Mẹ liệt sĩ đã thôi day dứt ở tuổi 104

Hơn nửa thế kỷ đi tìm con

Năm 1969, cũng như nhiều thanh niên khác, nghe theo tiếng gọi của Tổ quốc, chàng thanh niên Nguyễn Công Hòa lên đường nhập ngũ khi vừa tròn 18 tuổi. Gia đình có 4 người con trai, song vì 2 người anh đầu đã mất từ khi còn nhỏ nên anh Hòa được xem là anh cả trong nhà. Người em kế tiếp được đặt tên là Nguyễn Công Bình, với mong muốn đất nước sớm đến ngày hòa bình.

Sau hơn 50 năm hy sinh, liệt sĩ Nguyễn Công Hòa đã được đưa về quê nhà an nghỉ - Ảnh: Phan Ngọc

Năm 1971, người con trai còn lại trong nhà cũng xung phong lên đường nhập ngũ dù lúc này người con trai cả ngoài chiến trường chưa rõ sống chết thế nào. Chỉ 2 năm sau, gia đình nhận được giấy báo tử của liệt sĩ Nguyễn Công Hòa. Anh Hòa hy sinh khi đang là Trung đội trưởng thuộc Sư đoàn 968, làm nhiệm vụ quốc tế ở Lào. Đó cũng là thời gian mẹ của anh - cụ Phạm Thị Lài (nay đã 104 tuổi) bắt đầu hành trình gian nan tìm kiếm mộ con trai.

Gần 40 năm qua, sau khi người con trai cuối cùng cũng mất khi mới tròn 32 tuổi, cụ Lài nương tựa vào con dâu trong căn nhà nhỏ ở xã Đại Đồng (huyện Thanh Chương, tỉnh Nghệ An). Việc tìm kiếm mộ liệt sĩ Hòa như “mò kim đáy biển” khi gia đình chẳng có bất kỳ manh mối nào về anh. Mỗi lần đến ngày giỗ con trai và ngày 27/7, cụ Lài lại cầm bó hương, đứng trước bàn thờ với ước nguyện con trai phù hộ để họ sớm tìm thấy phần mộ, đưa về quê nhà an nghỉ.

Bà Phạm Thị Vinh (con dâu cụ Lài) cho biết, thấy mẹ chồng luôn thương nhớ, mong ngóng con trai đã hy sinh khiến bà cũng không đành lòng. Thương mẹ, bà đạp xe tìm đến các nghĩa trang, viết thư gửi ban quản lý các nghĩa trang ở các địa phương nhờ tìm kiếm liệt sĩ Hòa. Mỗi lần nhận được thông tin quy tập hài cốt liệt sĩ về các nghĩa trang, bà lại lên đường song không có kết quả.

Bà Phạm Thị Vinh ôm lấy cụ Lài trong tiếng nấc nghẹn ngày đón hài cốt liệt sĩ Hòa trở về - Ảnh: Phan Ngọc

Rồi sức khỏe cụ Lài ngày một yếu, bà Vinh cũng không còn đủ sức đạp xe đi khắp nơi như hồi còn trẻ, hành trình tìm mộ được giao lại cho cháu nội duy nhất trong nhà là anh Nguyễn Công Quỳnh. Ít năm trước, thông qua thông tin và sự kết nối của Nhóm thiện nguyện tìm mộ liệt sĩ và hỗ trợ di dời hài cốt liệt sĩ tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh, gia đình tìm thấy một phần mộ mang tên Nguyễn Công Hòa ở Nghĩa trang liệt sĩ Quốc gia Đường 9 (thành phố Đông Hà, tỉnh Quảng Trị).

