Nhiều kỳ vọng ở những đạo diễn sân khấu mới

Những tín hiệu vui

Vừa qua, Nghệ sĩ ưu tú (NSƯT) Võ Minh Lâm đã gây bất ngờ khi ra mắt tác phẩm đạo diễn đầu tay: vở kịch nói Giai nhân và anh hùng (tác giả Chu Thơm). Đây như “bài tập” để anh tiếp thu đóng góp của mọi người và thăm dò khán giả nhằm chuẩn bị kỹ càng hơn cho tác phẩm báo cáo tốt nghiệp đạo diễn trong 2 năm tới. Trước đó, nhiều sinh viên lớp đại học đạo diễn sân khấu K2 (hệ vừa học vừa làm) của Trường đại học Sân khấu - Điện ảnh TPHCM cũng lần lượt báo cáo tốt nghiệp.

Nghệ sĩ ưu tú Võ Minh Lâm ra mắt thành công trong vai trò đạo diễn với vở kịch nói Giai nhân và anh hùng - ẢNH: NGỌC TUYẾT

Theo NSƯT, đạo diễn Lê Nguyên Đạt - Chủ tịch hội đồng trường đại học Sân khấu - Điện ảnh TPHCM - việc các nghệ sĩ giỏi nghề, đang hoạt động tích cực trong các lĩnh vực của sân khấu TPHCM như Nghệ sĩ nhân dân (NSND) Bích Liên - xiếc; NSƯT Võ Minh Lâm, các nghệ sĩ Điền Trung, Nhã Thy, Võ Hoài Long, Phùng Ngọc Bảy - cải lương; nghệ sĩ Ngọc Giàu - hát bội… theo học đạo diễn là điều đáng mừng. “Các bạn không chỉ chủ động nâng cao trình độ, bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho nghề nghiệp, cho lĩnh vực của mình mà còn tìm tòi những điều mới mẻ, nỗ lực phát triển bản thân rất nhiều” - đạo diễn Nguyên Đạt nhận định.

Nhìn lại tác phẩm của các tân đạo diễn có thể thấy rõ điều đó. Là ngôi sao cải lương nhưng Võ Minh Lâm lại chọn dàn dựng kịch nói để thử thách bản thân và học hỏi thêm những điều không phải sở trường. Để báo cáo tốt nghiệp, nhiều người thường chọn phương án an toàn, tuy nhiên, Nhã Thy, Vũ Hùng, Nguyễn Chiến Thắng… lại mạnh dạn thử sức ở những kịch bản khó.

Dựng lại vở cải lương Nước mắt thâm tình (soạn giả Hoàng Song Việt), Nhã Thy phải điều chỉnh nhiều tình tiết, cập nhật bối cảnh hiện đại cho một kịch bản phản ánh xã hội từ 30 năm trước. “Đây là vở diễn thành công của nhóm Thắp sáng niềm tin ngày trước. Tôi hoàn toàn có thể mời các anh chị đảm nhận lại các vai diễn quen thuộc, giúp việc dàn dựng, tập dượt nhẹ nhàng hơn nhiều. Vậy nhưng tôi muốn trao cơ hội cho dàn diễn viên trẻ, mong muốn cùng các bạn tạo dấu ấn mới cả về dàn dựng lẫn diễn xuất cho bản dựng tốt nghiệp của mình” - Nhã Thy chia sẻ. Nguyễn Chiến Thắng cũng gây bất ngờ khi không dựng phiên bản cải lương Bến nước Ngũ Bồ vốn quen thuộc với khán giả mà trả về đúng gốc kịch thơ của tác giả Hoàng Công Khanh - hình thức hiếm khi xuất hiện trong nhiều năm qua.

Thay vì dựng kịch bản kịch nói có sẵn, Vũ Hùng đặt hàng chuyển thể Ngàn năm tình sử thành kịch bản cải lương cho bài thi tốt nghiệp. “Tôi rất bất ngờ khi Vũ Hùng ngỏ lời chuyển thể cải lương vở Ngàn năm tình sử. Bạn ấy là diễn viên trẻ, còn rất mới ở lĩnh vực cải lương và đã vượt qua rất nhiều khó khăn để theo đuổi việc học đến nay. Đáng quý hơn, bạn không dừng lại ở việc làm vở chỉ để “đủ chuẩn” tốt nghiệp mà có sự tìm tòi và ý tưởng rõ ràng, đề nghị phần chuyển thể phù hợp ý tưởng của mình. Đây là điều cần có ở một đạo diễn và tôi rất tôn trọng” - tác giả Phạm Văn Đằng nói.

