Chủ tịch Hội đồng quản trị Saigon Books - công nhận rằng, các sàn thương mại điện tử giúp đẩy mạnh doanh số bán sách nhưng những đối tượng xấu cũng lợi dụng sơ hở để ngang nhiên bán sách giả.

Theo ông, khi mua sách qua sàn, chỉ khi mở hộp giấy bên ngoài ra, người mua mới biết sách giả hay thật. Tuy nhiên, về mặt pháp lý, nếu đã mở ra thì không thể lập vi bằng. Muốn lập vi bằng thì hàng phải còn nguyên đai nguyên kiện, mời đơn vị có chức năng lập vi bằng chứng kiến cảnh khui hàng. Có đủ chứng cứ pháp lý thì mới kiện được đơn vị bán sách giả.

Ông nói: “Nắm được điều này nên những người bán sách giả rất chai mặt, gần như không sợ bị người mua kiện cáo, tố giác. Ngoài ra, do giá sản phẩm không lớn (thường là vài chục ngàn đồng) nên nhiều người nhắm mắt làm ngơ, hoặc có bức xúc cũng không biết kêu với ai, kêu ở đâu để được bảo vệ quyền lợi. Tôi thấy quá khó để bạn đọc hay những người làm xuất bản như chúng tôi bảo vệ được quyền lợi chính đáng của mình”.

Hiện nay, trong 10 cuốn sách được in, phát hành thì có khoảng 2 cuốn bán chạy, 4 cuốn bán với tốc độ vừa và 4 cuốn bán chậm. 2 cuốn bán chạy sẽ bị in giả ngay. Saigon Books đã có nhiều tựa sách bán chạy bị làm giả, như Không diệt không sinh đừng sợ hãi, Thả trôi phiền muộn, Kỹ năng bán hàng tuyệt đỉnh...
Khác với First News, khi phát hiện có sách bị làm giả, Saigon Books cho phát hoặc đăng lời cảnh báo của lãnh đạo công ty lên các nền tảng mạng xã hội để người tiêu dùng biết. “Chúng tôi rất đau lòng khi thấy sách của mình bị làm giả nhưng ngoài cảnh báo ra, chúng tôi không còn cách nào khác” - ông Nguyễn Tuấn Quỳnh nói.

Ông giải thích thêm, số người làm giả sách, bán sách giả quá nhiều và khi bị tố cáo thì họ liền “thay tên đổi họ” để tiếp tục thực hiện hành vi gian lận. Ngoài ra, vi bằng cũng chưa chắc là bằng chứng đủ mạnh để kết tội. Do vậy, đến nay, Saigon Books vẫn chưa tìm ra cách ứng phó hiệu quả với vấn nạn này.

Lãnh đạo First News cho biết, đang liên kết với Alphabooks và một số nhà xuất bản khác để cùng lên tiếng về việc bị xâm phạm bản quyền, bị làm giả sách. First News hy vọng sẽ nhận được sự quan tâm từ phía các cơ quan quản lý nhà nước, các đơn vị liên quan trong lĩnh vực văn hóa để sớm xử lý dứt điểm nạn in ấn, mua bán sách lậu, sách giả. First News đã phản ánh tình trạng trên với Cục Xuất bản, In và Phát hành. Cục đã gửi văn bản nhờ Bộ Công an hỗ trợ nhưng đến nay, mọi thứ vẫn rơi vào im lặng.

Diễm Mi