“Mẹ đã chờ được con”

Anh Lê Tiến Dũng - thành viên nhóm thiện nguyện tìm mộ liệt sĩ và hỗ trợ di dời hài cốt liệt sĩ về quê hương Nghệ An - Hà Tĩnh - cho biết, phần mộ liệt sĩ Hòa được quy tập từ Lào, đưa về đây an táng cùng 5 hài cốt liệt sĩ khác từ trước năm 1990. “Trong một lần đi công tác, tôi cũng chỉ tình cờ nghe đến câu chuyện tập kết về những ngôi mộ này. Khi biết có sự trùng lặp về tên liệt sĩ Hòa mà gia đình đang tìm kiếm thì mới báo gia đình vào để xác minh” - anh Dũng nói.

Tuy nhiên, đối chiếu các thông tin lưu trữ tại đơn vị chưa thể khẳng định đây là phần mộ của liệt sĩ Nguyễn Công Hòa. Anh Quỳnh sau đó làm đơn xin được giám định ADN và đến đầu tháng Ba vừa qua, anh nhận được kết quả giám định kết luận hài cốt ở phần mộ này chính là liệt sĩ Hòa.

Mới đây, hài cốt liệt sĩ Hòa đã được Nhóm thiện nguyện tìm mộ liệt sĩ và hỗ trợ di dời hài cốt liệt sĩ đưa về quê nhà an nghỉ. Hơn nửa thế kỷ qua, cụ Lài không ngừng hy vọng về ngày đoàn tụ này. Ngày con trai trở về, dẫu âm dương cách trở, nhưng mẹ Lài cũng đã có thể kết thúc nỗi day dứt kéo dài hơn nửa thế kỷ qua.

“Bà đã đợi ngày này lâu lắm rồi. Nhiều lúc thấy bà buồn bã ngồi trước bàn thờ bác Hòa, tôi cũng không biết an ủi bà thế nào, chỉ mong sớm tìm và đưa bác về quê. Hơn 1 tháng qua, khi mộ bác được tìm thấy, bà khỏe hơn hẳn, ngày nào cũng hỏi thằng Hòa khi mô về?” - anh Quỳnh nói.

Cụ Lài xúc động, miết mãi lá cờ Tổ quốc đang bọc lấy hài cốt con trai - Ảnh: Phan Ngọc

Khoảnh khắc nhìn thấy người con trai mình trông ngóng bao lâu nay trở về, cụ Lài òa khóc: “Hòa ơi! Cuối cùng mẹ cũng đã chờ được con về”. Từ đôi mắt già nua của cụ, 2 hàng nước mắt ứa ra. Cụ nói rằng, có lẽ ông trời cho mình sống, minh mẫn đến hôm nay là để đón con trai trở về.

Đôi mắt đã nhòa đi vì nước mắt, cụ liên tục đưa đôi tay nhăn nheo miết mãi trên lá cờ đỏ sao vàng đang bọc lấy hài cốt, như thể đang vỗ về con trai sau hàng chục năm trời xa cách.

Theo anh Dũng, đây là trường hợp rất đặc biệt, bởi mẹ liệt sĩ năm nay đã 104 tuổi. “Khi chưa tìm được mộ con trai, cụ Lài trông buồn lắm. Chiếc điện thoại cũ của cụ hỏng, cứ đòi con cháu sửa bằng được vì sợ thằng Hòa về gọi không được. Sau khi xác định được chính xác mộ liệt sĩ Hòa, chúng tôi cũng rất nóng lòng muốn sớm đưa hài cốt liệt sĩ về quê khi mẹ Lài vẫn còn khỏe” - anh Dũng nói.

Với mong muốn góp phần xoa dịu đau thương cho thân nhân các liệt sĩ đã ngã xuống vì độc lập dân tộc, những năm qua, anh Dũng cùng ông Nguyễn Đình Trung (Chủ tịch Hội Cựu chiến binh phường Nghi Hòa, TP Vinh) đã dành rất nhiều thời gian, tâm huyết cho công việc tìm kiếm mộ các anh hùng liệt sĩ bị thất lạc. Đến nay, 2 người đàn ông này đã kết nối, giúp hơn 200 gia đình liệt sĩ tìm thấy mộ và kỷ vật chiến tranh.

Phan Ngọc