Mở rộng “đường biên” cho trang viết về thành phố

“Văn học địa phương” hòa vào dòng chảy mới

Ngày 27/7 vừa qua, đoàn Hội Nhà văn TPHCM đã đến phường Dĩ An tham dự buổi ra mắt tác phẩm Con chữ - tấm lòng của nhà thơ, cựu chiến binh Phạm Trung Tín. Đó cũng là lần đầu tiên trên backdrop ra mắt sự kiện sách của tác giả tại Bình Dương trước đây xuất hiện dòng chữ “Hội Nhà văn TPHCM”. Nhà văn Lưu Thành Tựu và nhà thơ Cát Du, Trăng Khuyết, Lê Minh Vũ (từ Phân hội văn học Bình Dương) cũng có mặt, chung vui. Một sự kiện ra mắt sách của cây bút Dĩ An đồng thời góp phần đánh dấu quá trình “sáp nhập” trên lĩnh vực văn học - nghệ thuật của Bình Dương (trước đây) và TPHCM.

Đoàn Hội Nhà văn TPHCM đến tham dự buổi ra mắt tác phẩm của nhà thơ Phạm Trung Tín tại phường Dĩ An - Nguồn ảnh: Nhà văn Bích Ngân

Văn học Bình Dương 50 năm qua có rất nhiều thành tựu, với những thế hệ cầm bút không ngừng tiếp nối, sống và viết trên mảnh đất này. Nay, Bình Dương được sáp nhập vào TPHCM và dòng chảy của văn học địa phương cũng hòa chung nhịp đập cùng văn chương thành phố. Nhắc đến các nhà văn ở Bình Dương trước đây, không chỉ có những cây bút hiện nay mà còn có những tên tuổi xuất thân ở vùng đất này như: nhà thơ Huỳnh Văn Nghệ, nhạc sĩ Lư Nhất Vũ, các nhà văn Bình Nguyên Lộc, Lý Lan, Trần Bình Dương… Còn các cây bút sinh sống ở Bà Rịa -Vũng Tàu trước đây nổi bật có các nhà văn Trần Đức Tiến, Bùi Đế Yên, Châu Hoài Thanh…; các nhà thơ Vũ Thanh Hoa, Hoàng Quý, Nguyên Bình, Đoàn Trọng Hải…

Khi Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu được sáp nhập vào TPHCM cũng là lúc lực lượng sáng tác từ 2 tỉnh, thành miền Đông Nam Bộ này được “hợp lưu”. Nhà văn Bích Ngân - Chủ tịch Hội Nhà văn TPHCM - bày tỏ: “Các hội văn học nghệ thuật của 2 tỉnh trước đây giờ sáp nhập, trở thành các hội văn học nghệ thuật TPHCM. Vui vì ngôi nhà văn chương đã rộng lớn hơn và anh em cầm bút từ 3 tỉnh thành được về chung một nhà”. Hội Nhà văn TPHCM - “ngôi nhà chung” của những người cầm bút - vừa được bổ sung lực lượng sáng tác, vừa mở ra những cơ hội mới cho các cây bút. Các tác phẩm của văn học thành phố sau này sẽ được mở rộng biên độ, phong phú từ đề tài, bối cảnh đến phong cách sáng tác; các cuộc thi viết, giải thưởng văn chương cũng sẽ là những cuộc “điểm danh”, quy tụ lực lượng viết đông đảo của đại đô thị.

Các tác phẩm viết về Côn Đảo có giá trị vượt thời gian

Những vùng đất chờ người cầm bút

Nếu Sài Gòn - TPHCM xuất hiện nhiều trong những cuốn sách biên khảo, nghiên cứu thì Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu (trước đây) cũng như thế. Trên kệ sách phi hư cấu với những trang viết về lịch sử - văn hóa 2 vùng đất vừa được sáp nhập, tiêu biểu có các tựa: Bình Dương đất cũ làng xưa, Địa danh ở Bình Dương, Bình Dương - Vùng đất anh hùng, Nhà lớn Long Sơn, Dưới chân núi Minh Đạm, Vũng Tàu xưa, Đường mòn Hồ Chí Minh trên biển Bà Rịa - Vũng Tàu, Hồn phách núi sông…

Ở lĩnh vực văn chương, không chỉ có những cây bút sống và viết tại các địa phương mà nhiều nhà văn, nhà thơ từ những nơi chốn khác cũng có tác phẩm dành cho những vùng đất này. Trong “gia tài văn nghiệp” với những tác phẩm đồ sộ của mình, nhà văn Chu Lai có tiểu thuyết Nắng đồng bằng viết về Bình Dương - nơi ông từng sống và chiến đấu trong những năm kháng chiến chống Mỹ. Nhà văn Nam Hà có Đất miền Đông, Trong vùng Tam giác sắt…

Còn Bà Rịa - Vũng Tàu trong trang sách được khai thác ở những chiều kích khác, trong đó đặc biệt nổi bật với các tác phẩm về Côn Đảo: Tiếng hát trên địa ngục Côn Đảo (viết về chị Võ Thị Sáu) và Vượt Côn Đảo (Phùng Quán), Người thủy thủ già trên hòn đảo lưu đày (Đoàn Giỏi), Chị Sáu ở Côn Đảo (Lê Quang Vịnh)… TP Vũng Tàu trước đây cũng là địa điểm thường xuyên được Hội Nhà văn TPHCM và các hội văn học nghệ thuật địa phương chọn tổ chức trại sáng tác.

Với Côn Đảo, đó là những chuyến đi thực tế, về nguồn có ý nghĩa cho người cầm bút. Dù đã xuất hiện trong những tác phẩm có giá trị vượt thời gian, “thành phố biển” xưa và đặc khu Côn Đảo nay vẫn là những vùng đất giàu chất liệu, với biết bao vẻ đẹp và giá trị ẩn tàng chờ được khai phá trong trang sách.

TPHCM vừa có những cuộc tổng kết 50 năm văn học nghệ thuật (1975-2025) và chuyển mình sang giai đoạn mới. “Đường biên” sáng tạo cho văn chương đã được mở rộng, với lực lượng sáng tác đông đảo từ những vùng đất hợp thành. Sự thay đổi về ranh giới địa lý cũng đồng thời tạo bước chuyển cùng dấu mốc đặc biệt cho văn chương TPHCM từ sau sáp nhập, với những kỳ vọng mới…

Lục Diệp