Cần thêm cơ hội

Đạo diễn Nguyên Đạt cho biết anh lạc quan về triển vọng của lực lượng đạo diễn mới này. Đặc biệt, các đạo diễn kiêm diễn viên với ưu thế từ thực tế sàn diễn dễ có những sáng tạo mới mẻ mà nếu chỉ ở góc nhìn đạo diễn tổng quan thì không dễ nhìn thấy. Từ những Giai nhân và anh hùng (đạo diễn Võ Minh Lâm), Nước mắt thâm tình (đạo diễn Nhã Thy), Hiu hiu gió bấc (đạo diễn Võ Hoài Long), Cây lẻ bạn (đạo diễn Điền Trung)…, có thể thấy dấu ấn diễn xuất của diễn viên rất đậm nét.

Đạo diễn Vũ Hùng đã đặt hàng chuyển thể kịch bản Ngàn năm tình sử sang cải lương làm vở tốt nghiệp.

“Cũng là diễn viên nên mình dễ nhìn được ưu, nhược điểm của diễn viên, có xu hướng khai thác sâu và chi tiết diễn xuất, dễ khơi gợi cảm hứng cho người diễn hơn. Như vai Thắng trong Nước mắt thâm tình hoàn toàn có thể diễn như một kép độc bình thường nhưng ở góc độ diễn viên, tôi thấy vai này cần khai thác phức tạp hơn về nội tâm lẫn biểu hiện…” - nghệ sĩ Nhã Thy cho biết. Theo nghệ sĩ Minh Trường, nghệ sĩ cải lương có lợi thế khi biết ca nên phần âm nhạc trong vở thường được chăm chút và “những đoạn cần gài nhạc để đẩy kịch tính, đẩy tâm lý nhân vật cũng trúng hơn đạo diễn thông thường”.

Tuy nhiên, NSƯT Võ Minh Lâm cho rằng từ diễn viên trở thành đạo diễn có lợi thế ở việc đi sâu vào tâm lý nhân vật nhưng cũng hạn chế ở việc chưa có cái nhìn bao quát, dễ làm vở trở nên lan man, thiếu điểm nhấn. Như góp ý của NSND Trần Ngọc Giàu, các đạo diễn kiêm diễn viên cần cân đối góc nhìn chi tiết và tổng thể, tập nhìn bao quát, kết nối các vấn đề và cần thời gian để trau dồi qua sản phẩm cụ thể. Đây vẫn là vấn đề khó nhất.

“Hiện nay, sân khấu TPHCM có lực lượng đạo diễn trẻ khá đông đảo nhưng phần lớn chỉ làm xong vở tốt nghiệp rồi thôi. Với những nghệ sĩ vẫn còn sung sức, việc học đạo diễn chủ yếu nhằm bổ sung cho nghề diễn. Sức hút khi đứng trên sân khấu vẫn luôn lớn hơn công việc sau hậu trường. Một thực tế nữa là cơ hội dành cho đạo diễn trẻ rất ít. Như nhà hát cải lương Trần Hữu Trang mỗi năm chỉ dựng khoảng 2 vở, vẫn phải mời những đạo diễn có tên tuổi bảo chứng. Các nơi khác cũng tương tự. Vì vậy hiện các đạo diễn trẻ chủ yếu tích lũy kinh nghiệm qua các chương trình phục vụ, lễ hội, học đường… Sắp tới, nhà hát tổ chức câu lạc bộ đạo diễn trẻ, hy vọng sẽ mở ra sân chơi để lực lượng đạo diễn trẻ có cơ hội thử thách, thể hiện được những gì đã học và tỏa sáng” - nghệ sĩ Minh Trường cho hay.

Nhà hát nghệ thuật hát bội TPHCM chủ trương khuyến khích diễn viên trẻ học đạo diễn, đồng thời tập hợp một nhóm làm trợ lý cho các đạo diễn gạo cội trong những dự án lớn. “Phụ việc cho các đạo diễn hàng đầu như NSND Trần Ngọc Giàu là cách học nghề hiệu quả nhất. Sau vài năm, chúng tôi hy vọng có được lực lượng đạo diễn lành nghề, tự đảm đương các chương trình quy mô lớn” - ông Nguyễn Hoàng Vinh - Giám đốc nhà hát nghệ thuật hát bội TPHCM - kỳ vọng.

Ninh Lộc